Κωστής Π. Παπαδιόχος , Βασίλης Νέδος
Με το κείµενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που καλεί την Τουρκία να σταματήσει να εκτοξεύει απειλές κατά της Ελλάδας και να κινηθεί σε τροχιά αποκλιμάκωσης, στις αποσκευές του, θα προσέλθει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην επερχόμενη κρίσιμη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη. Στο Μέγαρο Μαξίμου δεν υφίσταται ουδεμία επιθυμία τριβών στο πεδίο που πιθανώς έχει επιλέξει ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Από την Αθήνα τα ζητήματα έχουν τεθεί στις ΗΠΑ, έχουν παρουσιαστεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εν ολίγοις η συντριπτική πλειονότητα των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ είναι ήδη ενήμερη. Ως εκ τούτου, ο κ. Μητσοτάκης δεν πρόκειται να αναφερθεί πρώτος στην Άγκυρα και θα απαντήσει μόνο εάν προκληθεί. Παράλληλα, σε περίπτωση που τα πράγματα εξελιχθούν στη Μαδρίτη κατά τρόπο ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω εκτράχυνση της τουρκικής συμπεριφοράς, υπάρχει λεπτομερώς επεξεργασμένο σχέδιο αντίδρασης στο Αιγαίο, με τις Ενοπλες Δυνάμεις να βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα για την υλοποίησή του.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο κ. Μητσοτάκης σε στενούς του συνεργάτες, δεν είναι στις προθέσεις του να μετατρέψει τη σύνοδο σε φόρουμ αντιπαράθεσης με τον κ. Ερντογάν. Όμως, είναι σαφές πως «τίποτα δεν πρόκειται να μείνει αναπάντητο», ενώ θα κινηθεί στη λογική της «αναλογικότητας»: απαντήσεις, δηλαδή, με βάση τις ελληνικές θέσεις και το διεθνές δίκαιο θα δοθούν σε όποιο ή όποια από τα ζητήματα επιλέξει να εγείρει ο πρόεδρος της Τουρκίας.
Είναι σαφές ως εκ τούτου, ότι ενόψει της συνόδου της Μαδρίτης η Αθήνα προετοιμάζεται για δύο εναλλακτικά σενάρια αναφορικά με τις κινήσεις του Τούρκου προέδρου.
Το πρώτο προβλέπει ότι ο κ. Ερντογάν θα προσέλθει ζητώντας ανταλλάγματα προκειμένου να μην «μπλοκάρει» τη διεύρυνση της Συμμαχίας με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, «εντάσσοντας» στο σκεπτικό του και τις αβάσιμες αξιώσεις έναντι της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι σαφές πως η ελληνική πλευρά δεν πρόκειται να μετακινηθεί κατ’ ελάχιστον από τις εθνικές θέσεις και η σύνοδος θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο, το οποίο θα συμπαρασύρει βεβαίως και το κεντρικό θέμα συζήτησης, δηλαδή τη διεύρυνση.
Το δεύτερο σενάριο είναι ο κ. Ερντογάν να επιχειρήσει να αξιοποιήσει το ΝΑΤΟ ως ντεκόρ προκειμένου να διατυπώσει τις γνωστές «κορώνες» της Άγκυρας με επίκεντρο τα νησιά, τη συνεκμετάλλευση των πόρων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου και τον ισχυρισμό περί στήριξης από την Ελλάδα τρομοκρατικών οργανώσεων που δρουν στην Τουρκία ή το προσφυγικό.
Τότε, κατά περίπτωση, ο κ. Μητσοτάκης θα παραθέσει τα ελληνικά επιχειρήματα.
– Για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, ο πρωθυπουργός θα κινηθεί με βάση το πλαίσιο της ελληνικής απαντητικής επιστολής της Αθήνας στον ΟΗΕ. Ωστόσο, υπάρχει και η ανάλογη προετοιμασία σε περίπτωση που μέχρι την Τετάρτη η Άγκυρα προχωρήσει και σε πρόσθετες κινήσεις διπλωματικής πίεσης, μέσω νέας ρηματικής διακοίνωσης προς τον ΟΗΕ, αυτή τη φορά με σκοπό να κατονομαστούν ένα προς ένα τα νησιά τα οποία η Τουρκία θεωρεί «ακαθορίστου κυριαρχίας». Από την Αθήνα περιμένουν αυτό το επόμενο βήμα της Άγκυρας και η νομική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών ήδη έχει επεξεργαστεί τη σχετική βεντάλια με απαντήσεις.
– Αναφορικά με την πρόταση για συνεκμετάλλευση, θα επισημανθεί ως όχημα για τη διευθέτηση του προβλήματος των θαλασσίων ζωνών η προσφυγή στη Χάγη, όπως κατ’ επανάληψη και σε βάθος πολλών χρόνων έχει προτείνει η ελληνική πλευρά.
– Σε σχέση με την τρομοκρατία θα επισημανθεί πως οι τουρκικοί ισχυρισμοί είναι παντελώς ανυπόστατοι και η Ελλάδα κινείται αυστηρά εντός του πλαισίου της Ε.Ε. Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγες ημέρες, στις αρχές Ιουνίου, ο πρέσβης της Ελλάδας στην Άγκυρα Χριστόδουλος Λάζαρης κλήθηκε στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, όπου του έγινε αυστηρό διάβημα με την κατηγορία ότι η Ελλάδα υποθάλπει την τρομοκρατία, αλλά και την πορεία που είχε γίνει τότε από Κούρδους προς την τουρκική πρεσβεία. Στην τουρκική αντίληψη των πραγμάτων, η πορεία των Κούρδων από μόνη της αποτελεί απόδειξη «υπόθαλψης» τρομοκρατίας από μέρους της Αθήνας.
Η Ουκρανία
Η στάση που τηρούν ο κ. Ερντογάν και οι αξιωματούχοι της τουρκικής κυβέρνησης, με έναν ακραία διαστρεβλωμένο τρόπο, συνδέεται και με την κατάσταση στην Ουκρανία. Οι Τούρκοι επιχειρηματολογούν ότι σε μια περίοδο κατά την οποία το ΝΑΤΟ οφείλει να είναι ενιαίο, η Ελλάδα υποτίθεται παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες (Λωζάννης και Παρισίων), στρατιωτικοποιώντας τα νησιά και επιτρέποντας τις μετακινήσεις αξιωματούχων σε αυτά. Εν ολίγοις η Αγκυρα αντιστρέφει πλήρως την πραγματικότητα.
Η Αθήνα έχει προετοιμάσει τους διεθνείς συνομιλητές της και σε περίπτωση που η κατάσταση μετά τη σύνοδο της Μαδρίτης οδηγήσει την Άγκυρα σε έργω αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Από την Αθήνα έχει γνωστοποιηθεί προς όλες τις κατευθύνσεις ότι σε περίπτωση που η Τουρκία αμφισβητήσει ελληνικό έδαφος, τότε η κρίση δεν θα περιοριστεί σημειακά, αλλά θα επεκταθεί σε όλο το εύρος των ελληνοτουρκικών συνόρων. Εν ολίγοις, αν τουρκικές δυνάμεις εκμεταλλευθούν το τακτικό πλεονέκτημα που μπορεί να έχουν σε κάποιο σημείο του Αιγαίου, ώστε να επιφέρουν πλήγμα κατά Ελλήνων στρατιωτικών ή προσωπικού ασφαλείας, τότε οι Ενοπλες Δυνάμεις θα απαντήσουν άμεσα σε άλλο σημείο, διευρύνοντας αυτόματα το μέτωπο της σύγκρουσης. Αυτή την αλλαγή δόγματος η Αθήνα την έχει ενστερνιστεί και για λόγους πρακτικούς ήδη από το 2020. Η διαφορά με το 2022 είναι ότι οι εταίροι και σύμμαχοι αντιλαμβάνονται περισσότερο την ελληνική φιλοσοφία πίσω από αυτή την πολύ ουσιαστική μετατόπιση.
Παράλληλα, υπό τη σκιά ενός «δύσκολου» καλοκαιριού με την Τουρκία, ήδη στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου υπάρχει επιφυλακή. Επίσης, στις μάχιμες μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας ο βαθμός ετοιμότητας είναι αυξημένος, ενώ τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού βρίσκονται σε στάση αναμονής προκειμένου να παρέμβουν εφόσον χρειαστεί. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι έως αυτή τη στιγμή πέρα από τις παραβιάσεις και τις υπερπτήσεις που έχουν καταγραφεί, η επιχειρησιακή εικόνα στο Αιγαίο είναι «καθαρή». Αυτό το γεγονός δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι δεν μπορεί ανά πάσα στιγμή η κατάσταση να διαφοροποιηθεί. Αυτός είναι, άλλωστε, ο λόγος της επιφυλακής στην τρέχουσα φάση.
Οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι έτοιμες και για προβοκάτσια με αφορμή επιχείρηση διάσωσης μεταναστών, το σκάφος των οποίων μπορεί να έχει εξοκείλει σε κάποια ελληνική νησίδα, αλλά και για πιο ανοιχτές προκλήσεις εκ μέρους των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων . Σε κάθε περίπτωση, δεδομένου ότι σε σημαντικό βαθμό και από πολλές κατευθύνσεις προεξοφλείται η δραστηριοποίηση των τουρκικών γεωτρύπανων και ερευνητικών στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα, στην Αθήνα υπάρχει ετοιμότητα και για το ενδεχόμενο επαναφοράς της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ανησυχία για Σουηδία – Φινλανδία
Στους διπλωματικούς κύκλους σημαντικών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ επικρατεί βαθιά ανησυχία για το τι πρόκειται να συμβεί αν ο κ. Ερντογάν επιμείνει στην αδιάλλακτη στάση του έναντι Σουηδίας και Φινλανδίας, δεδομένης της σθεναρής υποστήριξης που έχει δώσει η Ουάσιγκτον στην ένταξη των δύο συγκεκριμένων χωρών στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο. Εμπειροι διπλωμάτες προεξοφλούν ότι σε αυτή την περίπτωση οι ΗΠΑ θα αντιδράσουν με έντονο τρόπο κατά της Τουρκίας, που θα ξεκινάει από την τυπική λήξη της προσπάθειας της Άγκυρας να προμηθευτεί F-16, αλλά θα επεκτείνεται και σε άλλα σκέλη της διμερούς σχέσης τους. Εκ των πραγμάτων μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί παρά να επηρεάσει εμμέσως και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δεδομένου μάλιστα ότι στην καθημερινή τουρκική προπαγάνδα παρουσιάζει την Αθήνα ως αιχμή του δυτικού δόρατος κατά της Άγκυρας.
