Βασίλης Νέδος, Μανώλης Κωστίδης
Τη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας και ανταλλαγών με την Aγκυρα θέτει στην παρούσα φάση ως προτεραιότητα η Αθήνα, παρά τα προφανή προσκόμματα να προχωρήσουν οι συζητήσεις στις αντικειμενικά δύσκολες ελληνοτουρκικές διαφορές.
Τις περασμένες εβδομάδες κατέστη σαφές ότι υπάρχουν ορισμένα πολύ σοβαρά εμπόδια, όπως για παράδειγμα η αντιπαράθεση που πραγματοποιείται δημόσια και αφορά τις έρευνες του ιταλικού πλοίου «Ievoli Relume», λόγω της τεράστιας πίεσης η οποία ασκείται από τους χρηματοδότες του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (2-GSI).
Το ιταλικό πλοίο κινείται τις τελευταίες δύο εβδομάδες σε περιοχές εντός εθνικών χωρικών υδάτων τόσο βόρεια της Κρήτης όσο –πλέον– και νότια της Κάσου, ενώ σύντομα θα πρέπει να προχωρήσει στο υπόλοιπο τμήμα του σχεδιασμού. Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγες ημέρες τέσσερις τουρκικές φρεγάτες έσπευσαν στα νότια της Κάσου και της Καρπάθου προκειμένου να «προβάλουν» την τουρκική σημαία, λόγω πληροφοριών ότι το «Ievoli Relume» επρόκειτο να επιστρέψει.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα ζήτημα που φέρνει στην επιφάνεια την άκαμπτη στάση της Τουρκίας σε ό,τι αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, ακόμη και σε μια περιοχή όπου το τουρκολιβυκό μνημόνιο επικαλύπτεται από την τμηματική οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο.
Πυκνές επαφές
Η εβδομάδα που ακολουθεί είναι, πάντως, γεμάτη από ελληνοτουρκικές επαφές. Αύριο και μεθαύριο θα πραγματοποιηθούν οι συναντήσεις σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών για τον πολιτικό διάλογο (Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι) και τη θετική ατζέντα (Κώστας Φραγκογιάννης και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι).
Προφανώς η συνάντηση Παπαδοπούλου – Μποζάι αποτελεί τον πιο σημαντικό δίαυλο, καθώς θα δώσει την ευκαιρία στους δύο διπλωμάτες να συζητήσουν επί των πιο σημαντικών ζητημάτων της ατζέντας, με την παραδοχή, βέβαια, ότι οι δυσκολίες να προχωρήσουν είναι πρακτικά ανυπέρβλητες.
Περιττό να τονιστεί ότι πέρα από το διπλωματικό και τεχνικό σκέλος, οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις έχουν ουσιαστικά επιβαρυνθεί και από την τρέχουσα πολιτική συζήτηση στο εσωτερικό της χώρας, όπως αυτή εξελίχθηκε πριν, αλλά και μετά τη διαγραφή του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά.
Στα τέλη της εβδομάδας είναι πιθανό να πραγματοποιηθεί και διπλό τετ α τετ ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν, τόσο στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (3-4 Δεκεμβρίου) όσο και σε αυτή του Οργανισμού για την Ανασυγκρότηση και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στη Μάλτα (4-6 Δεκεμβρίου).
Οπως είναι γνωστό, Αθήνα και Αγκυρα έχουν συγκροτήσει ένα είδος κοινής διπλής υποψηφιότητας, καθώς η Ελλάδα στηρίζει τον Τούρκο διπλωμάτη Φεριντούν Σινιρλίογλου για τη θέση του γ.γ. του ΟΑΣΕ, ενώ η Τουρκία την υποψηφιότητα της έγκριτης νομικού Μάνιας Τελαλιάν για τη θέση της επικεφαλής του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στη σύνοδο του ΟΑΣΕ δεν γίνεται κάποια διαδικασία ανάδειξης των προσώπων που διεκδικούν αυτή τη θέση, αλλά απαιτείται οι εκπρόσωποι των 57 κρατών-μελών να καταλήξουν σε συναίνεση (consensus).
Στην Αθήνα θεωρούν ότι οι υποψηφιότητες του κ. Σινιρλίογλου και της κ. Τελαλιάν περιέχουν κατ’ αρχάς ένα υψηλό πολιτικό συμβολισμό ενώ, παράλληλα, συνδυασμένες πληρούν και το κριτήριο της ισότητας των φύλων. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι υποψηφιότητες και στον –μάλλον ανενεργό– ΟΑΣΕ, δεν αποφασίζονται με τέτοια κριτήρια, αλλά με βάση τις σκληρές γεωπολιτικές ισορροπίες εντός ενός διχασμένου οργανισμού.
Κι αν η κ. Τελαλιάν είναι γενικά αποδεκτή, ο κ. Σινιρλίογλου αποτελεί πρόσωπο που διχάζει. Αυτή την εβδομάδα θα πραγματοποιηθούν επίσης και κάποιες ανταλλαγές επισκέψεων σε στρατιωτικό επίπεδο, με πλέον σημαντική εκείνη που πραγματοποιεί αύριο ο αρχηγός Τακτικής Αεροπορίας Παναγιώτης Γεωργακόπουλος στη βάση της τουρκικής αεροπορίας στο Εσκί Σεχίρ (Δορύλαιο).
Μορατόριουμ
Στην τουρκική πλευρά όλα αυτά αντιμετωπίζονται υπό το πρίσμα της διατήρησης μιας κατάστασης που θα λειτουργεί στην πράξη ως ένα μορατόριουμ για όλα – πτήσεις, ασκήσεις, έρευνες. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από την επαναφορά του «νεκρού» γράμματος, που αποτελεί το Πρακτικό της Βέρνης του 1976.
Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι ενώ τηρείται ο κανόνας της αποφυγής παραβιάσεων στους αιθέρες, καθώς επίσης επικρατεί ηρεμία στη θάλασσα, τους τελευταίους μήνες η Αθήνα επιχειρεί έρευνες για πόντιση καλωδίων μέσα στο Αιγαίο σε περιοχές κοντά στις τουρκικές ακτές και αυτές ήδη απαντήθηκαν με αντι-NAVTEX. Επιπλέον, τα θαλάσσια πάρκα, το σχέδιο πόντισης καλωδίου Κρήτης – Kύπρου στην ανατολική Μεσόγειο, η συνέχιση στρατιωτικοποίησης νησιών και η ένταξη και του αντιαεροπορικού θόλου στα εξοπλιστικά της Αθήνας δημιουργούν ένα κλίμα έντασης σε ορισμένους αξιωματούχους της γειτονικής χώρας. Παράλληλα, με αφορμή όλα αυτά, όπως τουλάχιστον παρουσιάζονται από τα τουρκικά ΜΜΕ, η κυβέρνηση αντιμετωπίζει πίεση από την αντιπολίτευση, που κατηγορεί το ΑΚΡ πως «θα παραχωρήσει δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».
Πάντως, παρά τους προβληματισμούς είναι ξεκάθαρο ότι η εντολή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για διάλογο και επαφές εξακολουθεί να ισχύει. Δημοσιογράφοι της γειτονικής χώρας σχολίαζαν στην «Κ» ότι δεν είναι μόνο οι δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων που δείχνουν ότι υπάρχουν δυσκολίες. Οι δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη πως δεν υπάρχει περιθώριο συζήτησης σε μεγαλύτερο βάθος και πως η Ελλάδα διατηρεί το δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 μίλια και του Γιώργου Γεραπετρίτη που ουσιαστικά τονίζει ότι δεν ισχύει το Πρακτικό της Βέρνης, δεν θα αγνοηθούν το επόμενο διάστημα από τους αρμόδιους αξιωματούχους της γειτονικής χώρας και ίσως αυτά τα μηνύματα ήδη να έχουν δοθεί από την Αθήνα στην Αγκυρα και γι’ αυτό να ξεκίνησαν να εκφράζονται οι θέσεις της Τουρκίας με πιο έντονο τρόπο.
Οι επαφές των επόμενων ημερών:
2-3 Δεκεμβρίου
Συναντήσεις σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών για τον πολιτικό διάλογο (Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι) και τη θετική ατζέντα (Κώστας Φραγκογιάννης και Μεμέτ Κεμάλ Μποζάι).
2 Δεκεμβρίου
Επίσκεψη του αρχηγού της Τακτικής Αεροπορίας Παναγιώτη Γεωργακόπουλου στη βάση της τουρκικής αεροπορίας στο Εσκί Σεχίρ (Δορύλαιο).
3-6 Δεκεμβρίου
Πιθανό διπλό τετ α τετ ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν, τόσο στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες (3-4 Δεκεμβρίου) όσο και σ’ αυτή του Οργανισμού για την Ανασυγκρότηση και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στη Μάλτα (4-6 Δεκεμβρίου).
