Kathimerini.gr
Της Μάρως Βασιλειάδου
Για μένα η προσέγγιση στη φύση γίνεται πάντα με τη ζωγραφική. Από το 1998 αυτή είναι η γλώσσα μου κι ένα πεδίο ατελείωτο για να πειραματίζομαι, να ξαναβλέπω τον κόσμο και να ερευνώ τη σχέση μου μαζί του και τα όρια της ζωγραφικής μου.
Ζωγραφίζω τη φύση για να μιλήσω για τη ζωή σε όλες της τις φάσεις: για την ενέργεια, την ευθραυστότητα, τη δύναμη αντίστασης, την ομορφιά. Η ζωγραφική είναι η γη μου. Η φύση είναι ο λαβύρινθός μου, το καταφύγιό μου, η επιστροφή στο ουσιαστικό της ζωής, εκεί όπου η ηδονή των χρωμάτων και των λουλουδιών γίνεται αντίδοτο στο σκοτάδι.
Φέτος έγιναν πολλές εκθέσεις με θέμα τον φυσικό κόσμο, και μάλιστα με διαφορετικές προσεγγίσεις. Τα εκφραστικά μέσα αλλάζουν και η εποχή έχει αλλάξει επίσης το βλέμμα μας στον κόσμο. Ωστόσο καταλαβαίνουμε πλέον ότι είμαστε υπεύθυνοι για ό,τι βιώνουμε, ότι είμαστε αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της αλυσίδας. Η οικολογία μας αφυπνίζει και μας ευαισθητοποιεί, και η τέχνη λειτουργεί σαν μέσο σκέψης και ενσυναίσθησης.
Αυτή είναι περίπου η κεντρική ιδέα της έκθεσης που παρουσιάζεται στο Palais de Tokyo, στο Παρίσι, με τίτλο «Réclamer la Terre» (σε ελεύθερη μετάφραση «Διεκδικήστε τη Γη», διάρκεια έως 4/9). Συγκεντρώνει 14 καλλιτέχνες και προσπαθεί να δείξει ότι η φύση δεν είναι απλώς ένας χώρος μέσα στον οποίο κινούμαστε, ένας χώρος που μας θρέφει, αλλά ότι είμαστε μέρος του σε συνεχή συναλλαγή και σχέση – «Comunauté du sol», μια κοινότητα του εδάφους, όπως λέει η οικολόγος Ρασέλ Καρσόν.
Μπάρμπαρα Ρεγκίνα Ντιτς (1706-1783), «Τουλίπα με πεταλούδα και χρυσόμυγα». Hamburger Kunsthalle, Christoph Irrgang.
Πρωτογενή υλικά
Τα έργα χρησιμοποιούν πρωτογενή υλικά, όπως ξύλο, πέτρα, κοχύλια, ξερά φυτά, αλλά και τεχνολογικά μέσα. Υπάρχουν βίντεο, γλυπτά, ζωγραφική, εγκαταστάσεις, φωτογραφίες. Είναι ένας διάλογος ανάμεσα στην οικολογία, την ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία, αλλά και παλιές πρακτικές όπως η αναπαράσταση χώρου, που σε άλλες κοινωνίες λειτουργεί θεραπευτικά. Βεβαίως η εικόνα της φύσης, και η ίδια η φύση με τα δικά της υλικά εμφανίζεται κατά κόρον σε αυτή τη διοργάνωση, ενώ η ζωγραφική ως πρωτογενής εικαστική γλώσσα, έχει ελάχιστη παρουσία.
Μία ακόμη έκθεση με ανάλογο θέμα είναι αυτή που παρουσιάζεται στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού με τίτλο « Végétale – L’école de la Βeauté» (Φυτικός κόσμος – Το σχολείο της ομορφιάς, έως 4/9). Είναι μια θαυμάσια προσπάθεια, μια σύνθετη παρουσίαση σε διοργάνωση του Maison Chaumet, που διαθέτει σπουδαία έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, σχέδια, φωτογραφίες, κοσμήματα, έπιπλα, ταπισερί καλλιτεχνών σαν τον Moνέ, τον Ρεντόν, τον Μπρασάι, τον Οτο Ντιξ, με τη συμμετοχή πολλών μουσείων και ιδιωτικών συλλογών. Ανάμεσά τους κι ένα καταπληκτικό αρχαίο ελληνικό στεφάνι από τη Βεργίνα.
Ο επιμελητής βοτανολόγος Μαρκ Ζανσόν μας προσκαλεί να δούμε τη φύση μέσα από το πρίσμα της τέχνης και του κάλλους. Την ομορφιά, όπως μπορεί κανείς να τη βιώσει μέσα από την αναγκαιότητα και την τελειότητα των φυτικών μορφών. Είναι μάθημα η δύναμη αντίστασης των εύθραυστων λουλουδιών, η αναγέννηση μετά την παύση. Είναι μια έκθεση σαν κήπος, μέσα στον οποίο έργα διαφορετικών εποχών συνομιλούν μεταξύ τους αποκαλύπτοντας το βλέμμα της εποχής τους.
Στην Αθήνα η έκθεση «Songlines» της Κατερίνας Κατσιφαράκη στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής σε επιμέλεια Αννας Καφέτση προσφέρει μια διαφορετική αλλά σχετική ανάγνωση του θέματος. Πρόκειται για μια ευαίσθητη συνομιλία με τον χώρο με διακριτικές εικαστικές επεμβάσεις που φτιάχνουν για τον επισκέπτη μια διαδρομή. Ή και πολλές διαδρομές, αφού ο καθένας μπορεί να διαλέξει τη δική του. Κάπου ανακαλύπτεις μια εικόνα με μια φευγαλέα μικρή κηλίδα φωτός του ήλιου, κάπου αλλού μια θάλασσα, ή την πέτρα με τη λευκή γραμμή. Ψηλά ένα πουλί μας κοιτά, μια εικόνα σαν μικρή αράχνη σκαρφαλωμένη στα δέντρα, ένα δίχτυ.
Ντέμιαν Χερστ, «Cherry Blossoms» (Ανθισμένες κερασιές).
Σύνθεση στον χώρο
Εδώ η προσπάθεια της καλλιτέχνιδος να δημιουργήσει μια σύνθεση μέσα στον χώρο είναι πολύ διαφορετική από την εργασία που γίνεται στις δύο διαστάσεις. Στη ζωγραφική υπάρχει η οργανικότητα της ύλης, των υφών, της ίδιας της ζωγραφικής που παίρνει φόρμα και έτσι γεννιέται η εικόνα. Στον συγκεκριμένο χώρο, το οργανικό είναι το έδαφος, και η επέμβαση της τεχνολογικής εικόνας είναι η φόρμα. Η καλλιτέχνις καλείται να βιώσει τον χώρο και να ανταποκριθεί σε αυτόν. Το έργο είναι εντέλει αυτός ο διάλογος. Ωστόσο φέτος η χρονιά ξεκίνησε με τη μεγάλη έκπληξη από την Fondation Cartier, με την έκθεση του Ντέμιεν Χερστ «Cherry Blossoms» με τις ανθισμένες κερασιές. Ηταν μια έκθεση ζωγραφικής γεμάτη ευχαρίστηση, ρυθμό, πυκνότητα, εντυπωσιακές συνθέσεις και χρώματα. Ακούραστη η επιθυμία του θεατή να ζήσει ξανά και ξανά την ταραχή με τις κουκκίδες του ροζ, του λευκού, του γαλάζιου, του καφέ, σε έργα που μολονότι ήταν παραλλαγές στο ίδιο θέμα, κρατούσαν το καθένα την ενέργεια και την περιπέτεια της μοναδικότητάς του.
Ο ίδιος ο Χερστ, ανέφερε, ένιωσε μέσα στην πανδημία την ανάγκη να βιώσει την επιθυμία του για ζωή μέσα από τη ζωγραφική. Η εικόνα αυτής της ανθοφορίας και η μετάλλαξη ενός αιρετικού καλλιτέχνη σε κάτι νέο, έχει σημασία πέρα από το ίδιο το θέμα: πρόκειται για την επιλογή μιας εκφραστικής γλώσσας –της ζωγραφικής– που ο ίδιος θεωρούσε πεπερασμένη. Είναι ένα σημάδι πως η ζωγραφική είναι μια ορμή που στρέφεται προς την επιθυμία της ζωής, κόντρα στον φόβο του θανάτου.
* Η κ. Αννα Μαρία Τσακάλη είναι ζωγράφος. Η ατομική της έκθεση «Τέσσερις εποχές» παρουσιάστηκε πρόσφατα στην Kalfayan Galleries Athens.
