Του Απόστολου Κουρουπάκη
Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Κατασκευαστική Ανάλυση Ιστορικών Κτιρίων» των Τουλιάτου Π., Χρυσοχού Ν., Πελεκάνου Μ., και Γεωργίου Ν.Γ. (εκδ. Επίκεντρο – Παρατηρητής) συνομιλήσαμε με έναν από τους συγγραφείς, τον καθηγητή και πρόεδρο του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Frederick Παναγιώτη Τουλιάτο, για τα ιστορικά κτήρια, την αποκατάστασή τους και τη γλώσσα που μιλάνε τα μνημεία και τα κρυμμένα μυστικά τους, τα οποία ορίζουν το μέλλον τους.
–Πόσο έχει αλλάξει το αρχιτεκτονικό τοπίο της Κύπρου;
–Ως αποτέλεσμα της απώλειας της μνήμης και της συναίσθησης της εντοπιότητας. Φυσικά και έχει μεταβληθεί πάρα πολύ. Ουσιαστικά έχει καταστραφεί, δεν έχει αλλάξει προς το καλό. Για παράδειγμα σώζεται ένα κομμάτι παραδοσιακό, πρώτο δεν το καταστρέφεις, ακόμα και εμπορικά αν το δει κάποιος, δεύτερο, αυτό που θα σωθεί βέβαια θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να προσαρμοστεί στις σύγχρονες απαιτήσεις και εδώ θα πρέπει να σημειώσω πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν στα πανεπιστήμια μαθήματα, τα οποία θα εφοδιάζουν τους φοιτητές με γνώσεις σχετικά με την ιστορία των κτηρίων και πώς ν’ αναγνωρίζουν ένα παλιό ιστορικό κτίσμα, στο Όμοδος ή στην Ακρόπολη, ή στη Βενετία και να επέμβει συμβατά σε αυτό, χωρίς να του κάνει ζημιά. Το τρίτο είναι πως μελετώντας τα μνημεία μας μπορούμε να μάθουμε πάρα πολλά, ν’ αντλήσουμε γνώσεις που έχουμε πια απωλέσει ή δεν έχουμε μελετήσει επαρκώς. Το όφελος από αυτό είναι ότι αυτές οι αρχές μεταφέρονται στη σύγχρονη κατασκευή. Εδώ να σας πω ότι το Πανεπιστήμιο Frederick είναι εκπαιδευτικό, ερευνητικό ίδρυμα και χρωστάω στον Μιχάλη Φρειδερίκου ότι με άκουσε να ονομάσουμε το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, θα είναι πιο δύσκολο, αλλά θα βγάλεις απόφοιτους με κάποια ποιότητα. Δεν θα το εγκρίνει μόνο η αρμόδια κυπριακή αρχή, αλλά και από τις Βρυξέλλες, του είπα, όπως και έγινε.
Η εντοπιότητα σημαίνει ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα εξαρτάται απολύτως από τον τόπο. Στην αρχιτεκτονική η εντοπιότητα είναι πρώτης και κύριας σημασίας
–Πώς χάθηκε μια ολόκληρη επιστημονική γνώση;
–Οφείλεται στην απώλεια μνήμης. Κάηκαν οι αρχαίες βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας, της Εφέσου και έπειτα της Μιλήτου, και σήμερα ό,τι βρίσκουμε από αρχαίους συγγραφείς και μεγάλο μέρος της επιστημονικής γνώσης είναι από αποσπάσματα Αράβων. Άρα καταλαβαίνετε την απώλεια που είχαμε. Η ανθρώπινη εμπειρία και πολιτισμός και βεβαίως η ανθρώπινη τεχνολογία είναι μία κλίμακα, όπου οι γενεές είναι βραχύβιες, και μέσα σε αυτόν τον ενεργό βίο δεν μπορεί ένας άνθρωπος να δημιουργήσει όλη τη σειρά του πολιτισμού του και της τεχνολογίας του, άρα όλο το μυστικό έγκειται στο πάρει τη σκυτάλη από πίσω και να την παραδώσει μπροστά. Επομένως είναι η απάντηση στην ερώτηση γιατί ασχολείται κάποιος με τα ιστορικά κτήρια για να κάνει κάτι σύγχρονο, είναι διότι τις αρχές, την εμπειρία και τη δοκιμασία που έχουν υποστεί θα τη δεις έτοιμη. Μόνο τότε θα τολμήσεις να πας μπροστά. Όσο πλαταίνει η γνώση τόσο μεγαλώνει το πεδίο της κριτικής σκέψης.
–Σημειώνεται στην έκδοση ότι και τα κτήρια έχουν τη διάλεκτό τους... πόσο εύκολα είναι κατανοητή αυτή η μιλιά τους;
–Κατ’ αρχάς να πούμε πως είναι της εποχής τους και του τόπου τους. Γενικά ομιλούντες, κάθε πληροφορία μεταφέρεται είτε με τον λόγο, είτε με τη γραφή, είτε με την εικόνα, είτε με κάποιο αντικείμενο. Ο λόγος είναι έπεα πτερόεντα, η γραφή είναι κάτι πιο σταθερό, αλλά πρέπει να την αναζητήσεις, το κτήριο, από την άλλη, έχει μια άλλη ιδιότητα, άλλοτε καλή και άλλοτε πολύ επικίνδυνη, είναι βιαίως επιδρών επάνω μας. Αυτό σημαίνει ότι αναλόγως της περιοχής που ζει κάποιος έχει θετική αποτύπωση στην αισθητική του ή όχι και αναλόγως συνομιλεί με τα μνημεία και τα ιστορικά κτήρια.
–Ποια είναι η έννοια της εντοπιότητας στην αρχιτεκτονική;
–Η εντοπιότητα σημαίνει ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα εξαρτάται απολύτως από τον τόπο. Στην αρχιτεκτονική η εντοπιότητα είναι πρώτης και κύριας σημασίας και είναι βασισμένη σε αυτή και γενικώς και μερικώς. Υπάρχει ακόμη μία έννοια της εντοπιότητας που είναι να μπορείς να προσαρμοστείς στην εποχή σου, εν τω τόπω της εποχής σου.
–Συνοπτικά για την τρωτότητα και παθολογία του κτηρίου και πώς αυτές οι ιδιότητες επηρεάζουν την αποκατάσταση ενός κτηρίου.
–Αρχικά ξεχωρίστηκαν οι δύο λέξεις, η τρωτότητα και η παθολογία, όταν φτιάχναμε τους Ευρωκώδικες (σ.σ. πρόκειται για πολυετές πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τυποποίησης (CEN) για εκπόνηση σειράς Ευρωπαϊκών Προτύπων με σκοπό την εναρμόνιση όλων των Κανονισμών των Κρατών Μελών για τον υπολογισμό της στατικής επάρκειας των δομημάτων καθώς και όλων των μερών που τα απαρτίζουν). Ουσιαστικά παθολογία είναι κάτι που έπαθες, κάποιο γεγονός βλάβης, μία ρωγμή, ένα σάπισμα κτλ. Τρωτότητα είναι να πιάσει φωτιά, ή να πάθουν βλάβη από έναν σεισμό. Και εδώ έρχονται οι λέξεις πρόβλεψη και πρόγνωση, και στα μαθήματά μου πάντα λέω ότι αν δεν υπάρχει πάντα πρόγνωση, θα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον πρόβλεψη. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτού είναι το Κούριο, που εγκαταλείφθηκε η πόλη, χωρίς καν να θάψουν τους νεκρούς τους, εξαιτίας του σεισμού. Αναμφισβήτητα, αν δεν έχεις επίγνωση όλων των παραπάνω δεν μπορείς ν’ αποκαταστήσεις σωστά ένα κτήριο, όπως επίσης πρέπει ο επιστήμονας μηχανικός να λάβει υπόψη του και ακόμα δύο πολύ σημαντικές έννοιες όπως η αναστρεψιμότητα και η συμβατότητα, που σημαίνει για την πρώτη τι μπορείς να διορθώσεις, αν δει ότι κάτι είναι λάθος, αναλόγως των τεχνολογικών εξελίξεων, και η δεύτερη πώς οι παρεμβάσεις του επιστήμονα είναι συμβατές με το περιβάλλον του κάθε κτηρίου.
