Με μια μικρή αλλά ουσιαστική διαφοροποίηση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα ξεκινά φέτος η νέα σχολική χρονιά. Η εισαγωγή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα λύκεια και τις Τεχνικές σχολές –ένα μάθημα που διδάσκεται στην προσχολική και δημοτική εκπαίδευση και στο γυμνάσιο από το 2011 – είναι, όπως διαφαίνεται και από τα στοιχεία που εξασφάλισε η «Κ», ωφέλιμη και συνδράμει, μεταξύ άλλων, στην αύξηση των αποκαλύψεων περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων. Ωστόσο, η ενημέρωση των παιδιών για τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων παραμένει –ακόμα και σήμερα– ένα θέμα ταμπού στην Κύπρο, με αποτέλεσμα η εξέλιξη αυτή να δημιουργεί ανησυχίες και προβληματισμούς στους γονείς. Η «Κ» παρουσιάζει αναλυτικά τι είναι και τι ακριβώς θα διδάσκεται στο μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, πώς θα διδάσκεται και από ποιους, αλλά και στοιχεία που δείχνουν πως πρόκειται για έναν αποτελεσματικό μηχανισμό προστασίας για τα παιδιά και το ευ ζην τους.
Οι κύριες ανησυχίες
Οι μεγάλες ανησυχίες των γονέων γύρω από το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι δύο: το κατά πόσο θα διδάσκονται στα παιδιά πράγματα που δεν αρμόζουν στην ανάπτυξη και στην ηλικία τους, και το ποιοι θα διδάσκουν τις εν λόγω ενότητες και αν αυτοί έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Αυτό δήλωσε στην «Κ» η πρόεδρος του Συμβουλίου «Φωνή» κα Αναστασία Παπαδοπούλου, επισημαίνοντας ότι θα ήταν παράλογο να μην υπάρχουν ανησυχίες από καλοπροαίρετους γονείς οι οποίοι έχουν ως μόνο τους μέλημα την ευημερία των παιδιών τους και ιδιαίτερα λόγω της παραπληροφόρησης που έχει κυκλοφορήσει. Για το πρώτο, η κα Παπαδοπούλου ξεκαθάρισε ότι δεν ισχύει, ενώ για το δεύτερο διευκρίνισε ότι το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο έχει εδώ και κάποια χρόνια σχεδιάσει και προχωρήσει σε ειδική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, μια εκπαίδευση η οποία θα συνεχίσει και θα ενδυναμώνεται.
Τα εργαστήρια
Στη νέα αυτή αφετηρία, η εφαρμογή του μαθήματος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα λύκεια και τις τεχνικές σχολές θα γίνεται υπό τη μορφή εργαστηρίων και θα διδάσκεται οκτώ με δέκα ώρες τον χρόνο, μέσα σε τέσσερα με πέντε δίωρα. Σε επικοινωνία της «Κ» με το υπουργείο Παιδείας και την επιθεωρήτρια Μέσης Εκπαίδευσης Οικιακής Οικονομίας, Χριστιάνα Φιλίππου Χαριδήμου, μας αναφέρθηκε ότι ο χρόνος διδασκαλίας είναι αρκετός για να καλυφθεί η ύλη και πως τα εργαστήρια θα είναι διαδραστικά, δηλαδή οι μαθητές/μαθήτριες αντί σε θρανία μπορεί να κάθονται σε κύκλο, μπορεί να γίνονται παιχνίδια με καρτέλες ή να διαχωρίζονται τα παιδιά σε ομάδες, ακόμα και να διεξάγονται debates για ένα συγκεκριμένο ζήτημα που αφορά το μάθημα. Σύμφωνα με την κα Φιλίππου, οι κύριες διαδικασίες μάθησης που προωθούνται μέσω των εργαστηρίων είναι η ενεργός συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών στην εκπαιδευτική διαδικασία και η ανάπτυξη της ικανότητάς τους για δράση. Απώτερος στόχος, με την ολοκλήρωση του προγράμματος, είναι η υιοθέτηση υγιούς συμπεριφοράς και τρόπου ζωής των μαθητών/μαθητριών, ενισχύοντας την υπευθυνότητα, την αυτοεκτίμηση και την επικοινωνία. Ουσιαστικά, μέσα από τα εργαστήρια παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές και τις μαθήτριες να διερευνήσουν και να αναλύσουν τους παράγοντες κινδύνου και προστασίας που σχετίζονται με το υπό συζήτηση θέμα, ενώ παράλληλα ενθαρρύνεται και προωθείται η ανάληψη ευθύνης από τους μαθητές και τις μαθήτριες, όπως και η ανάπτυξη στάσεων και η καλλιέργεια δεξιοτήτων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται: α) στάσεις: συμπερίληψης, σεβασμού, θετικής αυτοεκτίμησης, μηδενικής ανοχής στη βία και στον εκφοβισμό, β) δεξιότητες: διαπραγμάτευσης, επικοινωνίας, θετικής διεκδίκησης, φροντίδας του εαυτού και των άλλων, επίλυσης συγκρούσεων, έκφρασης και διαχείρισης των συναισθημάτων.
Ποιοι θα διδάσκουν
Το μάθημα θα διδάσκεται από εκπαιδευτικούς Αγωγής Υγείας (Οικιακής Οικονομίας), οι οποίοι θα υλοποιήσουν το Πρόγραμμα Εργαστηρίων Αγωγής Υγείας - Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στον λυκειακό κύκλο εκπαίδευσης, βάσει της εξειδίκευσης και της κατάρτισης που τους παρέχει το πτυχίο τους, αλλά και της πολυετούς εμπειρίας τους στη διδασκαλία του θέματος. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, από το 2011 έτυχαν σωρείας επιμορφώσεων σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί από το υπουργείο, ειδικά για τους εκπαιδευτικούς του συγκεκριμένου κλάδου. Επισημαίνεται ακόμη ότι, ενόψει της υλοποίησης των εργαστηρίων, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα επεκταθεί, ενώ η συνεχής ανατροφοδότησή τους κατά τη διάρκεια του Προγράμματος αποτελεί βασική προτεραιότητα του υπουργείου για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητάς του. Στα δημοτικά, το μάθημα διδάσκεται από δασκάλους που έχουν εκπαιδευτεί στο μάθημα της Αγωγής Υγείας.
Τι γίνεται στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση υφίσταται ως μάθημα του αναλυτικού προγράμματος πέραν του μισό αιώνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που εξασφάλισε η «Κ» από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού, η διδασκαλία ξεκίνησε για πρώτη φορά στη Σουηδία το 1955 και ακολούθησαν πολλές άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Η εισαγωγή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία συνεχίστηκε κατά τη δεκαετία του ’90 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, πρώτα στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο και στη συνέχεια στην Πορτογαλία, την Ισπανία, την Εσθονία, την Ουκρανία και την Αρμενία. Στην Ιρλανδία η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση καθιερώθηκε ως υποχρεωτικό μάθημα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση το 2003. Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα το γεγονός ότι το επίκεντρο της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης αλλάζει για να συνάδει με τις προτεραιότητες της εκπαίδευσης και της δημόσιας υγείας της εποχής, όμως τα κυριότερα στοιχεία παραμένουν τα ίδια. Ξεκίνησε με την πρόληψη της ακούσιας εγκυμοσύνης (δεκαετίες του ’60 και του’70), μετά μετακινήθηκε στην πρόληψη κατά του ιού HIV (δεκαετία του ’80) και την ευαισθητοποίηση για τη σεξουαλική κακοποίηση (δεκαετία του ’90) και τέλος συμπεριέλαβε την πρόληψη κατά του σεξισμού, της ομοφοβίας και του διαδικτυακού εκφοβισμού από τις αρχές του 2000 και έπειτα. Σήμερα η ανάλυση των ρόλων των φύλων και οι αντανακλάσεις τους στην ανισότητα των φύλων αποτελούν σημαντικά μέρη της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Στοιχεία και αποτελέσματα
Από το 2011 που διδάσκεται το μάθημα στο πλαίσιο του μαθήματος Αγωγής Υγείας δεν υπήρξαν οποιαδήποτε σοβαρά προβλήματα, σύμφωνα με την κα Παπαδοπούλου. Αντιθέτως, υπήρξαν θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την αύξηση αποκαλύψεων κακοποίησης από τα ίδια τα παιδιά προς τους εκπαιδευτικούς τους, μετά τη διδασκαλία. «Εξού και τα τελευταία χρόνια οι αποκαλύψεις που προέρχονται από τον σχολικό χώρο αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα τέτοιων αποκαλύψεων. Η πρώτη ομάδα φυσικά είναι ο αριθμός αποκαλύψεων που προέρχονται από γονιούς», τόνισε.
Την ίδια ώρα, μελέτες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν δείξει ότι η εισαγωγή μακροχρόνιων εθνικών προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, όταν διδάσκονται μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, το οποίο προωθεί τη μάθηση και σε συνδυασμό με την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, έχει θετικό και διά βίου αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των νέων. Συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Οικογενειακού Προγραμματισμού που εξασφάλισε η «Κ», η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει οδηγήσει σε μείωση στις εφηβικές εγκυμοσύνες και αμβλώσεις, μείωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων μεταξύ των νέων ηλικίας 15-24 ετών, μείωση των λοιμώξεων με τον ιό HIV μεταξύ των νέων ηλικίας 15-24 ετών, μείωση της σεξουαλικής κακοποίησης και μείωση της ομοφοβίας.
Παράλληλα, η εμπειρία ορισμένων χωρών παρέχει απτά στοιχεία για τις θετικές συμπεριφορικές αλλαγές που έχουν προκύψει παράλληλα με την εισαγωγή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Από το 2005 ως το 2010 το ποσοστό των σεξουαλικώς έμπειρων δεκαπεντάχρονων έχει παραμείνει σταθερό στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες και αυξήθηκε στις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Όμως, σε τέσσερεις τουλάχιστον χώρες (Φιλανδία, Γερμανία, Καζακστάν και Ολλανδία) παρατηρήθηκε μείωση του ποσοστού των σεξουαλικώς έμπειρων δεκαπεντάχρονων.
Επιπρόσθετα, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε στη Γερμανία σημαντική αύξηση στη χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή. Το 2010, 92% των νέων χρησιμοποίησαν κάποια μέθοδο αντισύλληψης κατά την πρώτη σεξουαλική τους επαφή σε σύγκριση με μόλις 80% των κοριτσιών και 71% των αγοριών το 1980. Παρομοίως στην Ολλανδία, εννέα στους δέκα έφηβους χρησιμοποίησαν αντισυλληπτικές μεθόδους κατά την πρώτη τους σεξουαλική επαφή.
Στη Φιλανδία, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία και οι υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας για τους νέους εισήχθησαν το 1990, οδηγώντας σε άμεση μείωση των ποσοστών εφηβικής εγκυμοσύνης. Λόγω όμως περιορισμών στους προϋπολογισμούς και τα δύο προγράμματα μειώθηκαν δραστικά την περίοδο 1998-2006. Το γεγονός αυτό είχε άμεσο αντίκτυπο στα ποσοστά αμβλώσεων και γεννήσεων στα κορίτσια της ηλικιακής ομάδας 15-19 ετών. Τα ποσοστά μειώθηκαν και πάλι μετά την εκ νέου εισαγωγή της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και των υπηρεσιών υγείας για νέους το 2006.
Στην Εσθονία, η αυξημένη γνώση για την αντισύλληψη και τα προφυλακτικά, η πρόσβαση σε φιλικές προς τους νέους υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και το περιβάλλον μιας υποστηρικτικής πολιτικής θεωρείται ότι αποτελούν τους λόγους για τη σημαντική μείωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών.
ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ [ΜΑΘΗΜΑ: ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ]
«Κανόνας των εσωρούχων»: Το σώμα σου σού ανήκει / Τα καλά και τα κακά αγγίγματα / Τα καλά και κακά μυστικά / Η πρόληψη και η προστασία των παιδιών είναι ευθύνη των ενηλίκων / Καταγγελία και αποκάλυψη στοιχείων / Γνωστοί και άγνωστοι δράστες / Βοήθεια-Δίκτυο ασφάλειας με άτομα που εμπιστευόμαστε / Γνωρίζω, φροντίζω και προστατεύω τον εαυτό μου – Προσωπική υγεία και ασφάλεια / Η δύναμη της φιλίας / Οικογένεια (σχέσεις, ρόλοι, στερεότυπα ρόλων) / Ανθρώπινα Δικαιώματα και Υποχρεώσεις – Δικαιώματα και υποχρεώσεις των παιδιών / Τα συναισθήματα (αναγνώριση, έκφραση, ενσυναίσθηση, έλεγχος) / Ίδιοι και διαφορετικοί / Συνεργασία.
ΔΗΜΟΤΙΚΗ
Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Αναπαραγωγικά και ιδιωτικά μέρη του σώματος, καλά και κακά μυστικά, καλά και κακά αγγίγματα, δίκτυο ασφάλειας, καταγγελία, κανόνας του εσωρούχου, ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης, φιλία, υγιείς σχέσεις, προσωπική υγιεινή/φροντίδα σώματος, ταυτότητα (συνήθειες, φύλο κλ.π.), συναισθήματα (αναγνώριση, έκφραση, αιτίες), φιλία, σεβασμός.
Β΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Αγάπη, υπευθυνότητα, ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, κανόνας εσωρούχου, οικογένεια, έμφυλα στερεότυπα, ασφάλεια στο σπίτι και στο σχολείο, γραμμές καταγγελιών, ομοιότητες και διαφορές ατόμων, οφέλη διαφορετικότητας.
Γ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Στάδια ανάπτυξης του ατόμου, τεχνικές διαχείρισης δύσκολων συναισθημάτων, οικογενειακή ζωή, προστασία από κάθε είδους κακοποίηση, επικοινωνία, αποδόμηση στερεότυπων των φύλων, ισότητα φύλων.
Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Ενσυναίσθηση, υπεύθυνες και ανεύθυνες συμπεριφορές, υγεία, εικόνα του σώματος, αθλητισμός και φύλο, κίνδυνοι διαδικτύου, γραμμές βοήθειας, εκφοβισμός, νομοθεσία προστασίας από τη σεξουαλική κακοποίηση, Επίτροπος Δικαιωμάτων του Παιδιού, ρόλος του κράτους στη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Ε΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Εφηβεία, εικόνα εαυτού, ψηφιακός εκφοβισμός, ψεύτικο προφίλ, ψηφιακή ταυτότητα (εικόνα εαυτού στα ψηφιακά μέσα), υγιής συνύπαρξη, στερεότυπα, κουλτούρα κατά του ρατσισμού/ρατσιστικός λόγος, ορθή διαδικτυακή συμπεριφορά, επίλυση συγκρούσεων, υγιείς τρόποι επικοινωνίας.
Στ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Κάπνισμα/αλκοόλ, πληροφόρηση/παραπληροφόρηση, έκθεση σε παράνομο περιεχόμενο, προσωπικά δεδομένα, phishing, sexting, grooming, φλερτ, ονείρωξη, αυνανισμός, έμμηνος ρύση, αλλαγές (σωματικές, συναισθηματικές, κοινωνικές) καθώς μεγαλώνουν/εφηβεία, εσφαλμένες αντιλήψεις / αποδόμηση μύθων και αντιλήψεων γύρω από τις αλλαγές στην εφηβεία, μορφές βίας / τρόποι προστασίας, φιλία.
ΜΕΣΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΕΚ
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Υγεία: έννοια της υγείας, παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία και τον τρόπο ζωής των ατόμων και τρόπος αλληλεπίδρασής τους, Ο εαυτός: σημασία της ολιστικής ανάπτυξης του εαυτού, παράγοντες προστασίας και παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης του εαυτού, τρόποι βελτίωσης για κάθε διάσταση του εαυτού, Εφηβεία: αλλαγές στην εφηβεία, τρόποι διαχείρισης των αλλαγών, άμυνες και πρακτικές προστασίας, χαρακτηριστικά των υγιών σχέσεων στο πλαίσιο της οικογένειας, της φιλίας και των σχέσεων, υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Προσωπική ανάπτυξη: παράγοντες που επηρεάζουν τη θετική ανάπτυξη των διαστάσεων του εαυτού τους (ΜΜΕ, φιλία, οικογένεια κ.λπ.), Σεξουαλικά και Αναπαραγωγικά δικαιώματα: κοινωνικά στερεότυπα και αποδοχή της διαφορετικότητας, Μορφές Βίας: (σεξουαλική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική, οικονομική) – Υφιστάμενη Νομοθεσία, Εκφοβισμός, Μηδενική ανοχή στη βία και στον εκφοβισμό.
Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Χαρακτηριστικά εφηβείας: χαρακτηριστικά σεξουαλικής ωρίμανσης, συμπεριφορές που προάγουν τη σεξουαλική υγεία των εφήβων, παράγοντες που επηρεάζουν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των εφήβων, Υγιείς Σχέσεις, Αναπαραγωγικά και σεξουαλικά δικαιώματα – Ανθρώπινα Δικαιώματα, Σεξουαλική συμπεριφορά.
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ / Α΄ ΤΕΕΚ
Ο Εαυτός και η Διαμόρφωση Ταυτότητας στην Εφηβεία: παράγοντες προστασίας και παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν την ανάπτυξη των διαστάσεων του εαυτού, Υγιείς Σχέσεις, Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα, Δικαιώματα και Σεξουαλικότητα, Σωματική Υγεία (ΣΜΝ, αντισύλληψη).
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ / Β΄ ΤΕΕΚ
Προσωπική ανάπτυξη: παράγοντες που επηρεάζουν τη θετική ανάπτυξη των διαστάσεων του εαυτού τους (ΜΜΕ, φιλία, οικογένεια κ.λπ.), Σεξουαλικά και Αναπαραγωγικά δικαιώματα: χωρίς προκατάληψη σε επίπεδο εθνικότητας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, Μορφές Βίας: (σεξουαλική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική, οικονομική) – Υφιστάμενη Νομοθεσία, Εκφοβισμός, Μηδενική ανοχή στη βία και στον εκφοβισμό.
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ / Γ΄ ΤΕΕΚ
Υγιείς ρομαντικές/σεξουαλικές σχέσεις: δεξιότητες επικοινωνίας, καλού ακροατή, διαπραγμάτευσης, επίλυσης συγκρούσεων, αυτοελέγχου και αυτοσεβασμού, Δημιουργία οικογένειας, Δικαιώματα και Τρόποι προστασίας ευάλωτων ομάδων – Ηθικά Διλήμματα, Οικογενειακός Προγραμματισμός – Οικογενειακή Αγωγή.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το υλικό των εγχειρίδιων που χρησιμοποιείται για το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο https//agogyd.schools.ac.cy/index.php/el
10 αλήθειες για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
Ζητήσαμε από την πρόεδρο του Συμβουλίου «Φωνή» κα Αναστασία Παπαδοπούλου να απαντήσει σε δέκα ερωτήματα που αφορούν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ποια είναι τα οφέλη από τη διδασκαλία του εν λόγω μαθήματος για τους μαθητές και τις μαθήτριες όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων.
1. Τι σημαίνει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση περιλαμβάνει ένα εύρος θεμάτων τα οποία είναι προσαρμοσμένα στην ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού. H σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όπως ορίζεται στην πολιτική του υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, είναι η διά βίου διαδικασία απόκτησης πληροφοριών και διαμόρφωσης συμπεριφορών, αντιλήψεων και αξιών. Αναφέρεται στα θέματα σεξουαλικής ανάπτυξης, τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την εικόνα του σώματος, τους ρόλους των δύο φύλων. Το μάθημα διδάσκεται στο πλαίσιο του μαθήματος αγωγής υγείας και όχι ως ξεχωριστό μάθημα. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ακόμη μία ενότητα στο μάθημα, το οποίο προσπαθεί να τους προετοιμάσει για την ένταξή τους στην κοινωνία ως υγιείς ενήλικες.
ΟΦΕΛΟΣ: Σταδιακά ενισχύει και ενδυναμώνει τα παιδιά και νέους με πληροφορίες, δεξιότητες και θετικές αξίες ώστε να βιώνουν με υπευθυνότητα και ασφάλεια τις διαπροσωπικές σχέσεις και φιλίες τους και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη δική τους σεξουαλική υγεία και ευημερία αλλά και για των άλλων. Καθιστά τα παιδιά και τους νέους ικανούς να ενισχύσουν την ποιότητα της ζωής τους και να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη μιας κοινωνίας που εδράζεται στις αξίες της αγάπης, της αλληλεγγύης, του σεβασμού και της υπευθυνότητας.
2. Η σεξουαλική αγωγή έχει να κάνει με ζητήματα προσδιορισμού φύλου και σεξουαλικότητας;
Καμία αναφορά δεν υπάρχει που να ενθαρρύνει τα παιδιά να γίνουν ομοφυλόφιλα ή να ταυτιστούν με το άλλο φύλο, κάτι το οποίο έτσι και αλλιώς δεν θα ήταν επιστημονικά εφικτό. Αυτό που σίγουρα ενθαρρύνεται όμως με το μάθημα είναι η προστασία ΟΛΩΝ των παιδιών από εκφοβιστικές συμπεριφορές αλλά και τον σεβασμό οποιασδήποτε μορφής διαφορετικότητας σύμφωνα και με την Αντιρατσιστική Πολιτική του ΥΠΑΝ.
ΟΦΕΛΟΣ: Μαθαίνουν να σέβονται τη σεξουαλικότητα κάθε ατόμου και να προστατεύονται από οποιαδήποτε σεξουαλικά επιβλαβή συμπεριφορά.
3. Ενισχύονται οι σεξουαλικές σχέσεις των ανηλίκων;
Πουθενά και σε καμία περίπτωση δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Απεναντίας, όταν τα ζητήματα της σεξουαλικότητας προσεγγίζονται με απενοχοποιημένο και επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο ώστε τα παιδιά να λαμβάνουν πληροφόρηση από έγκυρες πηγές αντί από ακατάλληλο υλικό στο διαδίκτυο, τότε μειώνονται οι πιθανότητες για πρόωρη έναρξη σεξουαλικών σχέσεων. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όταν διδάσκεται μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, το οποίο προωθεί τη μάθηση και σε συνδυασμό με την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, έχει θετικό και διά βίου αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των νέων. Μελέτες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν δείξει ότι η εισαγωγή μακροχρόνιων εθνικών προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δεν οδηγεί τους νέους στο να αρχίσουν να έχουν σεξουαλικές επαφές νωρίτερα από το αναμενόμενο.
ΟΦΕΛΟΣ: Η ποιοτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί να οδηγήσει σε μεταγενέστερη έναρξη της σεξουαλικής ζωής και πιο υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή μακροχρόνιων προγραμμάτων έχει οδηγήσει σε μείωση στις εφηβικές εγκυμοσύνες και αμβλώσεις, και μείωση των ποσοστών των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων μεταξύ των νέων ηλικίας 15-24 ετών.
4. Η σεξουαλική αγωγή οδηγεί σε γνωριμία με το σώμα μας; Υπάρχουν κίνδυνοι;
Η άγνοια είναι αυτή που επιδεινώνει τους κινδύνους. Είναι πλέον σαφές από τις εκατοντάδες αποφάσεις δικαστηρίων σε υποθέσεις κακοποίησης ότι η κακοποίηση ήταν επαναλαμβανόμενη και μακρόχρονη, επειδή ειδικά τα μικρά παιδιά δεν γνώριζαν ότι αυτό που τους συνέβαινε ήταν λάθος και ότι μπορούσαν και έπρεπε να μιλήσουν σε κάποιον για βοήθεια. Η άγνοιά τους τα εγκλώβιζε στον κλοιό της κακοποίησης. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι ένα 80-85% των περιστατικών λαμβάνουν χώρα από άτομα του κύκλου εμπιστοσύνης του παιδιού, είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να αντιληφθεί ότι αυτό που του συμβαίνει από άτομο το οποίο πιθανότατα αγαπά και εμπιστεύεται είναι κακό, εκτός εάν κάποιος τους το πει.
5. Είναι ικανά τα παιδιά να κατανοήσουν ζητήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης;
Τα προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι σχεδιασμένα στη βάση του αναπτυξιακού επιπέδου των παιδιών, της σεξουαλικής τους ανάπτυξης και προσαρμοσμένα στην ηλικία τους ακριβώς για να μπορούν να κατανοούν τα θέματα που προσεγγίζονται. Το εκπαιδευτικό υλικό επίσης που χρησιμοποιείται, είναι σχεδιασμένο στη βάση του αναπτυξιακού τους επιπέδου.
ΟΦΕΛΟΣ: Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σκοπό έχει να εφοδιάσει τους νέους όχι μόνο µε τις γνώσεις, αλλά με δεξιότητες ζωής, στάσεις και αξίες που χρειάζονται για να είναι σε θέση να παίρνουν ενημερωμένες αποφάσεις.
6. Υπάρχει κατάλληλη ηλικία διδασκαλίας;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση περιλαμβάνει ένα εύρος θεμάτων τα οποία είναι προσαρμοσμένα στην ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού. Ένα παιδί ηλικίας 4 έως 6 ετών μαθαίνει για παράδειγμα για πράγματα όπως οι φιλίες και τα συναισθήματα. Μαθαίνει επίσης τον κανόνα του εσώρουχου και την ερμηνεία των «καλών και κακών μυστικών», κανόνες απαραίτητοι για την αυτό-προστασία τους. Τα θέματα αυτά είναι επίσης συναφή για μεγαλύτερα παιδιά και έφηβους, αλλά όταν τα διδάσκονται αργότερα είναι σε ένα διαφορετικό επίπεδο. Σταδιακά και όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, εισάγονται και άλλα θέματα όπως η εφηβεία, η σεξουαλική κακοποίηση και άλλες μορφές βίας, τα στερεότυπα των δύο φύλων, η αντισύλληψη.
ΟΦΕΛΟΣ: Σε όλα τα στάδια διδασκαλίας πάντοτε διδάσκονται αξίες και στάσεις ζωής όπως ο σεβασμός, η αγάπη, η ισότητα. Αυτές είναι οι αναγκαίες δεξιότητες για να τους προετοιμάσουν σωστά για όταν θα έρθει ο χρόνος για να δημιουργήσουν συναισθηματικές ή σεξουαλικές σχέσεις.
7. Μπορούν οι εκπαιδευτικοί να διδάσκουν σεξουαλική αγωγή;
Ναι. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που διδάσκουν και μπορούν να διδάξουν. Εκπαιδευτικοί που αναγνωρίζουν τη σημασία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων, και κυρίως για την προστασία τους από τη σεξουαλική κακοποίηση. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εδώ και χρόνια προσφέρει εκπαιδεύσεις στους εκπαιδευτικούς που αφορούν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Το ΥΠΑΝ έχει σχεδιάσει επέκταση αλλά και συνέχιση αυτής της εκπαίδευσης σε σταθερή βάση όπως και σύστημα στήριξης των εκπαιδευτικών για περιπτώσεις που θα αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε θέματα κατά τη διδασκαλία, όπως π.χ. την αποκάλυψη κακοποίησης, κάτι που έχει συμβεί ήδη σε σχολεία. Θα ήταν επίσης χρήσιμο να επεκτεινόταν η εκπαίδευση σε όλους τους εκπαιδευτικούς, μιας και οι πλείστοι –αν όχι όλοι και όλες– καλούνται να διαχειριστούν θέματα που εμπίπτουν στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση.
8. Υπάρχουν τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εγχειρίδια;
Το υπουργείο Παιδείας διαθέτει εκπαιδευτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν καταρτιστεί μετά από μελέτη και σχεδιασμό από ειδικούς. Αυτά τα εγχειρίδια είναι που αξιοποιούνται από το 2011 κατά τη διδασκαλία του μαθήματος και πέραν κάποιων επικαιροποιήσεων δεν έχουν αλλάξει ούτε και υπάρχει σχεδιασμός για αλλαγή τους. Όλα τα εγχειρίδια που χρησιμοποιούνται από το ΥΠΑΝ είναι αναρτημένα εδώ και χρόνια στην ιστοσελίδα του υπουργείου και όποιος θέλει μπορεί να τα μελετήσει, καθώς και να απευθυνθεί στο υπουργείο για οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες ή διευκρινίσεις.
9. Ποιος ο ρόλος των γονέων/κηδεμόνων στη σεξουαλική αγωγή;
Οι γονείς έχουν ουσιαστικό ρόλο για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους, και αυτό περιλαμβάνει και τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά έχουν απορίες, και την περιέργεια για πολλά θέματα που μπορεί να αφορούν το σώμα τους, τις σχέσεις, το σεξ. Πολλοί γονείς αισθάνονται άβολα ή είναι απροετοίμαστοι να χειριστούν οι ίδιοι τις ερωτήσεις των παιδιών τους και αναμένουν ότι αυτός είναι ρόλος του σχολείου. Αυτό δεν ισχύει. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν είναι ρόλος μόνο του σχολείου. Σε έρευνες που έχουν γίνει, τα παιδιά αναφέρουν ότι επιθυμούν να λαμβάνουν πληροφορίες και από τους γονείς/κηδεμόνες τους, και να συζητούν ανοικτά τα θέματα που τους απασχολούν.
ΟΦΕΛΟΣ: Βοηθώντας τα παιδιά τους να κατανοήσουν θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα, τα ενδυναμώνουν με πολύτιμες γνώσεις και δεξιότητες που θα τους είναι χρήσιμες, καθώς μεγαλώνουν, σε διάφορους τομείς όπως είναι η διαχείριση των συναισθημάτων τους, η αντιμετώπιση της πίεσης από τους συνομήλικους, η πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης, η καλλιέργεια θετικής αυτοεικόνας και αυτοπεποίθησης και η δημιουργία υγιών σχέσεων.
10. Μπορεί η σεξουαλική αγωγή να είναι υποχρεωτική; Αντιτίθεται σε ζητήματα ηθικής ή θρησκευτικής πίστης;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών. Αυτό έχει καθοριστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε διάφορες αποφάσεις τους. Από το 2015 αναγνωρίστηκε ότι αυτό το μάθημα δεν προστατεύει τα παιδιά μόνο από ασθένειες ή ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, αλλά κυρίως είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας τους από τη σεξουαλική κακοποίηση (βλ. αρ. 3 παραπάνω). Ως εκ τούτου, όπως αποφάνθηκε το ΕΔΑΔ, εάν το κράτος εντάξει αυτό το μάθημα στη διδακτέα ύλη, δεν μπορεί οποιοσδήποτε –ακόμα και γονιός του παιδιού– να του στερήσει αυτό το δικαίωμα, δηλαδή να μην του επιτρέψει να το παρακολουθήσει. Αναγνωρίστηκε φυσικά και το δικαίωμα του γονιού να μεταδώσει στο παιδί του τις δικές του πεποιθήσεις ή αρχές, αλλά κρίθηκε ότι το δικαίωμα στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν επεμβαίνει στο δικαίωμα του γονιού να μεταδώσει τα δικά του πιστεύω.
