Του Παύλου Ξανθούλη
«Μάχη με το ακατόρθωτο» χαρακτηρίζεται από κύκλους στην Ε.Ε., η προσπάθεια που εξήγγειλε ο Νίκος Χριστοδουλίδης, για τον διορισμό μιας «ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας» από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο Κυπριακό, προκειμένου η Ε.Ε. να συμβάλει «ενεργότερα», στο πλαίσιο του ΟΗΕ, για μια μελλοντική οριστική διευθέτηση, ενδεχομένως και μέσω της υφιστάμενης ευρωπαϊκής «θετικής ατζέντας» για την Τουρκία. Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι η Λευκωσία προσβλέπει και στην αξιοποίηση της «θετικής ατζέντας» Ε.Ε. - Τουρκίας, μέσω της οποίας, τα κράτη-μέλη εισηγήθηκαν ομόφωνα συγκεκριμένες «παροχές» προς την Άγκυρα, περιλαμβανομένης και της δρομολόγησης συζητήσεων για «εκσυγχρονισμό» της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας. Υπό την αίρεση (conditionality) τερματισμού των τουρκικών προκλήσεων και της καταστρατήγησης του διεθνούς δικαίου, ενώ στην παράγραφο 15 της δήλωσής τους (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 25 Μαρτίου 2021), οι «27» ομόφωνα αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι «παραμένουμε απολύτως προσηλωμένοι σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ιδίως τις αποφάσεις αριθ. 550, 789 και 1251)».
Αυτή λοιπόν η διάσταση της «θετικής ατζέντας» της Τουρκίας, σε συνδυασμό με την αναφορά στο Κυπριακό και τη μορφή της λύσης, εκτιμάται ότι αποτελεί σημαντικό εργαλείο στα χέρια του προέδρου Χριστοδουλίδη. Στο πλαίσιο μιας τακτικής «καρότου-μαστιγίου», διά της οποίας, η Άγκυρα θα εξασφαλίσει ευρωπαϊκά κέρδη, προβαίνοντας παράλληλα σε κινήσεις για οριστική διευθέτηση του Κυπριακού, όπως ορίζεται πιο πάνω, με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Άλλωστε, στα Συμπεράσματα του Οκτωβρίου 2020, η Ε.Ε. είχε επισημάνει χαρακτηριστικά ότι «αναμένει από την Τουρκία να πράξει το ίδιο» σε σχέση με την επιδιωκόμενη μορφή λύσης του Κυπριακού.
Η προσδοκία της Λευκωσίας για «ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας στο Κυπριακό, πάντα εντός του πλαισίου του ΟΗΕ (συνέντευξη Χριστοδουλίδη ΕΡΤ) και συνεπώς για ενεργότερη εμπλοκή της στις προσπάθειες εξεύρεσης λύσης, κινείται εμφανώς στην αξιοποίηση των «διαθέσιμων ευρωπαϊκών μέσων». Ωστόσο, σημαίνοντες κύκλοι στην Ε.Ε., ανέφεραν στην «Κ», ότι αφενός το τάιμινγκ που επιλέγει ο Πρόεδρος της Κύπρου, εγείροντας ένα τέτοιο ζήτημα, «δεν επιτρέπει ιδιαίτερες προσδοκίες», δύο μήνες πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία (14 Μαΐου) και εν μέσω πολιτικών διαξιφισμών Ερντογάν – Κιλιτσντάρογλου και για «εθνικά ζητήματα». Και αφετέρου ότι η παράγραφος 15 για το Κυπριακό (Δήλωση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 25 Μαρτίου 2021), δεν παραπέμπει σε διορισμό «ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας» αλλά ούτε και στην ανάληψη πρωτοβουλίας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, έστω στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Αλλά, «προσγειώνει» την εμπλοκή της Ε.Ε. σε έναν υποστηρικτικό προς τα Ηνωμένα Έθνη ρόλο, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι: «… η Ε.Ε. θα συμμετάσχει ως παρατηρητής, και θα διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων, ορίζοντας αντιπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ». Όπως δηλαδή και στο παρελθόν, όταν η Ε.Ε. εκπροσωπείτο από την Κομισιόν στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων με τεχνοκράτη –κατόπιν έγκρισης και των δύο κοινοτήτων– και όταν τα πράγματα έφτασαν στο τελικό στάδιο, στο Κραν Μοντανά, εκπροσωπήθηκε σε πολιτικό επίπεδο και πάλι όμως από την ηγεσία της Κομισιόν και όχι από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Ειδικότερα, οι ίδιοι κοινοτικοί κύκλοι διαπιστώνουν «τρία εμπόδια» για τον διορισμό «ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας» από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο:
1. Για τον διορισμό μιας «ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας» στο Κυπριακό, δεν αρκεί για την Ε.Ε. η υποβολή αιτήματος από την Κυπριακή Δημοκρατία. Αλλά, όπως υπογράμμιζαν κοινοτικοί κύκλοι, «απαιτείται και η συναίνεση της τουρκικής πλευράς», η οποία εδώ και αρκετά χρόνια έχει τοποθετηθεί αρνητικά σε μια τέτοια εξέλιξη. Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι μόνο εάν και οι δύο κοινότητες στην Κύπρο ανάψουν «πράσινο φως», θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο διορισμού μιας τέτοιας πολιτικής προσωπικότητας. Όπως μάλιστα υποδείκνυε Ευρωπαίος διπλωμάτης, ακόμη και εάν υποθετικά θεωρήσουμε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάνει πράξη το αίτημα της Κύπρου, ένας τέτοιος διορισμός θα είναι χωρίς αντίκρισμα, εάν η τουρκική πλευρά δεν τον εγκρίνει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την προσπάθεια διεκδίκησης ευρωπαϊκής παρουσίας σε μια ενδεχόμενη διαδικασία. Σημειώνεται ότι ο Ερσίν Τατάρ, σε προφανή συντονισμό με την Άγκυρα, έχει ήδη τοποθετηθεί αρνητικά, σημειώνοντας την αντίθεσή του στην εμπλοκή τρίτων –εκτός από τα δύο μέρη και τις εγγυήτριες δυνάμεις– συμπεριλαμβανομένης και της Ε.Ε, αναφέροντας ότι κάτι τέτοιο θα περιπλέξει περαιτέρω τη διαδικασία. Κάτι που όπως είπε θα διαβιβάσει και στην αναπληρώτρια γ.γ. ΟΗΕ, Ρόζμαρι Ντι Κάρλο, που θα βρίσκεται την προσεχή εβδομάδα στην Κύπρο.
2. Πέραν όμως της άρνησης της τουρκικής πλευράς να αποδεχθεί διορισμό πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι σημαντικός αριθμός κρατών-μελών, εταίρων της Κύπρου στην Ε.Ε., δεν επιθυμούσαν και εξακολουθούν να μην επιθυμούν να περιέλθει στα χέρια τους η «καυτή πατάτα» του Κυπριακού. Παραπέμπουν στα Ηνωμένα Έθνη για τη διαδικασία και εξαντλούν την όποια συμβολή της Ε.Ε. σε τεχνοκρατικό επίπεδο, στο πλαίσιο της Κομισιόν, ώστε να παρίσταται με καθεστώς απλού παρατηρητή. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η λύση του Κυπριακού θα επιτρέπει στην επανενωμένη Κύπρο, να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ιδιότητά της ως κράτους-μέλους.
3. Η ίδια η Κομισιόν που έχει αναλάβει αυτόν τον τεχνοκρατικό «υποβοηθητικό ρόλο» σε σχέση με το Κυπριακό, συνδράμοντας εδώ και αρκετά χρόνια τις όποιες προσπάθειες του ΟΗΕ, εκτιμάται σύμφωνα με τις ίδιες ευρωπαϊκές πηγές, ότι θα μπορεί να συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση. Εάν και όταν δρομολογηθούν ενέργειες για μια νέα ενδεχόμενη διαδικασία λύσης του Κυπριακού, υπό την ομάδα Γκουτέρες και εάν η εν λόγω διαδικασία φτάσει σε αχτίνα συμφωνίας, τότε οι ίδιοι κοινοτικοί κύκλοι που μίλησαν στην «Κ», θεωρούν πιθανή μια ισχυρή πολιτική παρουσία. Όπως είχε γίνει στο Κραν Μοντανά, με την εκπροσώπηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την ηγεσία της Κομισιόν, με την παρουσία Γιούνγκερ, Μογκερίνι και Τίμερμανς, σε διαφορετικές φάσεις της εν λόγω τελικής διαδικασίας.
Συνταγή από παρελθόν και Μέρκελ – Μογκερίνι
Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει δηλώσει ότι έχει συγκεκριμένες σκέψεις και αρκετά ονόματα για τον διορισμό μιας ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας από κράτος-μέλος της Ε.Ε., ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να δραστηριοποιηθεί ενεργότερα στο Κυπριακό, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλία, στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Μεταξύ των ονομάτων που σύμφωνα με πληροφορίες θα έβλεπε θετικά η Λευκωσία, περιλαμβάνονται και η πρώην ύπατη εκπρόσωπος της Ε.Ε. Φεντερίκα Μογκερίνι ως επίσης και η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ. Η κ. Μέρκελ, πάντως, φέρεται να έχει αποσυρθεί οριστικά από την πολιτική και θεωρείται αμφίβολο εάν θα ενδιαφερόταν για την ανάληψη ενός τέτοιου ρόλου, ακόμη και στην υποθετική περίπτωση που υπήρχε πολιτική βούληση εκ μέρους των «27» για ενεργότερη εμπλοκή της Ε.Ε. και για διορισμό μιας πολιτικής προσωπικότητας στο Κυπριακό και στο εξίσου υποθετικό σενάριο που εξασφαλιζόταν η σύμφωνη γνώμη της τουρκικής πλευράς προς αυτή την κατεύθυνση.
Όλα αυτά βεβαίως κινούνται στη σφαίρα ασκήσεων επί χάρτου. Άλλωστε, η προσπάθεια Χριστοδουλίδη για εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Κυπριακό, αντί της Κομισιόν (στην οποία αποδίδεται δικαίως αρνητικός ρόλος), δεν αποτελεί καινούργια συνταγή. Είχε επιχειρηθεί και στο παρελθόν. Τόσο ο Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος, όσο και ο Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης είχαν βολιδοσκοπήσει την Ε.Ε. για τον διορισμό μιας πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο Κυπριακό. Κάτι που είχε προσκρούσει τόσο στην άρνηση συγκεκριμένων κρατών-μελών για ενεργότερη εμπλοκή της Ε.Ε. στις προσπάθειες λύσης. Όσο βεβαίως και στην αντίθεση της τουρκικής πλευράς, που δεν συζητούσε καν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Αξιολόγηση Κανονισμού Πράσινης Γραμμής
Επαφές με τη νέα κυπριακή πολιτική ηγεσία αναμένεται να έχει ο γενικός διευθυντής Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Κομισιόν, Μάριο Νάβα, που θα βρίσκεται στην Κύπρο τις προσεχείς μέρες. Στο επίκεντρο της επίσκεψης Νάβα τοποθετείται η αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής των Κανονισμών για την Πράσινη Γραμμή και τη Χρηματοδότηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας, ενόψει των εκθέσεων που θα εκδώσει η Κομισιόν. Στο πλαίσιο αυτό, ο υψηλόβαθμος τεχνοκράτης της Κομισιόν αναμένεται να συναντηθεί και με την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αναμένεται επίσης ότι θα έχει συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Γεώργιο, στο πλαίσιο της οποίας εκτιμάται ότι θα συζητηθούν θέματα που άπτονται της πολιτικής κληρονομιάς.
