Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η δημιουργία υφυπουργείου Πολιτισμού ήταν ένα από τα κυριότερα ζητούμενα, προκειμένου διάφορα ζητήματα που αφορούσαν τον πολιτιστικό χώρο και τους φορείς του να βρουν λύσεις ή έστω αυτές να δρομολογηθούν. Με την ίδρυσή του και τον διορισμό του πρώτου υφυπουργού Γιάννη Τουμαζή τα πολιτιστικά πράγματα μπήκαν σε άλλη τροχιά. Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο Γιάννης Τουμαζής, λίγο πριν παραδώσει τα ηνία στον επόμενο ή την επόμενη, λέει πως η παρακαταθήκη του είναι η έναρξη και δρομολόγηση της ομαλής λειτουργίας του υφυπουργείου Πολιτισμού και η δρομολόγηση όλων των σημαντικών θεμάτων που αφορούν τους δημιουργούς. Βασική προτεραιότητά του είναι η κατοχύρωση της κοινωνικής και επαγγελματικής υπόστασης των καλλιτεχνών, το γνωστό καθεστώς του καλλιτέχνη, το οποίο αποτελεί πάγιο αίτημα των δημιουργών εδώ και πολλά χρόνια και λέει πως το νομοσχέδιο είναι σε προχωρημένο στάδιο. Όσο για το αν τον ενδιαφέρει μία δεύτερη θητεία απαντάει πως η ενασχόλησή του με τα κοινά δεν ξεκίνησε με την ανάληψη του υφυπουργείου, δεν περιορίστηκε ποτέ στα θέματα του Πολιτισμού, και δεν πρόκειται να τελειώσει εδώ. «Η ενεργός συμμετοχή μου στην πολιτική λοιπόν, θα συνεχίσει. Είτε παραμείνω στο υφυπουργείο είτε όχι».
–Λίγο πριν τελειώσει η θητεία σας ως υφυπουργού Πολιτισμού, ποιος είναι ο απολογισμός σας; Μέσα σε επτά μήνες μπορούσαν να γίνουν περισσότερα;
–Εννοείται. Πάντα θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα. Αλλά ξεκινήσαμε από το σημείο μηδέν κυριολεκτικά. Λίγους μήνες πριν δεν είχαμε οίκημα, δεν είχαμε προσωπικό, δεν είχαμε γραφεία. Αυτό που είχαμε ήταν βαθιά γνώση του αντικειμένου και των μεγάλων θεμάτων του πολιτισμού, καθώς και πραγματική βούληση για αλλαγές και λύσεις. Αυτό εξάλλου είναι και το στοίχημα στην πολιτική δράση. Να επιδιώκεις αποτελέσματα και να κρίνεσαι από αυτά. Ανοίξαμε θέματα που χρόνιζαν για δεκαετίες: Έχουμε δρομολογήσει την κατοχύρωση της κοινωνικής και επαγγελματικής υπόστασης των καλλιτεχνών, το γνωστό καθεστώς του καλλιτέχνη, το οποίο αποτελεί πάγιο αίτημα των δημιουργών εδώ και πολλά χρόνια. Αυτή ήταν και παραμένει η βασική προτεραιότητα την οποία έθεσα με την ανάληψη των καθηκόντων μου. Το νομοσχέδιο είναι σε προχωρημένο στάδιο και αρχές του χρόνου θα συνεχισθεί η διαβούλευση για την οριστικοποίησή του. Προωθούνται ακόμη και οι τροποποιήσεις στα νομοσχέδια για την πνευματική ιδιοκτησία, τον νόμο για τον εμπλουτισμό κτιρίων με έργα τέχνης, και η προσέλκυση επενδύσεων μέσω της νομοθεσίας για φορολογικά κίνητρα στις επενδύσεις. Λόγω των εκλογών η Βουλή έκλεισε στις αρχές Δεκεμβρίου, οπότε υποχρεωτικά η ολοκλήρωσή τους και η κατάθεση για ψήφιση ευελπιστώ ότι θα γίνει με την καινούργια διακυβέρνηση.
–Έχουν υπάρξει αλλαγές και σε πιο γενικά θέματα του πολιτιστικού μας τοπίου;
–Πολύ σύντομα θα έχουμε απτά παραδείγματα της οριζόντιας πολιτιστικής αντίληψης του Υφυπουργείου μέσω του χορηγικού προγράμματος Πολιτιστικής Αποκέντρωσης που ήδη ξεκινήσαμε. Στόχος είναι ανάδειξη της πολιτιστικής μας υποδομής και δημιουργία συνεργειών της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, της Λαϊκής Παράδοσης και του Σύγχρονου Πολιτισμού. Ξέρετε, έχω επισκεφθεί δεκάδες δήμους και κοινότητες, έχουμε επιλέξει υποδομές σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και σύντομα θα αρχίσει να υλοποιείται το δίκτυο φιλοξενίας καλλιτεχνών στις υποδομές αυτές. Αρχή θα κάνουμε με τα χωριά Λεμύθου και Σαϊττάς, όπου οι προετοιμασίες βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Το υφυπουργείο πιστεύει πολύ στην συμπεριληπτικότητα και την αποδοχή. Σε στενή συνεργασία με το υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας ξεκινούμε άμεσα σειρά δράσεων δημιουργικής απασχόλησης με σκοπό την πολιτιστική ένταξη ασυνόδευτων ανηλίκων που φιλοξενούνται σε δομές. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν εργαστήρια Κεραμικής, Σχέδιου, Κολλάζ και Χαρακτικής και θα διεξάγονται από επαγγελματίες καλλιτέχνες. Το υφυπουργείο Πρόνοιας μας έχει ήδη αποστείλει κατάλογο με τα στοιχεία των ασυνόδευτων ανηλίκων, οι οποίοι έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής καθώς και τους χώρους διεξαγωγής των δραστηριοτήτων ανά επαρχία και προχωράμε στην υλοποίηση των δράσεων. Με την ανανέωση, τον εκσυγχρονισμό, και την αναβάθμιση του θεσμού των Κυπρίων, δηλαδή την οικονομική στήριξη και την παροχή κινήτρων στους δημιουργούς και στην πολιτιστική βιομηχανία ευρύτερα, στοχεύουμε στην άνθηση της φεστιβαλικής σκηνής του νησιού μας.
Αλλά και η αύξηση των κονδυλίων για το πρόγραμμα Πολιτισμός και ιδιαίτερα η σημαντική αύξηση στο κονδύλι για τον Κινηματογράφο (ένα εκατομμύριο επιπλέον), ευελπιστώ ότι θα δώσει μεγαλύτερη ώθηση στη δημιουργική παραγωγή στην Κύπρο. Παράλληλα, η συμμετοχή μου σε πολλά διεθνή φόρα με στόχο την ανάπτυξη της πολιτιστικής διπλωματίας, πιστεύω ότι θα καταλήξει στην προσέλκυση επενδύσεων και ανθρώπινου κεφαλαίου, στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, αλλά κυρίως τη δημιουργία και την εδραίωση μιας δυνατής εικόνας για τη χώρα μας με όλα τα οφέλη που αυτό συνεπάγεται στον διεθνή χώρο. Μόλις επέστρεψα από το Νταβός, όπου με πρωτοβουλία της Ελβετίας μαζί με άλλες 32 ευρωπαϊκές χώρες υπογράψαμε την ιδρυτική πράξη της Συμμαχίας του Νταβός που στοχεύει σε ένα δομημένο περιβάλλον υψηλής ποιότητας, πιο δίκαιο, πιο συμπεριληπτικό, αισθητικά ωραίο και με επίκεντρο τον άνθρωπο. Σε διμερή συνάντηση, μετά από πρόσκληση του Προέδρου της Ελβετικής Συνομοσπονδίας Alain Bercet, με διαβεβαίωσε ότι η Ελβετία στηρίζει ένθερμα τις πολιτιστικές προσπάθειες της χώρας μας. Ήδη συνεργάζεται μαζί μας στενά, ιδιαίτερα στα θέματα παράνομης διακίνησης και επιστροφής κλεμμένων αρχαιοτήτων. Η στρατηγική θέση μας στην Ανατολική Μεσόγειο επιβάλλει την ενεργή και ηγετική εμπλοκή της Κύπρου σε δράσεις και πρωτοβουλίες. Οι προχωρημένες επαφές μας με τις γύρω χώρες θα δώσουν τα πρώτα αποτελέσματα εντός του έτους, μέσω των οποίων θα αναδειχθεί ο σημαντικός ρόλος που μπορούμε να διαδραματίσουμε, συμβάλλοντας στην εξομάλυνση και ανάπτυξη σχέσεων μέσω του πολιτισμού.
–Ποιες ήταν οι προκλήσεις του επταμήνου και ποια παρακαταθήκη αφήνετε για τον επόμενη ή την επόμενη;
–Οι προκλήσεις ήταν πάρα πολλές. Η μεγαλύτερη φυσικά ήταν η ανάληψη της ίδιας της ηγεσίας του υφυπουργείου Πολιτισμού μετά την τόσο τιμητική για μένα επιλογή του Νίκου Αναστασιάδη. Δέχθηκα χωρίς δεύτερη σκέψη παρά το ότι γνώριζα ότι θα είχα μόνο επτά μήνες να σχεδιάσω και να υλοποιήσω τα οράματά μου. Η άριστη συνεργασία μου με την αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του υφυπουργείου μας, Αθηνά Μιχαηλίδου και τα στελέχη των υπηρεσιών μας, βοήθησε στην αντιμετώπιση των προκλήσεων. Άλλωστε, όλοι μας όσοι δουλεύουμε τόσα χρόνια στον χώρο του Πολιτισμού περιμέναμε εναγωνίως δημιουργία του υφυπουργείου. Αυτή λοιπόν είναι η παρακαταθήκη μου: η έναρξη και δρομολόγηση της ομαλής λειτουργίας του υφυπουργείου Πολιτισμού και η δρομολόγηση όλων των σημαντικών θεμάτων που αφορούν τους δημιουργούς.
–Ποιο θεσμικό ζήτημα προσπαθήσατε να επιλύσετε και δεν τα καταφέρατε; Ποιοι ήταν οι λόγοι;
–Όπως σας είπα έχουμε ανοίξει όλα σχεδόν τα θέματα που μας ταλανίζουν εδώ και δεκαετίες. Κάποια από αυτά, όπως είναι φυσικό, είναι δύσκολα και χρόνια. Άλλα πάντοτε ήταν πεποίθησή μου πως με συλλογική και σκληρή δουλειά, αίσθημα ευθύνης, τόλμη, και κυρίως δέσμευση για το κοινό καλό, δεν υπάρχει ζήτημα που δεν μπορεί να βρει τη λύση του.
–Βρεθήκατε στο πλευρό του Αβέρωφ Νεοφύτου κατά την υποβολή της υποψηφιότητάς του. Θα σας ενδιέφερε μία δεύτερη θητεία;
–Γεννήθηκα το 1960, δύο βδομάδες πριν από την επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας. Είμαι γέννημα θρέμμα Βαρωσιώτης και έχω βιώσει κυριολεκτικά όλη τη νεότερη ιστορία της Κύπρου. Η ενεργός ενασχόλησή μου με τα κοινά δεν ξεκίνησε με την ανάληψη του υφυπουργείου, δεν περιορίστηκε ποτέ στα θέματα του Πολιτισμού, και δεν πρόκειται να τελειώσει εδώ. Η ενεργός συμμετοχή μου στην πολιτική λοιπόν, θα συνεχίσει. Είτε παραμείνω στο υφυπουργείο είτε όχι.
«Πρέπει να κάνουμε τη χώρα μας ένα ελκυστικό προορισμό για διεθνή καλλιτεχνική δραστηριότητα. Η θέση μας στη Μεσόγειο και τα διάφορα δύσκολα θέματα που απασχολούν τις γύρω χώρες νομίζω πως θα μπορούσε να καταστήσει την Κύπρο ένα πολιτιστικά παραγωγικό κόμβο».
Πεπερασμένες οι δυνατότητες και οι ανάγκες πολλές
–Είναι πεπερασμένες οι δυνατότητες του κρατικού κορβανά... Ποιοι άλλοι τρόποι μπορούν να εξεταστούν για να ενισχυθεί ο πολιτισμός στη χώρα μας;
–Όντως είναι πεπερασμένες οι δυνατότητες και οι ανάγκες πολλές. Η δημιουργία όμως του υφυπουργείου φέρνει στην επιφάνεια και αναδεικνύει τη σημασία των αναγκών αυτών. Πλέον μπορεί ο Πολιτισμός μέσω του πολιτικού του προϊσταμένου να διεκδικεί επί ίσοις όροις το μερίδιο στην πίτα. Από την 1η Ιανουαρίου έχουμε τον δικό μας (αυξημένο) προϋπολογισμό. Δεν ήταν εύκολη διαδικασία η διαπραγμάτευση του. Κι όμως έχουμε πετύχει σημαντικές αυξήσεις (γύρω στο 30% συνολικά και 60% για τον κινηματογράφο). Πιστεύω πολύ στη θέσπιση των φορολογικών κινήτρων για επενδύσεις στον Πολιτισμό. Πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε τη χώρα μας ένα ελκυστικό προορισμό για διεθνή καλλιτεχνική δραστηριότητα. Η θέση μας στη Μεσόγειο και τα διάφορα δύσκολα θέματα που απασχολούν τις γύρω χώρες νομίζω πως θα μπορούσε να καταστήσει την Κύπρο ένα πολιτιστικά παραγωγικό κόμβο. Πρέπει για τον σκοπό αυτό να γίνουμε πιο εξωστρεφείς, να αναπτύξουμε τις διεθνείς μας σχέσεις…
«Είναι μεγάλο και πολύπλοκο το θεατρικό μας οικοσύστημα. Η βιωσιμότητα όμως είναι σημείο κλειδί.
Δεν μπορεί και δεν πρέπει τα πάντα να είναι κρατικοδίαιτα, αυτό παραπέμπει σε άλλα συστήματα».
–Πρόσφατα είχαμε τα ζητήματα χρηματοδότησής του ελεύθερου θεάτρου, γι’ αυτό το ρωτώ...
–Γνωρίζω καλά τα ζητήματα του θεάτρου και της ζωτικής βιωσιμότητας των ιδιωτικών θεατρικών φορέων μας που παράγουν εξαιρετικό έργο. Σε αυτό συνέβαλε και η πεντάχρονη θητεία μου ως πρόεδρος στο Δ.Σ. του ΘΟΚ. Όντως το θέατρο έχει αναπτυχθεί πάρα πολύ στη χώρα μας. Σίγουρα πρέπει να υπάρξουν περαιτέρω αυξήσεις και θα υπάρξουν. Περάσαμε σε λίγα χρόνια από τα χορηγικά σχέδια Α, Β, Γ στο ΘΥΜΕΛΗ. Τώρα και αυτό ολοκληρώνει την υφιστάμενη διαδρομή του. Η ίδρυση του υφυπουργείου θα βοηθήσει σε αυτό. Ήδη επεξεργαζόμαστε ένα χορηγικό πρόγραμμα-ομπρέλα για το θέατρο, το οποίο θα απευθύνεται τόσο στα σχήματα που διαθέτουν στέγη όσο και στις πιο μικρές και ad hoc ομάδες. Είναι μεγάλο και πολύπλοκο το θεατρικό μας οικοσύστημα. Η βιωσιμότητα όμως είναι σημείο κλειδί. Δεν μπορεί και δεν πρέπει τα πάντα να είναι κρατικοδίαιτα, αυτό παραπέμπει σε άλλα συστήματα. Θα πρέπει και οι πολιτιστικοί παραγωγοί να μελετήσουν το σύγχρονο δημιουργικό τοπίο διεθνώς. Θα πρέπει να λειτουργούν με ευελιξία και με συνέργειες. Ταυτόχρονα θα πρέπει να βρουν σύγχρονους τρόπους ανάπτυξης του κοινού, να έχουν περισσότερη δικτύωση, καλύτερη τεχνογνωσία και οργάνωση και ευρωπαϊκές συνεργασίες. Θα βοηθήσουμε και εμείς σε αυτό μέσω ειδικών ενημερωτικών σεμιναρίων και προγραμμάτων ενδυνάμωσης καλλιτεχνών και πολιτιστικών παραγωγών. Και βέβαια απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι ηθοποιοί και οι υπόλοιποι επαγγελματίες του θεάτρου να εργάζονται σε ένα σωστό εργασιακό περιβάλλον, με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που έχει κάθε Κύπριος εργαζόμενος.
«Ο ρόλος του υφυπουργού Πολιτισμού είναι να είναι ο θεματοφύλακας αυτής της ελευθερίας.
Αλλοίμονο αν αντιμετωπίζουμε την καλλιτεχνική έκφραση α λα καρτ».
–Ποιος πρέπει κατά τη γνώμη σας να είναι ο ρόλος ενός υφυπουργού Πολιτισμού σε θέματα όπως η λογοκρισία, ή η επιτροπή θεαμάτων...;
–Η ελευθερία της έκφρασης και δη της καλλιτεχνικής είναι αδιαπραγμάτευτη και προστατεύεται τόσο από το Κυπριακό Σύνταγμα (άρθρο 19) αλλά και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (άρθρο 10). Ο ρόλος του υφυπουργού Πολιτισμού είναι να είναι ο θεματοφύλακας αυτής της ελευθερίας. Αλλοίμονο αν αντιμετωπίζουμε την καλλιτεχνική έκφραση α λα καρτ. Αυτό είναι και επικίνδυνο και απαράδεκτο. Αλλά έχετε δίκαιο που το ρωτάτε. Γιατί πιστεύω πως παρά τις νομοθεσίες και τις διακηρύξεις, δεν πρέπει να θεωρούμε τις κατακτήσεις αυτές δεδομένες. Κάποια πράγματα είναι πάρα πολύ εύθραυστα και το οφείλουμε σε όσους έχουν παλέψει γι’ αυτά τα δικαιώματα, δηλαδή για την ίδια την ανθρώπινη ελευθερία, να μην επαναπαυόμαστε.
–Πιστεύετε ότι η ένταξη του Τμήματος Αρχαιοτήτων θα προχωρήσει ομαλά; Έχουν γίνει προκαταρκτικές εργασίες;
–Είμαι σίγουρος πως θα προχωρήσει ομαλά. Ήδη είμαστε σε στενή επαφή για την ομαλή ένταξη του Τμήματος Αρχαιοτήτων στο υφυπουργείο Πολιτισμού. Η σημασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι τεράστια για τη χώρα μας. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων με την πολυσχιδή δραστηριότητά του, αλλά και με την ανέγερση του νέου Κυπριακού Μουσείου αποτελεί βασικό πυλώνα της ραχοκοκαλιάς του υφυπουργείου. Πολιτιστική Κληρονομιά, Νεότερος και Σύγχρονος Πολιτισμός είναι τα όπλα στη φαρέτρα μας. Ο Πολιτισμός ως η ήπια δύναμη μπορεί να θέσει στέρεες βάσεις για την εξομάλυνση των πολλών διαφορών αλλά και τη βιώσιμη και ειρηνική ανάπτυξη.
Θεσμική συμμετοχή
–Είναι η συμμετοχή στην Επίδαυρο τελικά πολιτιστικό ή πολιτικό ζήτημα;
–Προσωπικά θεωρώ πως η συμμετοχή μας στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ένα από τα παλιότερα διεθνή φεστιβάλ αρχαίου δράματος πρέπει να είναι θεσμική. Είμαστε ένα κρατικό θέατρο που «ομιλεί» την ελληνική γλώσσα. Αυτό είναι που συζητώ με την υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας. Σίγουρα πρέπει πάντα να υπάρχουν τα καλλιτεχνικά εχέγγυα, αλλά η σύγχρονη θεατρική μας παρουσία αποδεικνύει την ποιότητα της δουλειάς μας. Ας κριθούμε από το αποτέλεσμα. Φυσικά, η συμμετοχή στην Επίδαυρο δεν είναι αυτοσκοπός και ούτε πρέπει να είναι η μόνη μας επιδίωξη. Μέσω της ανάπτυξης της εξωστρέφειας που ανέφερα προηγουμένως θα πρέπει να υπάρχουμε δημιουργικά και καλλιτεχνικά σε πολλά σημεία στο διεθνή χώρο. Και ιδιαίτερα στην περιοχή μας.
