Του Απόστολου Κουρουπάκη
H σουρεαλιστική κωμωδία του Φεστιβάλ Αθηνών έρχεται στο θέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό και συναντήσαμε τον Ανέστη Αζά και τον Μιχάλη Πητίδη για να μιλήσουμε για την κωμωδία τους «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά», για τη δημιουργία του οποίου, όπως μου λένε, έχουν δανειστεί τη φόρμα του mockumentary, μια παράσταση που μιλάει για την ελευθερία κάθε λογής, που αναζητεί την αλήθεια, μέσω του θεάτρου, με χιούμορ, σε ένα σύμπαν μάλλον αριστοφανικό. Μου λένε πως αυτό που τους ενδιέφερε ήταν πώς εργαλειοποιείται η ιστορία του 1821, για τη διαιώνιση της ρητορικής του προαιώνιου εχθρού, τονίζοντας: «απέναντι σε αυτό η παράσταση τοποθετείται κριτικά».
«Στην παράσταση μάς απασχολεί και ποια είναι η μοίρα των επαναστάσεων, που πολύ συχνά καταλήγουν σε κάτι αντίθετο από αυτό που επιδιώκουν...».
–Η «Δημοκρατία του Μπακλαβά» είναι ένα υπερτοπικό έργο;
–Ναι, και δεν είναι τυχαίο νομίζουμε ότι το έργο μέχρι στιγμής έχει κινήσει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως σε βαλκανικές χώρες, σε αντίθεση με την άλλη παράστασή μας, την «Καθαρή Πόλη», που είχε αρχίσει να κάνει περιοδεία στη Δυτική Ευρώπη, η «Δημοκρατία του Μπακλαβά» ξεκίνησε από τη γειτονιά μας να πηγαίνει προς τη Δύση. Ίσως γιατί οι άνθρωποι ταυτίζονται, αναγνωρίζουν στη δική τους ιστορία παρόμοια μοτίβα. Για παράδειγμα είχαμε παίξει σε φεστιβάλ στο Σεράγεβο, όπου ο ηθοποιός Γιώργος Κατσής πήρε και το βραβείο καλύτερου ηθοποιού, εκεί λοιπόν μας έλεγαν πως ήταν σαν να είχε γραφτεί το έργο για τη Βοσνία. Πάντως, σε μια παράσταση οι θεατές βρίσκουν σημεία με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν και να τα αναγνωρίσουν μέσα από το έργο, ασχέτως της γλώσσας ή της καταγωγής. Να πούμε ότι έχουμε δανειστεί τη φόρμα του mockumentary, που σημαίνει ότι ενώ είναι μυθοπλασία, το προσεγγίζουμε στη σκηνή και το παρουσιάζουμε σαν να έχει συμβεί πραγματικά.
–Αυτή η φόρμα έδωσε κάτι επιπλέον στο έργο;
–Ήταν απελευθερωτικό, απελευθέρωσε τη φαντασία των ηθοποιών να προτείνουν πράγματα και να χτιστεί αυτή η παράσταση.
–Στο έργο υπάρχει χιούμορ, πολλά αλληγορικά στοιχεία, και αριστοφανικές επιρροές, άρα μιλάει για μία σοβαρή κωμωδία;
–Αυτή ήταν η φιλοδοξία μας, όταν το γράφαμε, είχαμε πάρει το αριστοφανικό μοντέλο, όπου υπάρχει μια φανταστική συνθήκη, που αναποδογυρίζει ή διογκώνει την πραγματικότητα. Στο αριστοφανικό σύμπαν υπάρχει μια τόλμη, όταν ο Αριστοφάνης βάζει τον Δικαιόπολη να κάνει μόνος του ειρήνη με τους Σπαρτιάτες, προφανώς έθετε ένα ζήτημα καυτό, δεν πήγαινε εκ του ασφαλούς. Σαφώς λοιπόν ήταν ένα μοντέλο δραματουργικό ο Αριστοφάνης, όταν γράφαμε τη Δημοκρατία του Μπακλαβά.
–Ποιοι είναι οι συμβολισμοί πίσω από το Μεσολόγγι και τον μπακλαβά; Φαντάζομαι δεν είναι τυχαίες επιλογές...
–Τυχαίες δεν είναι. Βέβαια να πούμε ότι η παράσταση ξεκίνησε ως ανάθεση το 2021 για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. είχε προηγηθεί μια μελέτη πάνω στο ιστορικό γεγονός, πριν αποφασίσουμε ότι θα πάμε σε μια μυθοπλασία, σε μια άλλη ιστορία. Υπήρχαν στην αρχή κάποιες αναφορές, υπάρχουν και τώρα, όχι όμως σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτό που μας ενδιέφερε ήταν πώς εργαλειοποιείται η ιστορία του 1821, για τη διαιώνιση της ρητορικής του προαιώνιου εχθρού, και απέναντι σε αυτό η παράσταση τοποθετείται κριτικά.
–Ένα ρομαντικό εγχείρημα, το οποίο είναι εξ αρχής καταδικασμένο... υπάρχει άραγε λόγος να επιχειρηθεί;
–Οι ήρωες το επιχειρούν μέσα στο πλαίσιο του παραμυθιού, που έχουμε κάνει, ως αντίδραση σε όσα αντιμετωπίζουν. Στην παράσταση βέβαια μάς απασχολεί και ποια είναι η μοίρα των επαναστάσεων, που πολύ συχνά καταλήγουν σε κάτι αντίθετο από αυτό που επιδιώκουν...
–Ξεκινά ως όραμα...
–Αλλά στο τέλος η πραγματικότητα έρχεται και μάς ξεπερνάει...
–Άραγε, πόσο εύκολο είναι να μιλήσει κάποιος δημιουργός μέσω του θεάτρου για ταυτότητες; Ίσως να είναι επικίνδυνο;
–Επικίνδυνο γιατί να είναι; ίσα-ίσα, το θέατρο είναι ένας χώρος διαλόγου και ελεύθερης διακίνησης και ανταλλαγής ιδεών. Αυτό κάνει η τέχνη και αυτό πάντα έκανε. Βεβαίως το θέατρο πρέπει να το κάνει αυτό με έναν αισθητικό τρόπο, και όπως έλεγε ο Ελβετός σκηνοθέτης Μπενό Μπεσόν στο θέατρο δεν είναι ωραίο να έχεις την αίσθηση ότι είσαι στο σχολείο. Στο θέατρο δεν πας να ακούσεις κηρύγματα, το θέατρο πρέπει και να σε διασκεδάσει, να σε κρατήσει με τον δικό του τρόπο. Εμείς στην παράστασή μας βέβαια δεν ασχολούμαστε τόσο πολύ με το ζήτημα της ταυτότητας, αλλά με την ελευθερία, στα δικαιώματα.
–Τα ψηφιακά υπερέθνη μπορεί να είναι μια σύγχρονη πραγματικότητα;
–Αυτό που συμβαίνει με το διαδίκτυο είναι ότι υπάρχουν πολλές παράλληλες πραγματικότητες και ταυτότητες, που είναι ενδεχομένως πιο δυνατές από τις εθνικές. Φυσικά, αυτό δεν αναιρεί την πραγματικότητα, διότι πάντα έρχεται και σου υπενθυμίζει ότι τα πράγματα είναι κάπως αλλιώς. Φυσικά, το θέατρο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πραγματική πολιτική και τη διπλωματία. Το θέατρο μπορεί να δώσει ερεθίσματα για να σκεφτούμε κάποια πράγματα.
–Τελικά ο μπακλαβάς είναι ελληνικός ή τουρκικός;
–Και τα δύο, είναι ένα γλυκό σύμβολο για όλους τους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου και όταν πας σε μια χώρα της Δύσης και βρεις σε κάποιο εστιατόριο μπακλαβά... σου θυμίζει και λίγο την πατρίδα σου.
Πληροφορίες
Θέατρο Ριάλτο, Ανδρέα Δρουσιώτη, πλατεία Ηρώων, Λεμεσός. Πέμπτη 18, Παρασκευή 19 και 20Σάββατο Μαΐου, ώρα 9:00 μ.μ.
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Ανέστης Αζάς. Κείμενο: Γεράσιμος Μπέκας, Μιχάλης Πητίδης, Ανέστης Αζάς. Βοηθός σκηνοθέτη- Δραματουργική Συνεργασία: Μιχάλης Πητίδης. Παίζουν οι ηθοποιοί: Cem Yigit Üzümoglu, Κατερίνα Μαυρογεώργη, Γιώργος Κατσής, Gary Salomon
