Στο πλαίσιο του Beuys100, το Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου παρουσίασε το πρότζεκτ Social Sculptures: μια σειρά εκδηλώσεων που επιμελήθηκε η Μαρίνα Χριστοδουλίδου. Στην «Κ» μίλησε η Νικολίνα Στυλιανού για το έργο που παρουσίασε «Layers of Skin» με αφορμή τα 100 χρόνια ζωής του καλλιτέχνη Joseph Beuys. Η εικαστικός το τελευταίο διάστημα παρουσιάζει τη δουλειά της στο Ελσίνκι και στην Αγία Πετρούπολη. Όπως είπε ο ήχος, η γλυπτική, και η ζωντανή έκθεση του σώματος είναι κύρια συστατικά της πρακτικής της. «Δημιουργήθηκαν από την ανάγκη μου για εξερεύνηση της επικοινωνίας. Παρατηρώ το σώμα ως έναν αρχιτεκτονικό χώρο, ένα όργανο αντίληψης, και αισθητηριακής έκφρασης».
–Με αφορμή την έκθεση για τα 100 χρόνια του Joseph Beuys παρουσίασες το έργο σου «Layers of Skin»...
–Προς τιμήν του Joseph Beuys το κοινό παρακολούθησε το έργο μου «Layers of Skin» όπου το γλυπτο-σώματος μου «διθύραμβος» ήταν διαθέσιμο για το κοινό. Το έργο είναι μια ηχητική οδοιπορία που προκύπτει με την επαφή δύο σωμάτων που ενεργοποιούν τον «διθύραμβο». Το σώμα –δηλαδή το κοινό– γίνεται ένα ενεργό όργανο αντίληψης όπου μέσα από τη συμμετοχή του κτίζει μία ηχητική επικοινωνία σε σχέση με το σώμα κάποιου/ας άλλου/ης. Η πρόθεση πίσω από το έργο έλαβε υπόψη την καλλιτεχνική προσέγγιση του Beuys για τη μεταμόρφωση, τον ρόλο του καλλιτέχνη-ως-μέσο, και την αντίληψή του ως προς τον ήχο-ως-γλυπτό, ο οποίος αυξάνει την αντίληψη του σώματος ως προς το περιβάλλον. Δημιούργησα τις συνθήκες ούτως ώστε ο «διθύραμβος» να γίνει μέσο επικοινωνίας. Η προσέγγιση αυτή έστρεψε την ανθρώπινη εμπειρία ως προς το αντικείμενο το ίδιο. Ο «διθύραμβος» έγινε το μέσο για να βιώσει το κοινό το σώμα του σε σχέση με το «άλλο» και κατ’ επέκταση να ξεδιπλώσει την έλξη, τη δυναμική, την επιθυμία, τη δύναμη ισχύος και το σύμπλεγμα που συνεχώς κατασκευάζει την (επι)κοινωνία. Θα ήθελα επίσης να αναφέρω ότι το έργο υποστηρίζει το Kone Foundation και το Taiteen edistämiskeskus.
–Η πρακτική σου έχει σχέση με τα γλυπτά του σώματος που παράγουν ήχο. Μίλησε μου γι’ αυτό.
–Ο ήχος, η γλυπτική, και η ζωντανή έκθεση του σώματος είναι κύρια συστατικά της πρακτικής μου. Δημιουργήθηκαν από την ανάγκη μου για εξερεύνηση της επικοινωνίας. Παρατηρώ το σώμα ως έναν αρχιτεκτονικό χώρο, ένα όργανο αντίληψης, και αισθητηριακής έκφρασης. Ερευνώ πώς το σώμα επεκτείνει την τοπογραφία του στον πολιτισμό, πώς διεγείρει και ξετυλίγει την ψυχο-χωρική του επανενσάρκωση σε σχέση με το «άλλο».
-Η σχέση του εαυτού/αυτοβιογραφίας σου με τα άλογα αλλά και την Κύπρο, πως όλα αυτά συσχετίζονται;
Μεγάλωσα στον Άγιο Δομέτιο κοντά στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Από το παράθυρο μου έβλεπα την οροσειρά του Πενταδακτύλου που μολύνεται από την τουρκική σημαία σε συνδυασμό με τα άλογα να ετοιμάζονται για τον αγώνα στην πίσω αυλή του ιπποδρομιακού συλλόγου. Μεγαλώνοντας παρατηρούσα τις αντιδράσεις των αλόγων, την φύση της ύπαρξης τους και πως ο άνθρωπος επεμβαίνει σε αυτή για ένα ψευδές όνειρο. Παρατηρούσα πως αλλοιώθηκε η φυσική αγριάδα τους, το ένστικτο τους, η θέληση τους για ελευθερία, και η επιβλητικότητα τους. Τα άλογα υποτάχθηκαν.
Όπως κάθε Κύπριος/α της γενιάς μου μεγάλωσα και εγώ βιώνοντας τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής και του βρετανικού αποικισμού. Η αίσθηση για αντίσταση, δικαιοσύνη και ελευθερία είναι αρκετά ριζωμένη μέσα μου. Θυμάμαι τα άλογα να αντιστέκονται στην υποταγή. Κάποια στιγμή έπιασα τον εαυτό μου να παρομοιάζει τα άλογα με την Κύπρο, και κατ’ συνέπεια με την αυτοβιογραφία μου. Ξεκίνησα να βλέπω τον ιπποδρομιακό σύλλογο ως μια παράσταση με πρωταγωνιστή την Κύπρο να τρέχει στον αγώνα και να «παίζεται στα ζάρια».
Μερικές φορές σκέφτομαι ότι ίσως αυτά να είδε ο Φρειδερίκος Νίτσε όταν είδε το άλογο να δαμάζεται, και δάκρυσε.
Ένα νοητικό πείραμα
–Ποιος θα έλεγες πως είναι ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία σήμερα;
–Θεωρώ ότι αυτήν τη στιγμή ο ρόλος της γυναίκας είναι να φανερώσει τη βιαιότητα που υπέστη, να διεκδικήσει τον έλεγχο και το δικαίωμά της ως προς το σώμα της και να βεβαιωθεί ότι η φωνή της θα ακουστεί. Προσωπικά ως γυναίκα καλλιτέχνις επιδιώκω να προσεγγίσω έννοιες που συσχετίζονται με τις αντιλήψεις γύρω από το σώμα, να εκφράσω την οντολογική χαρτογραφία και τοπογραφία του στον πολιτισμό, αλλά και να βρω τρόπους στους οποίους το σώμα και η γυναίκα παίρνουν τον έλεγχο στα χέρια τους.
–Παρουσιάζεις και το έργο σου «Όφις και Κρίνο»...
–Ναι, το «Όφις και Κρίνο» αυτή τη στιγμή εκτίθεται στην έκθεση «Quantum Critic», όπου πραγματοποιείται στο Ελσίνκι και στην Αγία Πετρούπολη. Το έργο είναι ένα δοξάρι βιολιού φτιαγμένο από τα μαλλιά μου και άλλων γυναικών που μελετά τα κοινωνικο-ιστορικά σύμβολα γύρω από τα μαλλιά, τη ζωή και τον θάνατο, και το δικαίωμα των αθώων στη ζωή. Το «Όφις και Κρίνο» χρησιμοποιεί τα μαλλιά και το δοξάρι, για να θέσει τον προβληματισμό γύρω από τον έλεγχο του σώματος. Ο συμβολισμός των μαλλιών σηματοδοτεί τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επικοινωνεί στα κοινωνικά πλαίσια, όπως και η γλώσσα. Ο τρόπος στον οποίο ένα άτομο προσεγγίζει τα μαλλιά του δεν δημιουργεί μόνο την κοινωνική του εικόνα, αλλά και την ταυτότητα, τη σεξουαλικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, την ηλικία, και την πολιτική στάση. Το έργο ξεκίνησε με το ενδιαφέρον μου να μελετήσω την αυτοβιογραφία μου, και την ιστορία του τόπου μου μέσω κάποιων περιστατικών που συνέβησαν κατά την τουρκική εισβολή το 1974.
–Δηλαδή;
–Λίγο αργότερα, μέσα από μια έρευνα σχετικά με τα δικαιώματα της γυναίκας, διάβασα το δοκίμιο της Judith Thomson «A Defense of Abortion» που γράφει για «τον βιολιστή». Ένα νοητικό πείραμα που υποστηρίζει το δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή και το δικαίωμα της εγκύου να διακόψει την εγκυμοσύνη της, να αναλάβει τον έλεγχο του σώματός της. Αυτό το δίλημμα που θέτει η Thomson, με έφερε σε επαφή με αρχεία για την τούρκικη εισβολή όπου γυναίκες, νεαρά κορίτσια, μητέρες και γιαγιάδες δέχθηκαν επανειλημμένη σωματική βεβήλωση, βιάστηκαν σεξουαλικά και ψυχικά. Παρόλο όμως που από το 1974 το δικαίωμα της γυναίκας να έχει έλεγχο του σώματός της νομιμοποιήθηκε, στην πραγματικότητα ο βιασμός παραμένει «επίκαιρος», καθώς συνεχίζει να βεβηλώνει ζωές. Το έργο «Όφις και Κρίνο» γίνεται ένα ηχητικό σύμβολο που μεσολαβεί, αντιστέκεται, βιώνει, φθείρεται και καταγράφει αυτά τα γεγονότα, και κατ’ συνέπεια θέτει ένα αέναο παράδοξο.
Κεντρική Φωτογραφία: ©Goethe-InstitutZypern, Andreas Loucaides
