Του Παύλου Ξανθούλη
«Διασφαλίσεις υπό τύπον εγγυήσεων» ώστε «μια νέα διαδικασία στο Κυπριακό να οδηγεί σε κυριαρχική ισότητα της ‘ΤΔΒΚ, ανεξαρτήτως αποτελέσματος’», απαιτεί ο Ερντογάν, μερικές μέρες πριν από τα επιδιωκόμενα ραντεβού του γενικού γραμματέα ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης, στη Νέα Υόρκη. Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι η Άγκυρα υπέδειξε προς τον απεσταλμένο του ΟΗΕ, βοηθό γενικό γραμματέα Μίροσλαβ Γιέτζια, ότι τα ψηφίσματα του Σ.Α. για το Κυπριακό, είναι «παρωχημένα (obsolete)», καλώντας ουσιαστικά τα Ηνωμένα Έθνη να δρομολογήσουν ένα νέο πλαίσιο συζητήσεων, το οποίο να κινείται εκτός του «συμφωνημένου», δηλαδή της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. (ΔΔΟ) Συναφείς πληροφορίες αναφέρουν ότι η Άγκυρα «εξήγησε» στον βοηθό γ.γ. του ΟΗΕ ότι, εάν οι θέσεις της τουρκικής πλευράς δεν ικανοποιηθούν, με επίκεντρο τη «διασφάλιση κυριαρχικής ισότητας, ως στόχο μιας νέας διαδικασίας», τότε η Τουρκία δεν θα μπορέσει να συναινέσει στην έναρξη νέου διαπραγματευτικού διαλόγου υπό τον ΟΗΕ, με πρόσχημα ότι δεν θα είναι σε θέση να παραγάγει αποτελέσματα.
Κοινοτικοί κύκλοι, οι οποίοι έχουν λάβει «ανάλογη ενημέρωση» από την Άγκυρα, αποδίδουν τις τουρκικές θέσεις σε μια «σκληρή τακτική προσέγγιση», ώστε να επιβάλει τους όρους της και να διασφαλίσει εκ των προτέρων ότι μια νέα διαδικασία θα έχει ως καταληκτικό σημείο την ικανοποίηση της «κυριαρχικής ισότητας». Εξασφαλίζοντας όχι μόνο την ανοχή της διεθνούς κοινότητας, αλλά και την εκ των προτέρων σύμφωνο γνώμη της, ως επίσης και την παροχή εγγυήσεων προς αυτή την κατεύθυνση. Ξένη διπλωματική πηγή ανέφερε στην «Κ» ότι «έχει διαμηνυθεί αρμοδίως προς την Άγκυρα και προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα, ότι θα είναι ‘ελεύθερες’ να θέσουν τις θέσεις τους σε μια νέα διαδικασία υπό τον ΟΗΕ». Ωστόσο, «αυτό δεν φαίνεται να θεωρείται επαρκές από τον Ταγίπ Ερντογάν», ο οποίος όπως μας λέχθηκε, «ίσως απαιτεί κάποιες ισχυρότερες διασφαλίσεις», πριν ανάψει πράσινο φως για τη δρομολόγηση μιας νέας διαδικασίας στο Κυπριακό «εξασφαλίζοντας ότι σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η τουρκοκυπριακή κοινότητα θα απολαμβάνει καθεστώτος κυριαρχικής ισότητας».
Σε επίπεδο τακτικής, όπως πληροφορούμαστε, ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Χακάν Φιντάν επεδίωξε να εμφανιστεί διαλλακτικός στη συνάντηση με τον Έλληνα ομόλογό του, Γιώργο Γεραπετρίτη, αναφορικά με τη δρομολόγηση εξελίξεων στο Κυπριακό. Απαντώντας σε παρότρυνση του ΥΠΕΞ της Ελλάδας για τον διορισμό απεσταλμένου του ΟΗΕ και για την ανάγκη δημιουργίας συνθηκών διευθέτησης του Κυπριακού, ο Τούρκος ΥΠΕΞ αρκέστηκε σε μισόλογα. Είπε «θα το δούμε», αποφεύγοντας πάντως να δεσμευθεί, ενώ παρέπεμψε στην Τουρκοκυπριακή πλευρά για τις όποιες αποφάσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σε κάθε περίπτωση, το Κυπριακό βρίσκεται εκτός της ουσιαστικής ατζέντας συζητήσεων Ελλάδας-Τουρκίας, η οποία εξαντλείται, επί του παρόντος τουλάχιστον, σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής. Για επέκταση του μορατόριουμ, για άμεση συνεννόηση των δύο χωρών σε ενδεχόμενη περίπτωση κρίσεων και για την επίτευξη συμφωνίας σε κάποια σημεία της θετικής ατζέντας, ώστε να παραχθούν και να παρουσιαστούν αποτελέσματα πριν από τη σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, τους επόμενους μήνες. Όπως δημοσίευσε ο Βασίλης Νέδος της «Κ» «ακόμα και στο πιο θετικό σενάριο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Κυπριακό δεν θα διαδραματίσει κανένα ρόλο. Η απόφαση των δύο πλευρών να αφήσουν το Κυπριακό εκτός ουσιαστικής ατζέντας αποτελεί από τη μία ένδειξη των αντικειμενικών δυσκολιών που συνδέονται με το θέμα, από την άλλη απόδειξη ότι Αθήνα και Άγκυρα δεν επιθυμούν να βαρύνουν την ατζέντα με κάτι που μπορεί να θεωρείται πρακτικά αδύνατον να επιλυθεί υπό τις παρούσες συνθήκες».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης που θα συναντηθεί με τον Ταγίπ Ερντογάν στις 18 Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, αναμένεται να επιχειρήσει να ενθαρρύνει τον Τούρκο πρόεδρο να συναινέσει στον διορισμό απεσταλμένου του ΟΗΕ και στην έναρξη μιας νέας προσπάθειας διευθέτησης του Κυπριακού. Την ίδια ώρα, η Λευκωσία, διά του προέδρου Χριστοδουλίδη απέστειλε νέα επιστολή προς τον Αντόνιο Γκουτέρες, ζητώντας για μία ακόμη φορά τον διορισμό απεσταλμένου στο Κυπριακό, προκειμένου να υποβοηθήσει και να δρομολογήσει την επανέναρξη νέας διαπραγματευτικής διαδικασίας. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας που θα προσφωνήσει τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ στις 20 Σεπτεμβρίου, «κρατά» το ραντεβού με τον γενικό γραμματέα, στις 22 του μηνός και προσβλέπει σε μια τριμερή συνάντηση (Γκουτέρες με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων).
Τριμερής συνάντηση, η οποία σύμφωνα με ξένες διπλωματικές πηγές εκτιμάται ότι «πιθανότατα να επιδιωχθεί από τον γενικό γραμματέα, παρά τα παιχνίδια τακτικής και την προσπάθεια ανατροπής του πλαισίου μιας ενδεχόμενης λύσης από πλευράς της Άγκυρας». Άλλωστε, όπως έχει επισημανθεί προς την τουρκική πλευρά, «υπό μορφή καθησυχαστικής πρόσκλησης», ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει δεσμευθεί δημοσίως να επιχειρήσει ένα «συγκερασμό των θέσεων των δύο πλευρών», με τις γνωστές του δηλώσεις περί τετραγωνισμού του κύκλου μεταξύ ΔΔΟ και των θέσεων της τουρκικής πλευράς για δύο κράτη. «Υπό αυτή την έννοια, η Άγκυρα μπορεί να θεωρεί δεδομένη τη δυνατότητά της να θέσει στο τραπέζι τη δική της θέση για την επιδιωκόμενη λύση», έλεγε η ίδια πηγή, σημειώνοντας και την αντίστοιχη δυνατότητα της Λευκωσίας να εμμείνει σε λύση ΔΔΟ, επιστρατεύοντας τα ψηφίσματα του Σ.Α. Αν και για την τουρκική πλευρά αυτά θεωρούνται «παρωχημένα», θέση με την οποία τείνουν να συμφωνήσουν και κάποιοι επίσημοι των Ηνωμένων Εθνών.
Σχέσεις με Ε.Ε. χωρίς «κυπριακό βαρίδι»
Η Άγκυρα αναμένει τις επόμενες κινήσεις της Ε.Ε. στο πεδίο των ευρωτουρκικών σχέσεων, ενόψει της έκθεσης που ετοιμάζουν από κοινού ο ύπατος εκπρόσωπος Γιοσέπ Μπορέλ και η Κομισιόν με στόχο «τα επόμενα βήματα να γίνουν με στρατηγικό και μακρόπνοο τρόπο». Έγκυρη κοινοτική πηγή, ανέφερε ότι στη συνάντηση του Χακάν Φιντάν με τον επίτροπο διεύρυνσης Oliver Varhelyi, o Τούρκος ΥΠΕΞ «πρόταξε» την ανάγκη «απαλλαγής» των ευρωτουρκικών σχέσεων από πολιτικά βαρίδια, που όπως είπε, επιστρατεύουν κάποια κράτη-μέλη, φωτογραφίζοντας ευκρινώς την Κυπριακή Δημοκρατία, για το Κυπριακό. Ο κ. Φιντάν απαίτησε επανέναρξη της ενταξιακής διαδικασίας και ξεπάγωμα διαπραγματευτικών κεφαλαίων (που μπλοκάρει η Λευκωσία), ενώ έθεσε στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων της Άγκυρας την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας. Κάτι που εκτιμάται ότι θα δώσει μεγάλες οικονομικές ανάσες στην Τουρκία, μεσοπρόθεσμα, εκτινάσσοντας τον εμπορικό όγκο ευρωτουρκικών συναλλαγών από 140 δισεκατομμύρια ευρώ σε 320 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Όπως δημοσίευσε η «Κ» την περασμένη Κυριακή, οι Βρυξέλλες, υπό την εποπτεία του Βερολίνου, εμφανίζονται θετικές και τείνουν να διαμορφώσουν ένα «ενισχυμένο στρατηγικό πλαίσιο συνεργασίας» Ε.Ε.-Τουρκίας.
Σημειώνεται ότι στην κοινή συνέντευξη Τύπου του ΥΠΕΞ της Τουρκίας με τον επίτροπο διεύρυνσης, ο κ. Φιντάν υπέδειξε και δημοσίως ότι «οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ε.Ε. δεν θα πρέπει να καθίστανται όμηροι των στενών πολιτικών συμφερόντων ορισμένων κρατών-μελών», τα οποία δεν κατονόμασε.
Ο επίτροπος Διεύρυνσης δεν απέρριψε το αίτημα επανέναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Το άφησε ανοικτό, επιστρέφοντας όμως το μπαλάκι στην ίδια την Τουρκία και σημειώνοντας ότι «για να επανεκκινήσουν υπάρχουν πολύ σαφή κριτήρια που πρέπει να καθοριστούν, η δημοκρατία και το κράτος δικαίου». Σημειώνεται ότι θετικά διακείμενος για την επανέναρξη της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας είχε εμφανιστεί ο συγγραφέας της αναμενόμενης έκθεσης για τον στρατηγικό προσανατολισμό των ευρωτουρκικών σχέσεων, Γιοσέπ Μπορέλ, χαρακτηρίζοντας «καλά νέα» τη θέση της Άγκυρας για αναζωογόνηση της ενταξιακής της προοπτικής. Ακόμη πιο θερμές είναι οι ΗΠΑ, που τάσσονται υπέρ της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., προσδοκώντας ότι μέσω ευρωπαϊκών ανταλλαγμάτων θα καταφέρουν να «επαναπατρίσουν» τον Ερντογάν από την αγκαλιά του Πούτιν, στο δυτικό στρατόπεδο.
