ΚΥΠΕ
Η γενιά μας έβαλε τις βάσεις της σύγχρονης κυπριακής τέχνης, λέει σε συνέντευξή του στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΥΠΕ) ο καταξιωμένος Κύπριος ζωγράφος Αντρέας Λαδόμματος, ο οποίος αξιολογώντας το σύγχρονο εικαστικό τοπίο της Κύπρου, σημειώνει ότι υπάρχουν πολύ καλοί νέοι καλλιτέχνες, αλλά και ότι «υπάρχει και πολλή προχειρότητα και πολλή ασημαντότητα».
Η τέχνη θέλει σκέψη, συναίσθημα και σκληρή δουλειά, αναφέρει, ενώ στη συνέντευξή του κάνει, επίσης, μια αναδρομή στο εικαστικό τοπίο μετά την ανεξαρτησία, σε κύκλους δουλειάς του, στον ρόλο του ΕΚΑΤΕ, στις πηγές έμπνευσής του, ενώ δίνει και συμβουλές στους νέους καλλιτέχνες να μη βρίσκουν την ευκολία, σημειώνοντας ότι είναι σκληρά αυτά τα χρόνια και ο ανταγωνισμός σκληρός.
Ο Αντρέας Λαδόμματος έζησε τα πρώτα βήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας όταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960, επέστρεψε στο νησί από τις σπουδές του στο Λονδίνο.
Ηταν πολύ δύσκολα τα πράγματα και η Κύπρος ήταν κλεισμένη στον εαυτό της, επειδή είχε προηγηθεί ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-1959, λέει, κληθείς να περιγράψει τις συνθήκες τότε για τους δημιουργούς. Με την ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας, οι απόφοιτοι των σχολείων μέσης εκπαίδευσης άρχισαν να παίρνουν υποτροφίες και να σπουδάζουν σε όλη την Ευρώπη, επισημαίνει για να τονίσει ότι «υπήρχε πλέον μια νέα εποχή για την Κύπρο μετά την αγγλική κατοχή, μια άνθηση σε όλους τους τομείς της ζωής».
Αυτό το φαινόμενο, εξηγεί, υπήρχε και στην τέχνη. «Η γενιά μας έβαλε τις βάσεις της σύγχρονης κυπριακής τέχνης», υπογραμμίζει, σημειώνοντας ότι προηγήθηκαν καλλιτέχνες όπως ο Χριστόφορος Σάββα, ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος. Ωστόσο, όπως λέει στο ΚΥΠΕ ο Αντρέας Λαδόμματος, τότε δεν υπήρχαν γκαλερί ούτε συλλέκτες, οι εκθέσεις ζωγραφικής διοργανώνονταν σε ξενοδοχεία.
Σταθμό αποτέλεσε το 1964, έτος ίδρυσης του Καλών Τεχνών Κύπρου (ΕΚΑΤΕ), ένα από τα πρώτα μέλη του οποίου υπήρξε ο ίδιος, ενώ την ίδια περίοδο πάνω κάτω άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτες ιδιωτικές συλλογές. Η πρώτη παγκύπρια έκθεση του ΕΚΑΤΕ, όπως λέει, προκάλεσε αίσθηση και έγινε θεσμός. Τότε λειτούργησε η Μορφωτική Υπηρεσία, η οποία οργάνωνε τους καλλιτέχνες και έστελνε αντιπροσωπευτικά έργα τους σε εκθέσεις του εξωτερικού, όπως Μπιενάλε και Τριενάλε. «Ήταν πολύ σημαντικό βήμα στα πρώτα βήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι το 1974 η συμμετοχή Κυπρίων καλλιτεχνών σε τέτοιες εκθέσεις», επισημαίνει ο Αντρέας Λαδόμματος, λέγοντας ότι ο ίδιος συμμετείχε σε εκθέσεις στο Κάιρο, στην Αλεξάνδρεια, στο Νέο Δελχί, στο Σάο Πάολο και στη Σκωτία. Όπως λέει, δημιουργήθηκαν και ομάδες καλλιτεχνών, οι οποίες προωθούσαν τη σύγχρονη τέχνη.
Επρόκειτο, όπως αφηγείται, για άνθηση της τέχνης, η οποία σταμάτησε απότομα το 1974, ένεκα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. «Χρειάστηκαν μερικά χρόνια για να επανακάμψει η καλλιτεχνική ζωή στην Κύπρο», σημειώνει.
Κληθείς από το ΚΥΠΕ να αξιολογήσει το σύγχρονο εικαστικό τοπίο της Κύπρου, ο καταξιωμένος ζωγράφος αναφέρει ότι υπάρχουν πολύ καλοί νέοι καλλιτέχνες, οι οποίοι κάνουν σοβαρή δουλειά, έχουν αισθητικές αξίες, εκφράζουν νέες ιδέες και φέρνουν νέα ρεύματα. Παράλληλα ξεκαθαρίζει ότι δεν δίνει περγαμηνές σε όλα όσα εκτίθενται, επισημαίνοντας ότι «υπάρχει και πολλή προχειρότητα και πολλή ασημαντότητα». Κάνει λόγο για έργα που αφήνουν πίσω τους το αισθητικό κομμάτι και επιχειρούν να στηριχθούν σε «φιλοσοφήματα», τα οποία δεν τον αντιπροσωπεύουν.
Τι συμβουλές θα έδινε σε νέους καλλιτέχνες, ρωτάμε τον κ. Λαδόμματο, ο οποίος απαντά με μια παρότρυνση πρώτα από όλα προς τους νέους. Να ακολουθήσουν το ταλέντο τους και δεν πρέπει να το πνίξουν χάριν κάποιων άλλων σκοπιμοτήτων, λέει με έμφαση. Ταυτόχρονα όμως, όπως τονίζει, «οι νέοι καλλιτέχνες πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους ότι είναι σκληρά αυτά τα χρόνια. Παράγονται πάρα πολλοί καλλιτέχνες, υπάρχει πάρα πολύς ανταγωνισμός. Πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους αυτές τις δυσκολίες για να μην πέσουν από τα σύννεφα». Ακόμη, συμβουλεύει, να μη βρίσκουν την ευκολία, «γιατί η τέχνη θέλει σκέψη, συναίσθημα και σκληρή δουλειά, να δοθείς ψυχή τε και σώματι στην τέχνη».
Τονίζει ότι «χρειάζεται έμπνευση και ιδρώτας για να πραγματώσεις το άπιαστο πράγμα που ήρθε στη σκέψη σου», προσθέτοντας ότι «η έμπνευση είναι πολύ ακριβό πράγμα, μια στιγμή». Όπως λέει, «μπορείς να φτιάξεις 10 ή 20 έργα με βάση μια έμπνευση που σού ήρθε κάποια στιγμή, μέχρι να σου έρθει έμπνευση για κάτι άλλο. Τότε μόνο μπορείς να ασχοληθείς με την άλλη ιδέα. Δεν θα καταπιέσεις την έμπνευση που έρχεται», υπογραμμίζει.
«Εάν έχεις αποδείξει τον εαυτό σου στην πορεία σου ως καλλιτέχνη, ο κόσμος, οι φιλότεχνοι και οι συλλέκτες, θα σε ακολουθήσει σε ό,τι κάνεις, όταν αυτό είναι γνήσια δικό σου», συνεχίζει. «Μη γυρεύεις να κάνεις πράγματα για να εντυπωσιάσεις, πράγματα που ίσως δεν πιστεύεις. Το θέμα είναι να κάνεις εκείνο που πραγματικά αισθάνεσαι», όπως λέει.
Τι τον εμπνέει, είναι φυσιολογικά η επόμενη ερώτηση και αρχίζει από την καθιέρωσή του για να εξηγήσει. Όπως λέει, καθιερώθηκε με τη θεματική σειρά των παραθύρων, την οποία είχε ξεκινήσει ζωγραφίζοντας 5-6 σχέδια κατά τη διετία 1961-1962, όταν σπούδαζε στο Λονδίνο. Οταν τελείωσε τις σπουδές του και επέστρεψε στην Κύπρο το 1964, ασχολήθηκε με άλλα θέματα στη ζωγραφική του. Η θεματική σειρά των παραθύρων ήρθε ξαφνικά το 1972, λέει ο Αντρέας Λαδόμματος, σημειώνοντας ότι το θέαμα που είδε από το παράθυρο του δωματίου του αποτέλεσε γι’ αυτόν ένα εικαστικό θέμα. Ο πίνακας που ζωγράφισε με αφορμή το παράθυρο αγοράστηκε από το κράτος και βρίσκεται στο Υπουργείο Εμπορίου, συμπληρώνει και σημειώνει, επίσης, ότι η γκαλερί «Ζυγός» (μετέπειτα «Γκλόρια») στη Λευκωσία άνοιξε το 1977 με δική του έκθεση, η οποία είχε ως θέμα τα παράθυρα.
Μία άλλη πηγή έμπνευσής του, όπως λέει ο κ. Λαδόμματος, ήταν οι πέτρες, τα νερά και η παλιά Λευκωσία, στην οποία γεννήθηκε και έζησε μέχρι το 1955.
«Η Λευκωσία τότε ήταν μια έγχρωμη πόλη, ενώ τώρα έχουν ξεθωριάσει τα χρώματά της. Τότε υπήρχαν ωραία παράθυρα, τοίχοι με ώχρα, πράσινο, και ουρανί χρώμα. Υπήρχαν και πολλά σπίτια με μπαλκόνια, τα οποία δυστυχώς έχουν κατεδαφιστεί», υπογραμμίζει, προσθέτοντας ότι αυτές οι εικόνες υπάρχουν στην έκθεσή του για την Παλιά Λευκωσία, η οποία παρουσιάστηκε το 1979 στην γκαλερί «Γκλόρια».
Μια άλλη πασίγνωστη θεματική σειρά του Αντρέα Λαδόμματου είναι οι πέτρες. Ποια η έμπνευσή του; Στα παιδικά του χρόνια, αφηγείται στο ΚΥΠΕ, επισκεπτόταν το χωριό της μητέρας του, τον κατεχόμενο σήμερα Σύσκληπο. , Στα νεανικά του χρόνια ζωγράφισε αρκετά πράγματα από εκεί, όπως τους γκρεμούς και τις ξερολιθιές («δόμες»), στις οποίες σκαρφάλωνε. «Μετά την Παλιά Λευκωσία, προέκυψαν οι πέτρες», αναφέρει, υπογραμμίζοντας ότι είχε ζωγραφίσει διάφορα τοπία από τον Πενταδάκτυλο πριν από την τουρκική εισβολή του 1974.
Η ενασχόλησή του με τις πέτρες προέκυψε όταν ήρθαν στη μνήμη του εικόνες από τις πηγές και τις πέτρες του Σύσκληπου, δηλώνει. «Όταν ζωγράφισα τη σειρά ‘’Πέτρες και νερά’’, εμπνεύστηκα από όσα κοιτούσα ότι υπήρχαν κάτω από τα πόδια μου», αναφέρει ο Αντρέας Λαδόμματος, τονίζοντας ότι αυτά είναι τα κλασικά του έργα. Λέει ακόμη ότι η έκθεσή του με αυτή τη θεματική το 1984 σημείωσε μεγάλη επιτυχία.
Πώς θα περιέγραφε ο ίδιος την τέχνη του, ρωτάμε. Καταγράφει αυτό που αισθάνεται ως γνήσια δικό του, λέει, προσθέτοντας ότι πέρασε από διάφορες φάσεις, όπως νατουραλισμό και υπερρεαλισμό. Όπως σημειώνει, κριτικοί τέχνης έχουν πει ότι σε πολλά έργα του υπάρχει αφαίρεση και παραβίαση της προοπτικής, καθώς και υπέρβαση του πραγματικού, ωστόσο ο ίδιος δεν κατατάσσει το έργο του σε σχολές ή στυλ. Αναφέρει ακόμα ότι έχει κάνει και αφηρημένη τέχνη και έχει πειραματιστεί με διάφορες τεχνοτροπίες και διάφορα υλικά.
Τέλος, σε ερώτηση αν δρομολογεί κάποια έκθεση στο εγγύς μέλλον, ο καταξιωμένος ζωγράφος Αντρέας Λαδόμματος απαντά αρνητικά, σημειώνοντας ότι πέρυσι ο Δήμος Λεμεσού διοργάνωσε αναδρομική έκθεση με 75 έργα του.
