Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Έλενα Χριστοδουλίδου, πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τον Κινηματογράφο, ανώτερη μορφωτική λειτουργός του υφυπουργείου Πολιτισμού και μέλος και μέλος της ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, μιλάει στην «Κ» για τον κυπριακό κινηματογράφο, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και το όραμα της Πολιτείας για την έβδομη Τέχνη. Η κα Χριστοδουλίδου λέει πώς η υπευθυνότητα και αφοσίωση των συναδέλφων στον κινηματογράφο, το ταλέντο των Κύπριων δημιουργών, η πρόσφατη αύξηση του κονδυλίου για την παραγωγή ταινιών και οι δράσεις του Cipa στον τομέα, είναι τα συστατικά τα οποία συνέτειναν στην άνθιση του κυπριακού κινηματογράφου.
–Κυρία Χριστοδουλίδου, ποιο είναι το κινηματογραφικό όραμα της Πολιτείας;
–Η πολιτική που αφορά στον κινηματογράφο και την οπτικοαουστική βιομηχανία γενικότερα διέπεται από τους ακόλουθους βασικούς άξονες, με ξεχωριστούς επιχειρησιακούς στόχους ο καθένας: α. Ενίσχυση και προβολή της κυπριακής κινηματογραφίας, της παραγωγής και συμπαραγωγής ταινιών, β. Κινηματογραφική παιδεία σε συνάρτηση με την ανάδειξη της πολιτιστικής και άλλης σημασίας του κινηματογραφικού έργου στην κοινωνία, γ. Ανάπτυξη της οικονομίας και διάνοιξη θέσεων εργασίας. δ. Επαγγελματική εκπαίδευση/βελτίωση των δεξιοτήτων και αύξηση του αριθμού των επαγγελματιών στον χώρο. Η ευδόκιμη συνεργασία με την Ένωση Σκηνοθετών, η αποκτηθείσα εμπειρία με βάση παραδείγματα άλλων χωρών, ένας αποτελεσματικός Κανονισμός Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων, η κατανόηση των εκάστοτε πολιτικών προϊσταμένων για τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να λειτουργήσει ο κινηματογράφος, η υπευθυνότητα και αφοσίωση των συναδέλφων στον κινηματογράφο, το ταλέντο των Κύπριων δημιουργών, η πρόσφατη αύξηση του κονδυλίου για την παραγωγή ταινιών και οι δράσεις του Cipa στον τομέα, είναι τα συστατικά τα οποία συνέτειναν στην άνθιση του κυπριακού κινηματογράφου. Είναι γεγονός επίσης ότι ο κινηματογράφος δεν αναπτύσσεται μόνο μέσα από τα γραφεία, αλλά κυρίως με τη συμμετοχή μας στα διάφορα όργανα της Ε.Ε., σε Κινηματογραφικά Δίκτυα και Ταμεία, με περίπτερα σε μάρκετ μεγάλων φεστιβάλ όπου προωθείται η ο κυπριακός κινηματογράφο και η Κύπρος ως ιδανικός προορισμός για γυρίσματα, η ζύμωση με ξένους επαγγελματίες και η εν γένει δικτύωση στην οποία βασίζεται κάθε εθνική κινηματογραφία. Παράλληλα ενισχύουμε την προβολή της κυπριακής ταινίας σε διεθνή φεστιβάλ και σε αίθουσες και προωθούμε τη δημιουργία ενός δικτύου κινηματογραφικών διαδρομών στο εξωτερικό, προκειμένου να επιτευχθεί η γνωριμία του κινηματογραφικού μας προϊόντος με το ξένο κοινό. Τα οφέλη είναι τεράστια, τόσο πολιτισμικά όσο και οικονομικά. Η προβολή, για παράδειγμα, μιας κυπριακής ταινίας στον διεθνή χώρο είναι η ουσιαστικότερη απόδειξη των δυνατοτήτων της χώρας να στηρίξει τα γυρίσματα ξένων ταινιών, ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται η προσέλκυση τουριστών.
–Μπορεί να υπηρετηθεί με συνέπεια το όραμά σας, δεδομένου των πεπερασμένων δυνατοτήτων της χώρας;
–Ο κινηματογράφος και η οπτικοακουστική βιομηχανία γενικότερα, είναι η καρδιά αυτού που αποκαλούμε δημιουργικές βιομηχανίες, οι οποίες αποτελούν το 4,5% του ΑΕΠ της Ε.Ε. Με μία πιο στοχευμένη στρατηγική, ο τομέας μπορεί να τονώσει την οικονομία και να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα σε επίπεδο υπηρεσιών και επιχειρηματικότητας, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην πολιτιστική πολυμορφία. Ο πολιτισμός και οι δημιουργικές βιομηχανίες είναι σημαντικές πηγές για την οικονομία και την κοινωνία και δημιουργούν θέσεις εργασίας. Μια τέτοια ανάπτυξη απαιτεί μια σειρά πολιτικών αποφάσεων και αποτελεσματική στρατηγική μέσα από τη συνέργεια με άλλα υπουργεία (π.χ. Εργασίας, Οικονομικών, Τουρισμού).
–Υπάρχει πάντοτε το ζήτημα της χρηματοδότησης και των παραπόνων για το ότι τα χρήματα δεν είναι αρκετά, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ταβάνι, λόγω του μεγέθους μας;
–Η κρατική στήριξη προς τον κινηματόγραφο ξεκίνησε μόλις το 1994 μέσω του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών με το συμβολικό ποσόν των 125.000 λιρών. Με τη μεταφορά του κινηματογράφου στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού το 2004, ξεκινήσαμε να διαμορφώνουμε μία ουσιαστική αναπτυξιακή πολιτική σε διάφορα επίπεδα, η οποία βοήθησε, σταδιακά να βρεθούμε εδώ που είμαστε σήμερα.
Σίγουρα η ανάπτυξη του τομέα ενέχει πολλές απαιτήσεις. Θεωρώ ότι περαιτέρω αύξηση του ποσού θα ήταν ιδανική, εάν το επιτρέπουν οι δημοσιονομικές συνθήκες, προκειμένου να εξελιχθούν όλες οι απαραίτητες δράσεις για μια αποτελεσματική πολιτική για την κινηματογραφική μας βιομηχανία.
–Έχουμε αρκετό κινηματογραφόφιλο κοινό;
–Προσπάθειά μας είναι να αυξήσουμε το κινηματογραφόφιλο κοινό, συνδυάζοντας την ποιοτική τέρψη με την πνευματική και αισθητική ανάταση που προσφέρει η έβδομη τέχνη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω εκδηλώσεων, διαλέξεων και εργαστηρίων, με τη διοργάνωση φεστιβάλ κινηματογράφου μέσα από τα οποία το κοινό έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει όλες τις κατηγορίες ταινιών, αλλά και με την ενίσχυση φορέων και κινηματογραφικών λεσχών για την προβολή ειδικών αφιερωμάτων σε εναλλακτικές τάσεις της κινηματογραφικής τέχνης, σημαντικούς σκηνοθέτες και κινηματογράφο της ανεξάρτητης σκηνής. Όραμά μας είναι η ακόμα μεγαλύτερη επαφή και διάδραση με το κοινό, με συζητήσεις στην παρουσία συντελεστών, με τη δημιουργία περιοδευόντων κινηματογράφων στην ύπαιθρο καθώς και με την επέκταση των δράσεών μας σε όλες τις υποβαθμισμένες και περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας (γηροκομεία, νοσοκομεία, στέγες, κέντρα φιλοξενίας). Ταυτόχρονα η μέριμνά μας είναι το παιδικό και νεανικό κοινό, οι αυριανοί θεατές και δημιουργοί, στους οποίους οφείλουμε να δώσουμε τα εχέγγυα να δημιουργήσουν, να εκφραστούν, να απελευθερωθούν αλλά και να αποκτήσουν την εμπειρία και τη δυνατότητα να κρίνουν το θεώμενο. Στη βάση αυτή αναπτύσσουμε διάφορες δράσεις σε συνεργασία με πολιτιστικούς φορείς και φεστιβάλ. Οι πρωτοβουλίες πρέπει να εντατικοποιηθούν και να οργανωθούν με ειδικούς, οι οποίοι θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές για την επέκταση της κινηματογραφικής παιδείας, κυρίως μέσα από συνέργειες με την εκπαίδευση και έχοντας ως ορίζοντα την ένταξη μαθημάτων κινηματογράφου στα σχολεία. Αυτός ο στόχος βρίσκεται μέσα στα βραχυπρόθεσμα σχέδιά μας, όπως και η επαναφορά των κινηματογραφικών εργαστηρίων στις παιδικές στέγες, άλλες κοινωνικές δομές φιλοξενίας και στο σωφρονιστικό ίδρυμα. Με προοπτική να βοηθήσουμε στην κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη, ένας από τους στόχους μας είναι επίσης η εξεύρεση τρόπων πρακτικής εκπαίδευσης άνεργων νέων σε κινηματογραφικά συνεργεία, τροφοδοτώντας ταυτόχρονα την κινηματογραφική αλυσίδα παραγωγής
–Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες μιας κυπριακής ταινίας;
–Ας μην ξεχνάμε ότι η παραγωγή μιας ταινίας από τη συγγραφή του σεναρίου μέχρι και την προβολή της στα φεστιβάλ και στις αίθουσες απαιτεί μεγάλη χρηματική επένδυση. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία η κυπριακή ταινία, λόγω του μεγέθους μας και της περιορισμένης γλωσσικής εμβέλειας, χαρακτηριζόμενη ως δύσκολη, δικαιούται κρατική ενίσχυση μέχρι το 70% του κόστους παραγωγής της, ποσά τα οποία λόγω των περιορισμένα μας κονδύλια δεν μπορούν να παραχωρηθούν. Υπενθυμίζεται ότι, για την ολοκλήρωση μιας κινηματογραφικής παραγωγής εργάζεται σημαντικός αριθμός επαγγελματιών και άλλων συνεργατών από την αγορά, που στην Κύπρο συχνά ανέρχεται από τα 50 με 150 και άνω άτομα. Η εφαρμογή levis Systems (έμμεση φορολογία) για την ενίσχυση του Κινηματογράφου από διάφορες πηγές όπως ισχύει σε πολλές χώρες του κόσμου, σίγουρα θα βοηθούσε αισθητά.
–Η Κύπρος έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια σημαντικές διακρίσεις, αυτό δείχνει πως ο κυπριακός κινηματογράφος είναι πιο εξωστρεφής και πιο ανταγωνιστικός;
–Ο κυπριακός κινηματογράφος βρίσκεται σε μια ανοδική πορεία, με την παραγωγή ταινιών να αυξάνεται, τους Κύπριους παραγωγούς να πετυχαίνουν συνεργασίες με το εξωτερικό (συμπαραγωγές) με πολυεθνικά συνεργεία, ενώ μια νέα γενιά δημιουργών με άποψη και έντονη κοινωνικοπολιτική κριτική διάθεση επιβάλλεται δυναμικά στον χώρο. Ταυτόχρονα, οι διεθνείς βραβεύσεις και διακρίσεις προς τις κυπριακές ταινίες συρρέουν με τέτοια συχνότητα που μας κάνει να πιστεύουμε ότι είμαστε στον σωστό δρόμο. Οι πλείστοι Κύπριοι σκηνοθέτες έρχονται στη χώρα μπολιασμένοι με τις εμπειρίες του εξωτερικού και των σπουδών τους, παρατηρούν τον κόσμο γύρω τους και μετατρέπουν το τοπικό σε οικουμενικού ενδιαφέροντος αφήγημα. Οι ξένοι παραγωγοί που μας εμπιστεύονται, οι συμμετοχές των συντελεστών της οπτικοακουστικής μας βιομηχανίας σε διεθνή φόρα, οι βραβεύσεις, η συνδιαλλαγή με τον διεθνή χώρο, είναι ενδεικτικά μιας εξωστρέφειας. Είμαστε μια μικρή η χώρα με μικρή και σε «νεαρή» ηλικία παραγωγή. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ανταγωνιστείς ταινίες που έχουν πίσω τους ισχυρά κέντρα κινηματογράφου, μεγάλες εταιρίες παραγωγής και διανομής με επιρροή στη λήψη αποφάσεων. Ο ανοδικός βηματισμός της κυπριακής κινηματογραφίας είναι γεγονός, αλλά για να γίνει πιο ανταγωνιστική πρέπει η Πολιτεία να διαμορφώσει μια ουσιαστική πολιτική πτυχές της οποίας προαναφέρονται. Θα ήθελα εδώ να αναφερθώ στον συνάδελφο κ. Διομήδη Νικήτα και στην πολύτιμη προσφορά του, χωρίς την οποία ίσως ο κυπριακός κινηματογράφος να μην ήταν αυτό που είναι σήμερα, όπως και τον εξίσου αναντικατάστατο κ. Μάριο Ψαρά που προστέθηκε στην ομάδα τα τελευταία χρόνια.
Η Κύπρος να καταστεί ένα ανοικτό στούντιο γυρισμάτων
Η υπογραφή διμερών συμφωνιών στον οπτικοακουστικό τομέα είναι μια πολλά υποσχόμενη προοπτική για να αξιοποιηθεί η Κύπρος ως κέντρο και διαμεσολαβητής για γυρίσματα και επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή της της Ανατολικής Μεσογείου.
–Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι προκλήσεις για τον τομέα του Κινηματογράφου στο υφυπουργείο;
–Αν και έχω ήδη απαντήσει σε μεγάλο βαθμό στο ερώτημα, θα πρόσθετα την προοπτική η Κύπρος να καταστεί ένα ανοικτό στούντιο γυρισμάτων, αξιοποιώντας τις ομορφιές της, τις προσφερόμενες υπηρεσίες και το ντόπιο ταλέντο και δυναμικό. Να κατευθυνθούν επενδύσεις μέσα από τα κίνητρα που ήδη προσφέρει η χώρα προς τη δημιουργία στούντιο παραγωγής, μεταπαραγωγής, αγορά κινηματογραφικού εξοπλισμού κ.ά. Να γίνουν οι επενδύσεις εκείνες οι οποίες θα κάνουν τις παραγωγές μας ακόμη πιο άρτιες και ανταγωνιστικές, και τη χώρα πιο ελκυστική στους ξένους, διανοίγοντας νέες θέσεις εργασίας και ανατροφοδοτώντας τον ντόπιο κινηματογράφο. Η πρόκληση είναι εκεί, όπως και το ζήτημα της στελέχωσης των παραγωγών με έμπειρο ντόπιο προσωπικό. Αυτό μας οδηγεί ουσιαστικά στον τέταρτο πυλώνα των αναγκών μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για τον κινηματογράφο, που είναι η άμεση εκπαίδευση προσωπικού σε εξειδικευμένα επαγγέλματα στον χώρο της παραγωγής, προκειμένου να ικανοποιούνται επαρκώς οι ντόπιες και ξένες ταινίες. Η συνεργασία μας με την Ένωση Σκηνοθετών στοχεύει κυρίως σε αυτό, με τη συνδιοργάνωση εξειδικευμένων εργαστηρίων, ενώ η παρότρυνση προς τους παραγωγούς να συμπεριλαμβάνουν ανειδίκευτο προσωπικό για εκπαίδευση στα γυρίσματα, είναι ήδη σε συζήτηση μαζί τους. Θα επιχειρήσουμε επίσης ένταξη των τεχνικών επαγγελμάτων του οπτικοακουστικού τομέα στο πρόγραμμα των Τεχνικών Σχολών της Κύπρου. Η ίδρυση σχολής κινηματογράφου με εξειδίκευση στα τεχνικά επαγγέλματα θα ήταν επίσης εξαιρετικά βοηθητική. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες όπως και οι δυνατότητες της χώρας μας. Σημαντικό είναι επίσης το κεφάλαιο που αφορά στη νομική προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων στον χώρο της οπτικοαουστικής και των επαγγελμάτων τους, στην προστασία την ανθρώπινης διάνοιας και εργασίας από τις προκλήσεις της τεχνικής νοημοσύνης (ΑΙ), στη στόχευση στην καινοτομία, στην εφαρμογή πράσινης πολιτικής στον τομέα, κ.ά. Θα ολοκλήρωνα με την ανάγκη η παρουσία μας στους χώρους λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. και αλλού να καταστεί ακόμη πιο ουσιαστική και διεκδικητική, υπέρ του καλώς νοούμενου συμφέροντος μιας μικρής χώρας όπως η Κύπρος. Σε πολλές περιπτώσεις οι μικρές σε εμβέλεια και πληθυσμό χώρες της Ευρώπης αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα, έτσι που μια στενότερη σχέση μεταξύ μας θα ήταν επωφελής για όλους. Το ταλέντο στον τόπο είναι δεδομένο. Η βελτίωση, η αναβάθμιση, η μόνιμη ανατροφοδότηση και η ουσιαστική ανάπτυξη όλων των πτυχών της αλυσίδας, είναι απαραίτητα βήματα προκειμένου να καταστούμε ανταγωνιστικότεροι σε όλα τα επίπεδα.
–Ποια είναι τα πλεονεκτήματά μας;
–Η Κύπρος, μια χώρα με γεωστρατηγική θέση (ανάμεσα σε τρεις ηπείρους), σταθερή οικονομία και υψηλό επίπεδο υπηρεσιών, θα μπορούσε –παρά το μέγεθός της– να αξιοποιηθεί ως κέντρο και διαμεσολαβητής για τον συντονισμό και την εξυπηρέτηση παραγωγών που ενδιαφέρονται για γυρίσματα και επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή της της Ανατολικής Μεσογείου. Η υπογραφή διμερών συμφωνιών στον οπτικοακουστικό τομέα, είναι μια πολλά υποσχόμενη προοπτική προς αυτή την κατεύθυνση. Έχοντας θέσει όλα αυτά τα χρόνια τα πιο πάνω γερά θεμέλια, θεωρώ ότι είμαστε έτοιμοι πλέον να περάσουμε στο επόμενο επίπεδο με μια πιο ουσιαστική και συντονισμένη σύνολη κρατική πολιτική. Η στελέχωση του τομέα με έμπειρο και ικανοποιητικό αριθμητικά προσωπικό, είναι εκ των ων ουκ άνευ για την όποια περαιτέρω υλοποίηση.
