Ο κύπριος καλλιτέχνης Μιχάλης Χαραλάμπους παρουσίασε στο Cyprus House στο Λονδίνο την έκθεση με τίτλο «ANIMA». Μια έκθεση εμπλεκομένη ανάμεσα στην έννοια της ψυχής, του ανθρώπου και του ζώου, με όχημα την τεχνολογία όπως VR και AR, και εμπνευσμένη από τα αρχαιολογικά αντικείμενα του Κυπριακού Μουσείου και του Βρετανικού Μουσείου. Στόχος του καλλιτέχνη ήταν «να μεταφέρει στον θεατή αυτή την αίσθηση του «άλλου» μέσω εικονικής (VR) και επαυξημένης πραγματικότητας (AR). Να μεταφέρει τοπία οικεία αλλά ταυτόχρονα μη γήινα, τα οποία να εμπεριέχουν έννοιες του χρόνου και του χώρου, της ταυτότητας, της ιστορίας και αρχαιολογίας».
-Τι θελήσατε να προκαλέσετε στον θεατή μέσα από την έκθεση «ANIMA»;
-Ο στόχος της έκθεσης ΑΝΙΜΑ είναι να μεταφέρει στον επισκέπτη την αίσθηση του «άλλου», του διαφορετικού, απόκοσμου και ταυτόχρονα μυστηριώδους, μέσω εικονικής (AR) και επαυξημένης πραγματικότητας (AR). Να μεταφέρει τοπία οικεία αλλά παράλληλα μη ανθρώπινα, τα οποία να εμπεριέχουν έννοιες του χρόνου, του χώρου και της ταυτότητας, μέσω αναφορών στην πλούσια ιστορική και αρχαιολογική παρακαταθήκη της Κύπρου. Ο τίτλος παραπέμπει στη λατινική ερμηνεία της ελληνικής λέξης «ψυχή» αλλά ταυτόχρονα σε σύγχρονες συνδηλώσεις που αφορούν στο κινούμενο σχέδιο. Για μένα ΑΝΙΜΑ σημαίνει το άυλο, το αόρατο, η αναζήτηση μιας ουσίας που καθορίζει το ανθρώπινο, το μη ανθρώπινο, το ζώο, το αντικείμενο, το μετα-ανθρώπινο.
Η Ψυχή είναι μια αδιόρατη λέξη που μπορεί να σε συναρπάσει, να σε ταξιδέψει, να σου αποκαλύψει αλήθειες
-Ποια ήταν τα μέσα που χρησιμοποιήσατε για την υλοποίηση των έργων σας;
-Όταν ολοκλήρωσα την έρευνα στα μουσεία μετέφερα τα ψηφιακά αντικείμενα σε ειδικό πρόγραμμα software 3D modeling τα οποία επεξεργάστηκα και συνέδεσα με άλλες υβριδικές μορφές, τις οποίες δημιούργησα. Η τελική μορφή του έργου ήταν 3 ψηφιακά γλυπτά με μια αίσθηση queer, τα οποία επιδέχονται πολλαπλών ερμηνειών. Σε συνεργασία με το ερευνητικό τμήμα του CYENS, την ομάδα ITICA (Κλεάνθη Κλεάνθους), και την πολύτιμη τεχνογνωσία του Παναγιώτη Κυριάκου (ερευνητή CYENS) δημιουργήσαμε περιβάλλοντα Εικονικής και Επαυξημένης πραγματικότητας (VR-AR). Στο εικονικό περιβάλλον το οποίο μπορείς να βιώσεις μόνο μέσω ειδικών γυαλιών διακρίνεις ένα σαρωμένο τοπίο από την ελεύθερη Αμμόχωστο, συγκεκριμένα τα αρχαία Λουτρά κοντά στη παραλία της Μακρόνησου, των οποίων όμως η ταυτότητα γίνεται λιγότερο διακριτή, καθώς έρχονται σε διάλογο με υβριδικές μορφές οι οποίες σε μεταφέρουν σέ ένα απροσδιόριστο μη γήινο χώρο.
-Ποια είναι η σύνδεση μεταξύ του Κυπριακού Μουσείου με του Βρετανικού Μουσείο;
-Ξεκίνησα την έρευνα μου στο Βρετανικό Μουσείο υπό την καθοδήγηση του Thomas Kiely, επιμελητή της κυπριακής συλλογής στο Ελληνικό και Ρωμαϊκό τμήμα του Μουσείου, κάτι που κατέστη δυνατό μέσω του Μορφωτικού Συμβούλου στην Ύπατη Αρμοστεία της Κύπρου στο Λονδίνο, Μάριου Ψαρά, ο οποίος ανέλαβε και τη γενικότερη επιμέλεια και παραγωγή της έκθεσης. Με τον Μάριο και τον Τhomas εξασφαλίσαμε πρόσβαση στους ειδικούς αποθηκευτικούς χώρους της Κυπριακής συλλογής. Μπροστά μας ξετυλίχτηκε μια πλούσια συλλογή αρχαιολογικών αντικειμένων διάφορων περιόδων και τοποθεσιών του νησιού τα οποία δεν εκτέθηκαν ποτέ. Επικεντρωθήκαμε σε ιεροτελεστικές κυρίως μάσκες από την Αμαθούντα και υβριδικές, ζωόμορφες, ανθρωπόμορφες και μετα-ανθρώπινες αναπαραστάσεις. Με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού 3D SCAN από το κινητό μου σάρωσα επιλεγμένα αντικείμενα. Η ίδια διαδικασία πραγματοποιήθηκε στο Κυπριακό Μουσείο στην Λευκωσία σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, υπό την καθοδήγηση της Ευτυχίας Ζαχαρίου και Ευθυμίας Άλφα.
-Στην έκθεση σας συνδέσατε το παρελθόν, το μέλλον και το παρόν. Ποια είναι η σχέση σας με τον χρόνο;
-Η σχέση μου με τον χρόνο είναι καθοριστικής σημασίας, ερμηνεύω και αντιλαμβάνομαι έννοιες μέσω μιας φευγαλέας εικόνας αλλά και με μια αντίστροφή πορεία στο παρελθόν με μια ελπίδα ότι θα μου αποκαλυφθούν διαμέσου της φαντασίας και με ένα μαγικό τρόπο απαντήσεις για το μετά. Έτσι λειτούργησε το ΑΝΙΜΑ. Επιχείρησα ένα ταξίδι στην ιστορία, με ελπίδα να απαντήσω ερωτήματα για το παρόν και το μέλλον.
Ο καλλιτέχνης αναζητεί την αλήθεια
-Τι είναι αυτό που ανακαλύψατε κατά την διάρκεια της δημιουργίας των έργων σας;
-Ήταν μια διαδικασία που εμπεριείχε ένα είδος διαλογισμού, μια συνεχόμενη αναζήτηση της αλήθειας. Όπως αναφέρει πολύ εύστοχα ο Μάριος Ψαράς στο κείμενο που συνοδεύει την έκθεση, το ANIMA έγινε σταδιακά μια ιδέα, ένας αυτοσκοπός, μια δικαιολογία να επεκταθώ σε αχαρτογράφητες διαδρομές, αφήνοντας τα αρχαία ειδώλια να με καθοδηγήσουν από την αρχική τους μορφή μέχρι την άυλη ψηφιοποιημένη υπόσταση τους. Τα αντικείμενα μαζί με τις υβριδικές φόρμες έγιναν ορατά, οπτικά, μοναδικά. Καθ’ όλη την διάρκεια παραγωγής των έργων μέσω των τεχνολογικών εργαλείων εικονικής πραγματικότητας γεννήθηκαν ερωτήματα που αφορούν στην αναζήτηση της αλήθειας στο σύγχρονο τεχνολογικό και εικονικό, μετα-ανθρώπινο περιβάλλον. H αλήθεια είναι μια έννοια που με απασχολεί συχνά. Πιστεύω στην ύπαρξη της , όπως πίστευαν με ένα μεταφυσικό τρόπο οι αρχαίοι Κύπριοι στα δημιουργήματα τους, την στιγμή που έπλαθαν τον πηλό για να φτιάξουν υπέροχα αγαλματίδια, ειδώλιά, αγγεία και λαξευμένες πέτρες.
-Πως πιστεύτε ότι εξελίσσετε η πορεία της τέχνης;
-Η τεχνολογία έχει πάρει μια απίστευτη ανοδική πορεία σήμερα. Αντίστοιχα η τέχνη επηρεάζεται. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργούνται νέα εργαλεία, νέες επαναστατικές πρακτικές αφήγησης που έχουν απεριόριστες δυνατότητες. Πρακτικές οι οποίες ξεφεύγουν από κοινότυπες παρουσιάσεις σε γκαλερί και φυσικούς χώρους. Δράσεις καλλιτεχνών, κοινότητες, ακτιβιστικές θεματικές, video game Artists εξελίσσονται σε μη φυσικούς χώρους , σε πλατφόρμες VR, σε (metaverse) ιστοσελίδες και σε παιχνίδια. Η επανάσταση είναι αυτή, γεννά ερωτήματα για το πως θα αξιοποιηθούν τα εργαλεία αυτά και πώς μπορούν να επιστρατευτούν για να υπηρετήσουν την τέχνη και όχι αντίστροφα.
-Πως φαντάζεστε το μέλλον (posthuman) του ανθρώπου, της κοινωνίας;
-Η έννοια του ανθρώπου σήμερα αμφισβητείται πολύ στο χώρο της σύγχρονης φιλοσοφίας. Ο Μετανθρωπισμός θέτει ακριβώς τον άνθρωπο σε δοκιμασία και θέτει ερωτήματα αναφορικά με την έννοια του ανθρώπου. Ποιος προσδιορίζεται ως άνθρωπος; Ποια είναι η εγγενής ουσία που τον διακρίνει από το ζώο; Οι έννοιες αυτές έχουν μια διαρκή μεταβολή, γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο μού είναι αδύνατο να φανταστώ το μέλλον μιας κοινωνίας που εξελίσσεται χωρίς ταυτόχρονα να απορρίπτει ή να αναθεωρεί έννοιες.
–Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της ψυχή; Είναι αθάνατη η ψυχή;
-Η Ψυχή είναι μια αδιόρατη λέξη που μπορεί να σε συναρπάσει, να σε ταξιδέψει, να σου αποκαλύψει αλήθειες . Είναι ένα ατέρμονο ταξίδι το οποίο μπορεί να σε πάρει πολύ μακριά αλλά και να σε επιστρέψει πίσω. Η ψυχή είναι αθάνατη αν την κατανοήσεις μέσα από τον εαυτό σου.
Φωτογραφίες: ©BJDeakin_Photography
