Του Γιώργου Κακούρη
Μια δύσκολη διαδικασία κατά την οποία θα διερευνηθεί αν μπορεί να ξαναϋπάρξει διαπραγμάτευση στο Κυπριακό, κατ’ αρχήν με άτυπες διευρυμένες συναντήσεις για τις εγγυήσεις, τα στρατεύματα, καθώς και για τη διακυβέρνηση, ξεκινά μετά το τέλος του άτυπου δείπνου στη Νέα Υόρκη.
Η προετοιμασία ξεκινά, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, με έναν πρώτο κύκλο συναντήσεων της βοηθού ΓΓ του ΟΗΕ Ρόζμαρι Ντι Κάρλο με τα μέρη σε Λευκωσία, Αθήνα και Άγκυρα, και ενδεχομένως και Λονδίνο ή και Βρυξέλλες, οι οποίες θα καταδείξουν αν οι πρώτες διευρυμένες άτυπες επαφές θα είναι γενικές ή αν θα υπάρχει περιθώριο για πιο εξειδικευμένες συζητήσεις.
Τα Ηνωμένα Έθνη φαίνονται να θέλουν μέσω αυτών των επαφών να διερευνήσουν τις προθέσεις στα τρία δύσκολα ζητήματα όπου έμεινε η συζήτηση στο Κραν Μοντανά: τις εγγυήσεις, τα στρατεύματα και τη διακυβέρνηση. Ανάλογα μάλιστα με το πόσο περιθώριο υπάρχει, δεν αποκλείεται οι άτυπες επαφές να μοιραστούν σε τρία «τραπέζια», όπως έγινε και στην τελευταία διαδικασία, δίνοντας ευελιξία όσον αφορά τη σύνθεση των συζητήσεων.
Πληροφορίες θέλουν τη σύνθεση των τριών αυτών επί μέρους συζητήσεων να διαφέρουν καθώς τα θέματα των εγγυήσεων χρειάζονται και τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά η συζήτηση του τι γίνεται με τα ξένα στρατεύματα όχι καθώς αφορά μόνο την Κύπρο, την Ελλάδα και την Τουρκία. Αυτό, όπως πληροφορείται η «Κ», θα μπορούσε να λειτουργήσει, αν και είναι ακόμα νωρίς για να διαφανεί πως θα θελήσει να κινηθεί η κ. Ντι Κάρλο.
Ο χρονικός ορίζοντας τόσο για τις άτυπες διευρυμένες επαφές, όσο και για τις προαναγγελθείσες συναντήσεις των δύο ηγετών στην Κύπρο για να συζητήσουν διάνοιξη οδοφραγμάτων, εξαρτάται από τα Ηνωμένα Έθνη τα οποία θα κρίνουν πότε και προς θα προχωρήσουν - ιδιαίτερα όσον αφορά τις εκτός Κύπρου συναντήσεις. Οι συναντήσεις των ηγετών θα γίνουν μετά από πρόσκληση του γραφείου των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο. Μέχρι τότε πάντως, μεσολαβούν για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη η ενημέρωση του Εθνικού Συμβουλίου την Τρίτη, και για τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ ο χειρισμός της πολιτικής κρίσης στη διαδικασία εκλογής του προέδρου της τ/κ «βουλής».
Μέσα η Βρετανία;
Όσον αφορά την ουσία των άτυπων επαφών για το Κυπριακό, τις οποίες η ε/κ πλευρά θα ήθελε να προγραμματιστούν εντός του 2024 αν και αυτό δεν είναι εύκολο, δεδομένου ακριβώς πως θα πρέπει να μετρηθούν από τα ΗΕ οι προθέσεις των πλευρών για το πόσο έτοιμες είναι για ουσιαστική - αν και άτυπη - συζήτηση, η ε/κ πλευρά θεωρεί δεδομένη τη συμμετοχή της Βρετανίας.
Ήδη πάντως ο κ. Γκουτέρες έχει μιλήσει με τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, με τουρκικές διπλωματικές πηγές να αναφέρουν στη «Sabah» και τη «Hurriyet» πως έχει συμφωνηθεί να υπάρξουν άτυπες συναντήσεις με τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας, χωρίς αναφορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως και στις αρχικές δηλώσεις του Ερσίν Τατάρ μετά το δείπνο.
Ωστόσο ο κ. Τατάρ, όταν ρωτήθηκε αν και το Ηνωμένο Βασίλειο θα βρίσκεται σε αυτές τις άτυπες επαφές, είχε πει ότι «κάνει τις σωστές επαφές για να δούμε πώς μπορούμε να προχωρήσουμε».
Από τα πιο πάνω προκύπτει πως υπάρχει διαφωνία όσον αφορά τη συμμετοχή της Βρετανίας, η οποία για την ε/κ πλευρά είναι δεδομένη λόγω του ρόλου της ως εγγυήτριας, καθώς και λόγω των όσων σύμφωνα με ε/κ πηγές μεταφέρθηκαν από Βρετανούς αξιωματούχους στο πλαίσιο της συνάντησης του κ. Χριστοδουλίδη με τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ τη Δευτέρα.
Η τ/κ και τουρκική πλευρά, με δηλώσεις αρχικά του «ΥΠΕΞ» Ταχσίν Ερτουγρούλογλου και μετέπειτα ως θέση Τατάρ, ζητούσαν συνάντηση των δύο κυπριακών πλευρών μόνο με τους «κηδεμόνες», Ελλάδα και Τουρκία, κάτι που η ε/κ πλευρά θεωρεί προσπάθεια υποβάθμισης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τα τραπέζια
Σε αυτό το πλαίσιο, η μορφή και τα διαδικαστικά ακόμα και των άτυπων επαφών αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, ειδικά από τη στιγμή που στην ανακοίνωση του μετά το δείπνο ο εκπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ ανέφερε πως «οι ηγέτες συμφώνησαν να έχουν μια άτυπη συνάντηση σε ευρύτερη μορφή (broader format) στο εγγύς μέλλον, υπό την αιγίδα του ΓΓ, για να συζητήσουν τα επόμενα βήματα», χωρίς να κάνει αναφορά στις εγγυήτριες ή στις χώρες και τα μέρη που θα συμμετάσχουν.
Η ιδέα να μοιραστούν οι συζητήσεις (εφόσον υπάρχει περιθώριο για εις βάθος συζητήσεις) σε τρία τραπέζια για τις εγγυήσεις, τα στρατεύματα και τη διακυβέρνηση, δεδομένου ότι στο παρελθόν εγγυήσεις και στρατεύματα συζητούνταν μαζί ως εξωτερικές πτυχές του Κυπριακού, συνδέεται ενδεχομένως με μια προσπάθεια που διπλωματικές πηγές επιβεβαίωσαν έμμεσα στην «Κ» πως θα μπορούσε να είναι μια διέξοδος.
Πριν όμως η προετοιμασία της άτυπης συνάντησης φτάσει στα τραπέζια, θα πρέπει να αποκρυσταλλωθούν και τα σημεία και το βάθος της ατζέντας που είναι προετοιμασμένα να δεχθούν τα μέρη. Όταν τα Ηνωμένα Έθνη ξεκαθαρίσουν αυτά τα δύο στοιχεία, θα μπορεί να καθοριστεί πρώτον σε πιο επίπεδο θα γίνουν οι άτυπες επαφές (αν δηλαδή εκτός από τους ηγέτες θα συμμετάσχουν κυβερνητικοί ή πολιτικοί αξιωματούχοι από τις εγγυήτριες - με το ανώτατο επίπεδο φυσικά να είναι οι πρωθυπουργοί/ Προέδροι), και δεύτερον αν θα χρειαστεί να μοιραστεί η συζήτηση σε διαφορετικά τραπέζια για περισσότερες λεπτομέρειες ή αν θα αρκεί μια γενική συζήτηση υπό τη μορφή μιας απλής συνάντησης.
Σε σχέση με την ουσία της συνέχισης των άτυπων επαφών, η ε/κ πλευρά αναμένει πως θα αναζητήσει αν υπάρχει πιθανότητα σύγκλισης σε σημεία του Πλαισίου Γκουτέρες που δεν είχαν ολοκληρωθεί ειδικά για στρατεύματα, εγγυήσεις και διακυβέρνηση. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω των άτυπων συναντήσεων κατά τρόπο που δεν αποτελεί διαπραγματευτική διαδικασία, όπως επιμένει η τ/κ πλευρά που δεν θέλει διαπραγματεύσεις πριν την αποδοχή της κυριαρχικής ισότητας.
Ευθύνες και εντυπώσεις
Η επόμενη περίοδος είναι και αυτή κατά την οποία θα φανεί αν οι πλευρές είναι αρκετά προετοιμασμένες. Η συζήτηση για τα ΜΟΕ ήταν κάτι που είχε κάθε λόγο να αναμένει η ε/κ πλευρά δεδομένου πως είχε απορρίψει την πρόταση για μονομερή βήματα για άνοιγμα του οδοφράγματος της Μια Μηλιάς - ως απάντηση στην άρνηση της τ/κ πλευράς να συζητήσει ταυτόχρονο άνοιγμα με το οδόφραγμα στο Πυρόι ή στα Κόκκινα.
Δεν είναι ενδεχομένως τυχαίο ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης μετέφερε κατά τη συζήτηση ακόμα δύο ιδέες για ΜΟΕ, αυτή της δημιουργίας Επιτροπής Αλήθειας ή μιας δικοινοτικής τεχνικής επιτροπής για θέματα νεολαίας. Ανεξάρτητα από το αν πρόθεση του κ. Χριστοδουλίδη ήταν να ανακοινώσει ΜΟΕ αμέσως μετά τη συνάντηση ή αν ανέμενε την απόρριψη, ο τρόπος με τον οποίο ο κ. Τατάρ επιβεβαίωσε σε δικές του δηλώσεις σε τουρκικά ΜΜΕ πως αυτές οι προτάσεις έγιναν σίγουρα δεν τον βοηθά να αποφύγει τις αρνητικές εντυπώσεις.
Ο κ. Τατάρ υποστήριξε ακόμα στις ίδιες δηλώσεις πως ήταν ο ΓΓ του ΟΗΕ που έθεσε θέμα αμνηστίας από τον ΠτΔ για τον επιχειρηματία που εμπλέκεται σε παράνομη εκμετάλλευση ε/κ περιουσιών, αναφορά που διαψεύσθηκε από κυβερνητικές πηγές που μίλησαν στην «Κ» αλλά και στο ΚΥΠΕ. Οι οποίες πηγές άδραξαν την ευκαιρία για να επαναλάβουν αυτό το οποίο μεταφέρθηκε στον ε/κ Τύπο αμέσως μετά τη συνάντηση, δηλαδή πως ο κ. Τατάρ φέρεται να ανάλωσε τον μισό χρόνο που είχε στη διάθεση του για αυτό το θέμα, και για να λάβει απλώς την απάντηση πως η εκτελεστική εξουσία δεν μπορεί να παρέμβει στη δικαιοσύνη.
Ασχέτως αν τα όσα λέχθηκαν από πλευράς Τατάρ δημόσια μπορούν να γίνουν πιστευτά, η απόφασή του να διατηρήσει το θέμα στην επικαιρότητα παρ’ όλο που δεν έχει κάτι να κερδίσει στην ευρύτερη κοινή γνώμη, είναι ενδεικτικά και αυτά της αμηχανίας του Τ/Κ ηγέτη σε αυτή τη φάση.
