Ο καλλιτέχνης Νίκος Κουρούσιης μίλησε στην «Κ» για την έκθεση που ετοιμάζει στην γκαλερί Alpha C.K., μια αναδρομή στα χαρακτικά του έργα, μαζί με καινούργια μικρά γλυπτά, με τίτλο «Επίπεδα Χρόνου». Πιο συγκεκριμένα στην έκθεση θα παρουσιαστούν χαρακτικά έργα από διάφορες εποχές και μικρά γλυπτά που είναι πιο σύγχρονα, από το 2017 και μετά, ενώ τα χαρακτικά πάνε πίσω στον χρόνο από το ’85 μέχρι και σήμερα. Ο Νίκος Κουρούσιης είναι καλλιτέχνης διαρκείας που πολέμησε για την τέχνη του, αλλά και για τον πολιτισμό της Κύπρου. Παρά τις απογοητεύσεις που πήρε από την Πολιτεία ποτέ δεν το έβαλε κάτω, όπως δήλωσε στην «Κ», «ένιωσα τόσο προσβεβλημένος από το κράτος μου σε πολλά θέματα, που αυτά τα πράγματα τα βλέπω ως φυσιολογικά. Είναι μέρος της αδιαφορίας του κράτους για τον δημιουργό και τη δουλειά του».
–Αυτό που παρατηρώ είναι ότι σε κάθε σας έκθεση δίνετε στο κοινό και κάτι καινούργιο...
–Είναι πολύ σημαντικό αυτό που λέτε, γιατί είχα πάντοτε την ανασφάλεια της επανάληψης. Δεν ήθελα να επαναλαμβάνω αυτό που ανακάλυπτα κάθε φορά, γιατί αυτό δεν είναι δημιουργία για εμένα. Θέλω συνεχώς να ανακαλύπτω καινούργιους δρόμους, νέους τρόπους έκφρασης. Φυσικά, με βάση το θέμα που με απασχολεί τη συγκεκριμένη περίοδο.
–Και ποιο είναι το θέμα αυτή την περίοδο της ζωής σας;
Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί το έργο του, να το κάνει σωστά και να το παρουσιάζει. Το έργο έτσι και αλλιώς μιλά, πάρα πολύ δυνατά, χωρίς λέξεις
–Αυτή την περίοδο παίζω με τον χρόνο, πάω μπροστά και πίσω στον χρόνο. Τι έκανα πριν, στέκει, δεν στέκει, είναι δυνατό, δεν είναι, έκανα σωστά τη δουλειά μου τότε; Ήταν σωστές οι αποφάσεις μου; Τα διάφορα ταξίδια που έχω κάνει, που έχω πάει σε διάφορες χώρες και έχω δημιουργήσει έργα εκεί. Για παράδειγμα στην Κίνα έχω μείνει 3,5 μήνες και έχω κάνει εκεί ένα μεγάλο έργο. Όλα αυτά πηγαινοέρχονται στις σκέψεις μου, είναι όλα αλληλένδετα.
–Εσείς ως ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Κύπρου και όχι μόνο, είστε πρωτοπόρος της σύγχρονης τέχνης. Κουβαλάτε αυτό το βάρος, ότι πρέπει να είστε σε ένα επίπεδο συνέχεια;
–Όχι, γιατί αυτό δεν με αφορά εμένα, αφορά τους άλλους. Εγώ ποτέ δεν είδα τον εαυτό μου έτσι, είναι κάποιοι που περιγράφουν την πορεία μου, εγώ δεν νιώθω έτσι. Για εμένα πολύ σημαντικό είναι η στιγμή της δημιουργίας του καινούργιου έργου, της νέας ιδέας, της θέσης που παίρνω στο τι γίνεται γύρω μου.
–Ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη στην κοινωνία;
–Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί το έργο του, να το κάνει σωστά και να το παρουσιάζει. Το έργο έτσι και αλλιώς μιλά, πάρα πολύ δυνατά, χωρίς λέξεις. Όμως στην Κύπρο ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει πολλούς ρόλους. Ο λόγος που δημιουργήσαμε τότε στο Φυτώριο με τους εικαστικούς καλλιτέχνες μια ομάδα από επαγγελματίες καλλιτέχνες ήταν για να πάρουμε θέση πάνω σε όλα αυτά τα κακώς έχοντα στην Κύπρο. Για παράδειγμα το status του καλλιτέχνη, που στην Κύπρο ο καλλιτέχνης δεν θεωρείται επάγγελμα. Το κράτος ακόμη παιδεύεται να βρει τη λύση, παρόλες τις προτάσεις που κάναμε και κάνουμε.
–Ποια θα είναι όμως η πορεία των νέων δημιουργών στην Κύπρο;
–Ν’ αγωνιστούν ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Φυσικά μετά από απογοητεύσεις καταλήγουν στο εργαστήριό τους και δουλεύουν μόνοι τους. Αλλά αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι ομαδική αντίδραση, απέναντι στα κακώς έχοντα τούτου του τόπου όσον αφορά τον πολιτισμό. Ο αγώνας πρέπει να είναι ομαδικός, στοχευμένος και να γίνεται συνέχεια.
–Νιώθω ότι παλαιότερα οι καλλιτέχνες ήταν πιο ενωμένοι.
–Ημασταν ενωμένοι τότε, διότι συνειδητοποιήσαμε ότι μιλούμε την ίδια γλώσσα και ήλθαμε μαζί. Δεν υπήρχε τίποτε άλλο γύρω μας, ούτε γκαλερί δεν υπήρχε όταν ήλθα εγώ. Για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε πνευματικά ήμασταν μαζί και είχαμε συζητήσεις, διαλόγους κάναμε, κοινές εκθέσεις μαζί στην Κύπρο και στο εξωτερικό ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. Αναγκαστήκαμε να το κάνουμε και μετά σιγά σιγά άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτες γκαλερί και να έρχεται ο κόσμος σε επαφή με την τέχνη. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσες οι περίοδοι τότε με τον Χριστόφορο Σάββα, με τον Σαββίδη, τον Χρυσοχό, τον Λαδόμματο, όλοι αυτοί ήταν μια πνευματική ομάδα. Είχαμε μια πολύ δυνατή επικοινωνία μεταξύ μας μέσα από διαφορετικές μας προσεγγίσεις στην τέχνη, αλλά υπήρχε αυτή η επικοινωνία η γενικότερη.
–Αναπολείτε αυτές τις εποχές;
–Όχι, γιατί είναι αυτό που λέω ο χρόνος προχωρά, εξελίσσεται και αυτά μένουν σαν μνήμες. Η ουσία είναι να προχωράς μπροστά. Τέθηκαν όμως γερές βάσεις που ήμασταν όλοι μαζί. Κάναμε κριτική ο ένας στο έργο του άλλου, κάθε φορά που έκανα καινούργια έργα, τους φώναζα να έλθουν στο εργαστήριό μου και να κάνουμε διάλογο. Χωρίς όμως τις εντάσεις που υπάρχουν τώρα, ήταν ανάγκη μας τότε η κριτική και η ανταλλαγή ιδεών.
–Σήμερα σε τι επίπεδο βρίσκεται η σύγχρονη τέχνη στην Κύπρο;
–Πλέον η Κύπρος δεν είναι απομονωμένη και έχει επαφή με τα κέντρα του εξωτερικού μέσω του υπολογιστή. Ο καθένας από εμάς μπορεί να δει τι συμβαίνει στη Νέα Υόρκη, στην Ιαπωνία κ.α., επομένως έχουμε μια άμεση επαφή με το τι γίνεται παγκόσμια. Αυτό επηρεάζει την προσέγγισή μας προς την τέχνη. Είναι ενδιαφέρον να έχεις προσβάσεις και επικοινωνία στο τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο.
Χαρακτικές παρεμβάσεις μέσα στον χρόνο
«Ο χρόνος είναι το παν. Ένας μεγάλος δάσκαλος. Αυτό που μ’ έμαθε είναι ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να δημιουργήσουμε όλα αυτά που θέλουμε να κάνουμε»
–Η χαρακτική πώς μπήκε στη ζωή σας;
–Τα πρώτα μου χαρακτικά έργα άρχισαν να υλοποιούνται στη Νέα Υόρκη από το 1985. Ήταν η πρώτη φορά που ήλθα σε επαφή με τη σύγχρονη τεχνολογία, δηλαδή με τους υπολογιστές, όπου μπορούσαν να δημιουργηθούν έργα πιο πολύ γραφικά τότε. Τότε, στη Νέα Υόρκη, δούλευα σ’ ένα πρότζεκτ με θέμα τον «Λαβύρινθο» και με μια ομάδα φοιτητών κάναμε ένα είδος δράσης μέσα στο πανεπιστήμιο. Εκεί βγάλαμε ένα βίντεο και ήθελα να καταγράψω πάνω στο βίντεο κάποιες λέξεις, κάποια λόγια. Ενώ στην αρχή μου είχαν πει ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει, με πλησίασε ένας τεχνικός του πανεπιστήμιου και μου είπε ότι μπορούμε. Από εκείνη την ημέρα ξεκίνησε μια δημιουργική διαδικασία επέμβασης πάνω σε βίντεο, μέσα από τον υπολογιστή.
–Πόσο πολύ άλλαξε η χαρακτική από 1985 μέχρι σήμερα;
–Είναι μια συνεχής εξέλιξη, ανακαλύπτω καινούργιους δρόμους, τρόπους έκφρασης, κάνω παρεμβάσεις από στοιχεία ενός έργου στο άλλο. Αυτά έργα που θα δείτε στην έκθεση τα ονομάζω «Επίπεδα Χρόνου», διότι είναι μια συνεχής εξέλιξή τους και με αυτό το πνεύμα πορεύομαι.
–Τι είναι αυτό που σας έμαθε ο χρόνος;
–Ο χρόνος είναι το παν. Ένας μεγάλος δάσκαλος. Αυτό που μ’ έμαθε είναι ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να δημιουργήσουμε όλα αυτά που θέλουμε να κάνουμε. Στην πορεία με τα χαρακτικά λόγω του ότι είναι εξελικτική, ανακαλύπτω κάθε φορά ότι δεν έχω αρκετό χρόνο, είναι τόσα πολλά αυτά που θέλω να κάνω.
–Επανέρχομαι σε κάτι που είπατε για τον «Λαβύρινθο», που είναι ένα πολύ συχνό στοιχείο στη δουλειά σας. Μιλήστε μου γι’ αυτό.
–Ο «Λαβύρινθος» είχε ξεκινήσει από πολύ παλιά. Το ονομάζω ο «Λαβύρινθος» της σκέψης. Είχαμε κάνει το 1975 στο δημοτικό θέατρο μια δράση 4 - 5 άτομα, με μια χορογράφο από τη Γερμανία, με τον Νικόλα Οικονόμου και άλλους. Έτσι, δημιουργήσαμε τη δράση γύρω από το θέμα «Λαβύρινθος». Για εμένα ήταν μια στιγμή και μια πορεία που ξεκίνησε με την γλυπτική με τον λαβύρινθο στην Κρήτη με τον μινώταυρο. Έχω και μια σειρά με αυτή την θεματική. Από εκεί άρχισε η ιδέα της δημιουργίας με άλλους συνάδελφους και καλλιτέχνες στους άλλους τομείς, μουσική, κίνηση κτλ., δηλαδή να δημιουργηθεί μια ζωντανή δράση που θα την παρουσιάσουμε σε διάφορα μέρη. Έτσι μπήκε και αυτό το στοιχείο στη δουλειά μου, οι δράσεις του πραγματικού χώρου, ο οποίος προήλθε φυσικά μέσα από την εμπειρία μου στο θέατρο, που ασχολήθηκα πάρα πολύ με τη σκηνογραφία. Ήταν μια συνέχεια εάν θέλεις της πορείας μου στο θέατρο μέσα από τη δράση που έκανα με τον «Λαβύρινθο». Ο «Λαβύρινθος» έγινε μετά στη Γερμάνια και στη Νέα Υόρκη.
–Μιλήστε μου και για τα μικρά γλυπτά έργα;
–Τα μικρά γλυπτά έργα έχουν σχέση με το ταξίδι, με τη βάρκα, είναι μικροκατασκευές, από διάφορα αντικείμενα που είχα σπίτι. Δημιούργησα μορφές γλυπτών που πάνω σε αυτά μπήκαν οι χάλκινες οι βάρκες. Δεν μπορώ να τα πω αυτά «Επίπεδα Χρόνου», αλλά είναι έργα από διάφορα στοιχεία που έρχονται και ενώνονται μαζί και κάνουν ένα αντικείμενο, ένα γλυπτό.
–Οι επεμβάσεις, οι παρεμβάσεις που κάνετε, είναι κύριο στοιχείο στη δουλειά σας;
–Ναι, είναι η πορεία μου. Πάρα πολλά από αυτά τα έργα είναι στο ίδρυμα στο Μιτσερό, στο μουσείο που έχω κάνει, τα οποία είναι από διάφορες εποχές. Είναι μια συνεχής εξελικτική πορεία μπορώ να πω.
«Για να λειτουργήσει αυτός ο θεσμός αναγκαστήκαμε με τη Μαρία Λοϊζίδου να κινήσουμε αγωγή στον ΘΟΚ» λέει ο εικαστικός για τον νομό του 1% στα δημοσιά κτήρια.
Απουσία πρέπουσας σημασίας
–Ποια είναι η σας θέση για το θέμα της Μπιενάλε;
–Κοίταξε, δεν ασχολήθηκα πολύ με το θέμα της Μπιενάλε, είδα φυσικά τι έγινε. Νιώθω ότι γενικά η Πολιτεία, η χώρα, ο τόπος αυτός δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία στον πολιτισμό. Δεν με ξάφνιασε το τι έχει συμβεί τώρα. Έχω ζήσει τόσα πολλά με τον πολιτισμό από παλιά, από όταν εκπροσώπησα την Κύπρο στην Μπιενάλε Αλεξάνδρειας και με είχαν στείλει σε ένα γηροκομείο να με φιλοξενήσει. Και άλλα πολλά. Ένιωσα τόσο προσβεβλημένος από το κράτος μου σε πολλά θέματα, που αυτά τα πράγματα τα βλέπω ως φυσιολογικά. Είναι μέρος της αδιαφορίας του κράτους για τον δημιουργό και τη δουλειά του. Επομένως σίγουρα δεν με ξάφνιασε. Σε όσες εμπειρίες είχα εκπροσώπησης της Κύπρου στο εξωτερικό μέσω του κράτους ήταν φοβερά απογοητευτικές αναφορικά με τον τρόπο συμπεριφοράς τους απέναντι μου.
–Υπάρχει ελπίδα;
–Δεν με αφορά τι κάνει το κράτος. Αυτό που με αφορά είναι τι κάνω εγώ. Εάν σε αυτό που κάνω είμαι ικανοποιημένος και ευχαριστημένος. Το κράτος δεν μπορεί ν’ αλλάξει, λειτουργεί πάνω σε άλλα επίπεδα. Έκανα προσπάθειες παλιά, έστειλα διάφορες επιστολές, ενεργοποιήθηκα πάνω σε αυτά τα θέματα, αλλά τίποτα δεν γίνεται. Έτσι τα έβαλα πίσω μου αυτά και δεν θέλω να ασχολούμαι. Φανταστείτε ότι το 1% για τα δημόσια κτήρια άρχισε το 1980 περίπου, αρχίσαμε να ενεργοποιούμαστε πάνω σε αυτό το θέμα, 20 χρόνια μετά, μετά από 20 χρόνια αγώνα, πήγαμε σε προέδρους, βουλευτές, κόμματα, τότε με το ΕΚΑΤΕ και τον Βότση, με τον Χρυσοχό και άλλους καλλιτέχνες, 20 χρόνια μετά καταφέραμε και το περάσαμε στη Βουλή. Για να λειτουργήσει αυτός ο θεσμός αναγκαστήκαμε με τη Μαρία Λοϊζίδου να κινήσουμε αγωγή στον ΘΟΚ. Που πίστευα ότι ο ΘΟΚ ήταν ένας οργανισμός, κινείται γύρω από την τέχνη και τη δημιουργία, έπρεπε να έχει περισσότερο σεβασμό γι’ αυτό τον νόμο, που ήταν νόμος του κράτους. Έπρεπε να κινήσουμε αγωγή για ν’ αρχίσουν να ενεργοποιούνται όλες αυτές οι καταστάσεις. Αυτή ήταν η τελευταία πράξη που έκανα έτσι σαν αντίδραση.
Πληροφορίες
Alpha C.K. Art Gallery, Νίκος Κουρούσιης, «Επίπεδα Χρόνου», Διάρκεια έκθεσης 2-14 Μαρτίου
