Kathimerini.com.cy
Της Εύη Σαμπανίκου*1
Σώματα που κινούνται μέσα στο νερό απορροφώντας και διαθλώντας το φως του ήλιου. Αέναες χορογραφίες σε διαρκή διάδραση με το υγρό στοιχείο. Το νερό-μήτρα που «γεννά» τη ζωή. Ζωές που αναγεννώνται ξανά και ξανά καθώς το κεφάλι προβάλει ήδη έξω από το νερό, στον ήλιο και στον αέρα. Ζωή, τα τέσσερα στοιχεία της φύσης. Νερό, γέννηση, όχι θάνατος. Φως, γενεσιουργός δύναμη, μετασχηματίζει, εναρμονίζει, προβάλλει, αποκαλύπτει.
Επί σειρά ετών ο Δημήτρης Καλαντζάκης, αναλύει τη σχέση νερού - σώματος ως μια σχέση κόσμων, άλλοτε με πιο πυκνά και ακατέργαστα υλικά (λάδια), άλλοτε, όπως τώρα, με περισσότερο εκλεπτυσμένα μέσα (ακουαρέλες) που μοιάζουν να ακολουθούν πιο αυθόρμητα την έννοια της ροής και της κίνησης που ενυπάρχουν στη φύση του νερού, σε ένα καθιερωμένο και αναγνωρίσιμο πλέον ζωγραφικό ύφος, σήμα κατατεθέν του καλλιτέχνη. Όλα μια συνεχής κίνηση, μια συνεχής διάθλαση. Ένα αέναο γίγνεσθαι.
Το φως διαθλάται πάνω στα σώματα στη ρυθμικά εμβυθισμένη τους κίνηση στον κόσμο του νερού. Τα σώματα, όχι τα κεφάλια, εκείνα παραμένουν εκτός υγρού στοιχείου. Βλέπουμε μόνο, μέσα από το νερό, τη διάθλαση του καθρεφτίσματός τους στην επιφάνειά του, καθώς ο καλλιτέχνης προσκαλεί το θεατή να δει όπως εκείνος, μέσα από μια υποβρύχια γωνία λήψης, σαν μέσα από έναν υποβρύχιο φακό. Έχουμε έτσι μια θέαση διπλή: αυτή του ρεαλιστικά ακριβούς στην παρατήρηση και καταγραφή των χρωμάτων ματιού της κάμερας και αυτή της επαυξημένης παρέμβασης του χρωστήρα που διευρύνει τις δυνατότητες του πραγματικού, με ένα μεταουμανιστικό σχεδόν τρόπο. Το σχήμα παραμένει όμως πρωταρχικά Πλατωνικό: το λογιστικό (νους-κεφάλι) που διαχωρίζεται από το θυμοειδές (συναίσθημα-σώμα), ενώ το επιθυμητικό απλά υπονοείται. Πρόκειται για μια ενδοσκόπηση στην ψυχή αλλά και στο υποσυνείδητο, μια καταβύθιση που σχεδόν υπερβαίνει την ίδια την έννοια του ανθρώπινου.
Ο Καλαντζάκης ακολουθεί εδώ σταθερά το αόρατο νήμα που τον δένει με σημαντικές τάσεις της σύγχρονης τέχνης, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά οτι η τέχνη είναι έκφραση της εποχής της. Το νερό κυριαρχεί για παράδειγμα στις ψηφιακές
βιντεοεγκαταστάσεις του Bill Viola, με αναφορές στα κυρίαρχα φιλοσοφικά ερωτήματα της ζωής και τις μεταφυσικές αγωνίες που σχετίζονται με τη γέννηση και το θάνατο, όπως το βίντεο Emergence (2003)*2, στο οποίο παρακολουθούμε μια ανάδυση-γέννηση μέσα από μια κινστέρνα-τάφο γεμάτη νερό. Στο συγκεκριμένο έργο επικρατεί όμως η διαπίστωση του θανάτου, ενώ στο έργο του Καλαντζάκη είναιη ζωή που έχει τον πρώτο λόγο, ως μαρτυρία παρουσίας και κάθαρση. Αλλά και ως κίνηση.
Η κίνηση, η φυσική κίνηση του ανθρώπινου σώματος ως σηματοδότηση ζωής, είναι επίσης στο κέντρο των αναζητήσεων σύγχρονων καλλιτεχνών των παραστατικών τεχνών και της performance. Το έργο του Καλαντζάκη έρχεται έτσι κοντά στην έννοια
του «Proprioception», του Jaime del Val3 μιας φιλοσοφικής διατύπωσης της απόλυτης σχέσης σώματος-κίνησης σε ένα συνεχές παρόν και μέλλον, σε μια προσπάθεια να ξανασυναντηθεί ο σύγχρονος άνθρωπος με τις βιολογικές ορίζουσες της ύπαρξής
του, μέσα σε συνεχώς κινούμενα σύμπαντα. Ένα από αυτά είναι σαφώς και το σύμπαν της ζωγραφικής του Δημήτρη Καλαντζάκη: σώμα-νερό-ύπαρξη, νεότηταγυναίκα-γέννηση, αναγνώσεις πάνω στην ταυτότητα του ανθρώπου, με πολλαπλά επίπεδα ερμηνειών.
Πρόκειται για μια έκθεση πολυσήμαντη και πολυεπίπεδη, με βαθιά φιλοσοφικές αναφορές. Η εμβύθιση και η κίνηση του κάθε σώματος είναι διαφορετική, εκφράζοντας κάτι από την ιδιότητα του να είσαι άνθρωπος. Να ζεις, να πλέεις, να κολυμπάς, να κινείσαι.. σε μια άβυσσο νερού και φωτός, με τη μεσολάβηση των διαθλάσεων. Ο Δημήτρης Καλαντζάκης ανοίγει έτσι έναν παράλληλο διάλογο με τον μεγάλο Νίκο Καζαντζάκη και τη δική του άβυσσο: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή». *4
Αυτό το ενδιάμεσο διάστημα καταλαμβάνουν τα πλέοντα σώματα της παρούσας έκθεσης, ντυμένα με το χρωματικό αποτέλεσμα άπειρων πολύχρωμων διαθλάσεων: τη Ζωή.
Περισσότερες Πληροφορίες
Πότε/Πού: Γκαλερί Αποκάλυψη, τα εγκαίνια θα γίνουν την Παρασκευή 29 Απριλίου στις 19:30. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 14 Μαίου 2022. Λευκωσία
Επικοινωνία: Τηλέφωνο 22 300150
*1 Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
*2 https://www.getty.edu/art/collection/object/108VM9
*3 http://www.reverso.org/texts/DelVal-2020----Neither%20Human%20nor%20Cyborg.pdf
*4 Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική (προσβάσιμο εδώ: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2702/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_BLykeiou_html-empl/extras/texts/index_a_09_01_kazantzakis_askitiki.html
