Του Γιάννη Ιωάννου
Η μετά το 2004 υιοθέτηση του νομοθετικού πλαισίου για το «Πόθεν Έσχες» και η ακόλουθη τροποποίηση του δημιουργούσε, ανέκαθεν, θυμηδία τόσο μεταξύ της κυπριακής κοινής γνώμης όσο και μεταξύ εκείνων των παρατηρητών που διάβαζαν τις δηλώσεις για το «Πόθεν Έσχες» υπουργών και βουλευτών πίσω από τις.. γραμμές. Εξάλλου και στην τρέχουσα σύνθεση της Βουλής των Αντιπροσώπων όσο και στις προηγούμενες υπήρχαν, διαχρονικά, οι περιπτωσιολογίες εκείνες που θα παρέπεμπαν στον «Πρίγκιπα και Φτωχό» του Mark Twain: Λιγότερο ή περισσότερο πλούσιοι βουλευτές, «φτωχαδάκια και λεφτάδες», βουλευτές που στο «Πόθεν Έσχες» τους, εξώφθαλμα, κάτι δεν σου κάθεται καλά καθώς το διαβάζεις, υπουργοί και στελέχη της κυβέρνησης με πολλά δανεικά, ακόμη περισσότερες κληρονομιές καθώς και όλα τα υπόλοιπα συγκείμενα της κυπριακής ατομικής ιδιοκτησίας από... τάφους μέχρι κυνηγετικά δίκανα.
Τι θα έπρεπε να ισχύει
Ιδανικά η όλη φιλοσοφία του «Πόθεν Έσχες» -σε νομικό επίπεδο- απορρέει από την ανάγκη για διαφάνεια στην δημόσια πολιτική του τόπου –στοιχείο απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία κάθε δημοκρατικού κράτους. Η πολιτική υπήρξε εξάλλου ανέκαθεν πεδίο πλουτισμού με πολλούς να εισέρχονται σε αυτήν ολοκληρώνοντας μια διαδρομή, όπου η βουλευτική ή υπουργική ιδιότητα τους έκανε πλουσιότερους. Ο παράνομος πλουτισμός, η δωροδοκία, η «Σιμωνεία» -στην ιστορική και φιλοσοφική της διάσταση- και η αποδοχή λογής «δώρων» αποτέλεσαν κι αποτελούν διαχρονικές πρακτικές των ανέντιμων και όπως διαφάνηκε τα τελευταία χρόνια σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ο βασικός λόγος για την ανάπτυξη της συστημικής διαφθοράς που αρχής γενομένης από το πολιτικό πεδίο διαχέεται σε όλα τα πεδία της Πολιτείας. Στην Κύπρο εξάλλου είδαμε στο παρελθόν περιπτώσεις καταδικασθέντων πολιτικών ή κρατικών αξιωματούχων για διαφθορά που ωστόσο το «Πόθεν Έσχες» τους μάλλον έδειχνει φυσιολογικό παρά τον παράνομο πλουτισμό τους. Η καταδίκη του πρώην υπουργού Άμυνας της Ελλάδος, Άκη Τσοχατζόπουλου καθώς και η απευθείας εμπλοκή του Ντίνου Μιχαηλίδη αποτελεί κλασικό case study. Ωστόσο, το ερώτημα που αναπόφευκτα γεννιέται είναι αν από μόνο του το «Πόθεν Έσχες» αποτελεί αποτελεσματικό εργαλείο ελέγχου των πολιτικών –συζήτηση που έχει ανοίξει και στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια.
Το Openwashing το καλό
Mια βασική υπόθεση εργασίας που λαμβάνουν πάντα υπόψη τους οι διώκτες του οικονομικού εγκλήματος είναι η κάτωθι: Γιατί κάποιος που νομιμοποιεί έσοδα από παράνομες δραστηριότητες ή που δωροδοκείται να το δηλώνει; Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τους βουλευτές με το «Πόθεν Έσχες» συχνά να λειτουργεί όχι ως υποτιθέμενο εργαλείο ελέγχου και διαφάνειας αλλά ως μια νομιμοποιητική διαδικασία όπου όλοι οι βουλευτές και υπουργοί ενός κράτους παραδίδονται άσπιλοι και αμόλυντοι στην κοινωνία τους –και στην κοινή γνώμη κατ’ επέκταση. Οι έμπειροι παρατηρητές και οι «παροικούντες στην Ιερουσαλήμ» γνωρίζουν αν ο δείνα ή ο τάδε βουλευτής έχουν όντως μερικές εκατοντάδες ευρώ στους λογαριασμούς τους ή αν αντίστοιχα ο Χ ή ο Ψ βουλευτής πριν εισέλθει στον στίβο της πολιτικής υπήρξε πλούσιος ή φτωχός. Μιλάμε φυσικά για την Κύπρο που λόγω μεγέθους και κοινωνικής διαστρωμάτωσης όποιος επιθυμεί να γνωρίζει, μαθαίνει –μιας και τα πάντα ταξιδεύουν με τόση ταχύτητα σε ένα μικρό νησί. Η συνεχής υποκρισία των πολιτικών –είτε δεν συμπληρώνουν όπως πρέπει το «Πόθεν Έσχες» τους είτε το κάνουν με λάθη- δημιουργεί έναν αέναο κύκλο διαφθοράς που ακόμη και σε καραμπινάτες περιπτώσεις λειτουργεί καθαρτικά: Ακόμη κι αν ένας πολιτικός πιάνονταν με κάποιο τρόπο να παρανομεί, η δήλωση του «Πόθεν Έσχες» του –που υπάρχει εκεί έξω- θα λειτουργούσε, αυτομάτως, ως το καθαρτήριο της αθωότητάς του. Εδώ ακριβώς εδράζεται και μια πουριστική προσέγγιση στο ζήτημα της εντιμότητας των δημοσίων προσώπων. Δεν αρκούν τα τσιτάτα για την γυναίκα του Καίσαρα αλλά μια αποτελεσματική μέθοδος που θα δείχνει αν ο πλουτισμός επήλθε κατά την διάρκεια της ανάληψης των βουλευτικών ή υπουργικών καθηκόντων. Αν όντως κάποιος εισήλθε στην Βουλή των Αντιπροσώπων για να προσφέρει –λαμβάνοντας από την Πολιτεία μια σημαντική μάλιστα αποζημίωση για να μην εργάζεται όσο ασκεί τα καθήκοντά του, ή αν το «βουλευτιλίκι» καθίσταται τελικά ο τρόπος μιας εξασφαλισμένης επαγγελματικής αποκατάστασης όπου κάποιος θα βγάλει πολύ χρήμα.
Καταληκτικά
Η διάκριση μεταξύ του ουσιαστικού έναντι του τυπικού και του πνεύματος έναντι του γράμματος του Νόμου για το «Πόθεν Έσχες» στην Κύπρο αποτελεί ένα ισχυρό διακύβευμα για το μέλλον προκειμένου ο έλεγχος της εντιμότητας των πολιτικών να αποτελέσει στοιχείο αναβάθμισης της Δημοκρατίας στην Κύπρο. Με την δημοσιοποίηση του «Πόθεν Έσχες» στην Κύπρο να μην περνάει μόνο από τις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής και την Ελεγκτική Υπηρεσία αλλά κι από έναν «ανεξάρτητο παρατηρητή πολιτικού χρήματος». Τα σκάνδαλα των τελευταίων καιρών και οι αποκαλύψεις για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα («χρυσά διαβατήρια») που έφτασαν μέχρι τον ίδιο τον Πρόεδρο της Βουλής, Δημήτρη Συλλούρη, λόγω του γνωστού βίντεο δημιουργούν ένα τεράστιο κενό εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτικών και πολιτών. Και το εν λόγω χάσμα απλά μεγαλώνει κάθε φορά, εκείνη την περίοδο του χρόνου, που δημοσιεύονται οι λίστες του «Πόθεν Έσχες».
