Χωρίς όπλα το κράτος μπροστά στις απαιτήσεις των εργολάβων

Δεν είναι μια ούτε δυο αλλά πολλές οι περιπτώσεις μεγάλων αναπτυξιακών έργων που έχουν πέσει στα βράχια δημιουργώντας ένα κλίμα δυσφορίας, ανησυχίας και απογοήτευσης ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών. Είναι γεγονός ότι οι συνεχείς αποτυχίες του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων στην υλοποίηση και ολοκλήρωση μεγάλων αναπτυξιακών έργων της Κυβέρνησης έχει προκαλέσει πολλά ερωτηματικά καθώς η κάθε πλευρά, δηλαδή ο εργοδότης από τη μια και οι εκάστοτε εργολάβοι από την άλλη, δεν φαίνεται να λαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι πολίτες, βλέπουν το ένα μετά το άλλο έργο να ‘καταρρέει’ παρά να υλοποιείται εντός των προδιαγεγραμμένων χρονοδιαγραμμάτων του με τους εργολάβους να αποχωρούν από τα εργοτάξια πυροβολώντας και να απειλούν με αποζημιώσεις πολλών εκατομμυρίων. Στον απόηχο τους τερματισμού των συμβάσεων των μεγάλων αναπτυξιακών έργων που βρίσκονταν και ψηλά στην Κυβερνητική ατζέντα οι αρμόδιοι φορείς σπεύδουν προς διορθωτικές κινήσεις και ενέργειες όμως η κατάσταση τουλάχιστον για τα έργα που έχουν τερματιστεί να μην αλλάζει. Το γρίφο των προβληματικών συμβάσεων και των ευθυνών που υπάρχουν για τη μη ολοκλήρωση κατασκευαστικών θα λύσουν τα δικαστήρια καθώς οι περισσότερες περιπτώσεις εκεί θα οδηγηθούν πλέον.

Σήμερα, παρά τις διαβεβαιώσεις της Κυβέρνησης ότι υπάρχει πρόθεση όπως διαφοροποιηθούν ορισμένοι εκ των όρων που καταστούν τις συμβάσεις μεγάλων έργων προβληματικές, ωστόσο οι ευθύνες για τις αναθέσεις των έργων αλλά και τη γενικότερη επίβλεψη τους βαρύνουν τόσο τη νυν, όσο και την προηγούμενη κυβέρνηση. Οι αρμόδιοι έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν προκλήσεις που αφορούν τη διαχείριση των έργων μετά τον τερματισμό των συμβάσεων που κρίθηκαν αναποτελεσματικές καθώς και τις επικρίσεις για την αποτυχία των συμβάσεων.

Υπενθυμίζεται ότι τα μεγαλύτερα αναπτυξιακά έργα που έχουν οδηγηθεί σε τερματισμό  αφορούν τα έργα του τερματικού εισαγωγής φυσικού αερίου στο Βασιλικό, το έργο κατασκευής του δρόμου Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς, το συμβόλαιο για το λιμάνι και τη μαρίνα στη Λάρνακα, και το έργο στον Ποταμό Λιοπετρίου.

Οι προβληματικές συμβάσεις

Η σύμβαση για το αναπτυξιακό έργο του λιμανιού και της μαρίνας Λάρνακας με προϋπολογισμό που ανέρχεται στα €1,2 δισ κατέστη ιδιαίτερα προβληματική καθώς εδώ και δυο χρόνια που άρχισαν οι εργασίες ζήτησε και πήρε παράταση στην έναρξη των εργασιών, και πλέον τώρα που λήγει και η παράταση, βρίσκεται σε σύγκρουση με την κυβέρνηση και είναι πιθανό να φτάσουν στα δικαστήρια χωρίς την ολοκλήρωση του έργου.

Άλλο σημαντικό έργο, συνολικής αξίας €500 εκατομμυρίων είναι η κατασκευή του τερματικού σταθμού στο Βασιλικό για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή. Ενώ τα συμβόλαια υπογράφτηκαν το 2019, το έργο έπρεπε να παραδοθεί το Σεπτέμβρη του 2022 αλλά ακόμα δεν βρίσκεται ούτε στα μισά.

Αποτυχία σημειώθηκε και στη σύμβαση του έργου μελέτης και κατασκευής του αυτοκινητόδρομου Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς με τις εξελίξεις να τρέχουν με ταχύτητα φωτός και να οδηγείται επίσης στα δικαστήρια. Μετά από 2,5 χρόνια διάρκειας της σύμβασης μεταξύ του εργοδότη, και του εργολάβου, για ένα σημαντικό έργο με προϋπολογισμό της τάξης των €72.979.000 εκατ. (€86.850.000 εκατ. με το ΦΠΑ) για την πρώτη φάση το τμήμα Δημοσίων Έργων καλείται να επαναρχίσει τις διαδικασίες για εξεύρεση εργολάβου προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο σε ορίζοντας τριετίας. Η εταιρεία έχει ολοκληρώσει μόλις το 21% των εργασιών που προβλέπονταν στη σύμβαση, δηλαδή το 1/5 των συνολικών εργασιών, την ώρα που στη σύμβαση προνοείτο ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του έργου μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Τα ακατάλληλα υλικά εκσκαφής αλλά και διάφορα τεχνικά προβλήματα του εργολάβου αποτέλεσαν τις βασικότερες διαφορές ανάμεσα στα δυο μέρη. Πιο συγκεκριμένα, κατά την εκτέλεση του έργου ο εργολάβος ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχαν ικανοποιητικοί χώροι σε μέγεθος για εναπόθεση των υλικών εκσκαφής που κρίνονταν ακατάλληλα για χρήση στο έργο. Έθεσε ακόμα ζήτημα για την έλλειψη ποσοτήτων των αδρανών υλικών στα λατομεία που υπεδείχθησαν στη σύμβαση. Τέλος, ο εργολάβος υπογράμμισε ότι η κατασκευή των επιχωμάτων γινόταν με τη χρήση ακατάλληλων βάσει προδιαγραφών υλικών εκσκαφής.

Όσον αφορά το έργο του αλιευτικού καταφυγίου και του Ποταμού Λιοπετρίου το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως προχώρησε σε λύση της εργοδότησης του εργολάβου και του μηχανικού του έργου εξ υπαιτιότητάς τους και λόγω μη τήρησης των συμβατικών τους υποχρεώσεων όπως αναφέρει το Υπουργείο Εσωτερικών, σημειώνοντας παράλληλα ότι στόχος του είναι η εξεύρεση της καταλληλότερης εναλλακτικής υλοποιήσιμης λύσης για απεγκλωβισμό, συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου. Οι εργασίες για την πρώτη φάση του έργου, σύμφωνα με τη σύμβαση, ξεκίνησαν στις 18 Σεπτεμβρίου 2020, με συμβατική ημερομηνία ολοκλήρωσης στις 18 Μαρτίου 2023 (διάρκεια έργου: 30 μήνες), έναντι ποσού €8.117.000.

Ισχυρισμοί εταιρειών

Lois Builders: ανάδοχος έργου του αλιευτικού καταφυγίου και του Ποταμού Λιοπετρίου

Για «πρωτοφανή και πρωτάκουστα» γεγονότα, κάνει λόγο η ανάδοχος εταιρεία Lois Builders Ltd, με αφορμή τη λύση της σύμβασης με τον μηχανικό και τον εργολάβο του έργου, για διαμόρφωση του Αλιευτικού Καταφυγίου και του Ποταμού Λιοπετρίου, τονίζοντας ότι η εταιρεία θα πράξει ότι απαιτείται για να μην οδηγηθεί η υπόθεση αυτή σε «δαιδαλώδεις διαδικασίες».

Σε γραπτή τοποθέτησή του, με αφορμή τη λύση της σύμβασης, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Lois Builders Ltd, Μιχάλης Λόης, αναφέρει ότι «δεν έχει ξαναγίνει να λαμβάνει ειδοποίηση τερματισμού Εργολάβος 5 μήνες πριν την ημερομηνία συμπλήρωσης του Έργου όπως την έχει αξιολογήσει ο Μηχανικός του Έργου», για να σημειώσει ότι «η αναθεωρημένη ημερομηνία παράδοσης του Έργου, για την οποία έδωσε τη συναίνεση του ο Εργοδότης, είναι η 15/01/25 και επιπρόσθετα ο Μηχανικός εισηγήθηκε την παραχώρηση παράτασης χρόνου επιπρόσθετων 2.5 μηνών δεδομένου του ότι ο Εργοδότης δεν έχει διαχειριστεί τα οικονομικά θέματα που εκκρεμούν από εκείνον με αποτέλεσμα ο Εργολάβος να μην πληρώνεται την εκτελεσθείσα του εργασία».

Ο κ. Λόης αναφέρει πως «είναι ηλίου φαεινότερο ότι η αμερόληπτη στάση του Μηχανικού δεν ήταν της αρεσκείας μικρού αριθμού λειτουργών του Εργοδότη, οπότε κατέφυγε στην απόλυτη και κατάφωρη παραβίαση του Συμβολαίου του Μηχανικού, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο νομιμοποιείται να τερματίσει τον Εργολάβο».

Συνεχίζει λέγοντας πως «είναι άξιο απορίας πως ο Εργοδότης επιτρέπει στον Συντονιστή του να αγνοεί στην ρητή πρόνοια του Συμβολαίου του Εργολάβου που χωρίς αμφιβολία ή άλλες ερμηνείες προβλέπει ότι ο μόνος τρόπος να τερματιστεί το Συμβόλαιο του Εργολάβου είναι να πιστοποιηθεί μόνο από το Μηχανικό (και όχι από τον ίδιο τον Εργοδότη) εντός 28 ημερών από 1η ειδοποίηση που απέστειλε στον Εργολάβο στις 05/03/24, δηλαδή 8 μήνες πριν, ότι ο Εργολάβος συνεχίζει να μην λαμβάνει τα μέτρα για τήρηση του χρονοδιαγράμματος».

«Μια παραπομπή στην Γενική Εισαγγελία», σημειώνει, «θα μπορούσε εύκολα να πείσει την ηγεσία του Εργοδότη και την αρμόδια αρχή δηλαδή το Υπουργείο Εσωτερικών ότι η λύση του Εργολάβου είναι καθ’ όλα αντισυμβατική και μη εφαρμόσιμη».

Τέλος, αναφέρει ότι η εταιρία «είναι υποχρεωμένη με βάση τις αρχές της να λειτουργήσει, προστατεύοντας την υστεροφημία της, τους κόπους των ατόμων της εταιρίας μας, των υπεργολάβων και ανταποκρινόμενοι στις υποχρεώσεις μας απέναντι στους χρηματοδότες μας που όλοι διαχρονικά την στηρίζουν» και «ανεξάρτητα με τις πιο πάνω διαπιστώσεις, θα πράξει ότι απαιτείται για να μην οδηγηθεί η υπόθεση αυτή σε δαιδαλώδεις διαδικασίες».

Intrakat: εργολάβος αυτοκινητόδρομου Πάφου-Πόλης

Ούτε σε 100 χρόνια δεν πρόκειται να εκτελεστεί το έργο με αυτούς τους όρους της σύμβασης, ανέφερε από την πλευρά του ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Aktor (πρώην Intrakat), Αλέξανδρος Εξάρχου. Ξεκαθάρισε ότι ο όμιλος Αktor πρόκειται να προσβάλει την απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας για τερματισμό της σύμβασης, υποστηρίζοντας ότι θα εισπράξει αποζημιώσεις πέραν των €35 εκατ. καλύπτοντας και με το παραπάνω τις όποιες ζημιές τους. Διαψεύδει μάλιστα τη θέση της κυβέρνησης ότι ζήτησε παράταση 5 χρόνια για την ολοκλήρωση του έργου, διευκρινίζοντας ότι η παράταση που ζήτησε ήταν 3 χρόνια.

Η αδυναμία ολοκλήρωσης του έργου, όπως ανέφερε ο εργολάβος, εντοπιζόταν σε τρία προβληματικά ζητήματα, τα οποία αφορούσαν τις απαλλοτριώσεις για εναπόθεση των ακατάλληλων υλικών εκσκαφής από το έργο, την ανεπάρκεια των 2 από τα 3 λατομεία που υπεδείχθησαν στο να παράγουν ικανοποιητικές ποσότητες αδρανών υλικών για τις ανάγκες του έργου και την κατασκευή επιχωμάτων του έργου, χρησιμοποιώντας υλικά εκσκαφής, τα οποία βάσει προδιαγραφών θεωρούνται ακατάλληλα.

Ο κ. Εξάρχου διέψευσε μάλιστα τη θέση του Τμήματος Δημοσίων Εργων ότι οι απαλλοτριώσεις πραγματοποιήθηκαν καθώς και ότι τα λατομεία διέθεταν αδρανή υλικά. Κατήγγειλε ακόμα την κυβέρνηση για ολιγωρία τονίζοντας ότι η μεταξύ τους επικοινωνία ήταν προβληματική.

Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας είπε χαρακτηριστικά ότι ενώ είχε καταδείξει τα προβληματικά ζητήματα από το 1ο εξάμηνο του 2021 στην Κυπριακή Δημοκρατία, το αρμόδιο τμήμα απαντούσε μετά από 18 μήνες. «Το επιχείρημά μας είναι ακλόνητο και πρόκειται να δικαιωθούμε ως προς τους προβληματικούς όρους της σύμβασης», σημείωσε προσθέτοντας ότι επί 8 μήνες η εταιρεία του έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να συνεχιστεί το έργο και μάλιστα εις βάρος των συμφερόντων της. «Δεν είμαι σε θέση να εξηγήσω τον λόγο που σταμάτησε τη σύμβαση το αρμόδιο Υπουργείο, ωστόσο εκτιμώ ότι ενδεχομένως να αντιλήφθηκαν ότι με αυτούς τους όρους δεν μπορούσε να εκτελεστεί το έργο» υπογράμμισε ο κ. Εξάρχου. Είπε ακόμα ότι η εταιρεία του ενημέρωσε και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές τον Φεβρουάριο του 2023, ότι δεν θα μπορούσε να εκτελεστεί το εν λόγω έργο καθώς δεν υπήρχαν οι προδιαγραφές και οι απαιτούμενοι χώροι για να τοποθετηθούν οι ποσότητες εκσκαφής.

Τρέχουν πίσω από τα γεγονότα 

Οι εξελίξεις με τη μη υλοποίηση σωρείας αναπτυξιακών έργων φαίνεται να προβλημάτισε έστω και καθυστερημένα και τους αρμόδιους φορείς καθώς αποφάσισαν να εξετάσουν τροποποιητικούς κανονισμούς οι οποίοι σχετίζονται με την εκτέλεση και διαχείριση των δημοσίων συμβάσεων και των διαδικασιών αποκλεισμού οικονομικών φορέων από αυτές. Ιδιαίτερη εντύπωση ωστόσο προκαλεί το γεγονός ότι οι εν λόγω κανονισμοί είχαν εγκρίθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο και κατατέθηκαν στην Βουλή των Αντιπροσώπων από το 2021, εντούτοις δεν συζητήθηκαν, ενώ στην συνέχεια αναθεωρήθηκαν σημαντικά άρθρα και πρόνοιες τους και προωθήθηκαν ξανά στον Κοινοβούλιο τον Μάρτιο φέτος.

Κατά τη διάρκεια συνεδρίασης της Επιτροπής Νομικών συζητήθηκαν οι διαφοροποιήσεις που έγιναν στο κείμενο των κανονισμών του νομοσχεδίου του περι ρύθμισης των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων και για συναφή θέματα νόμος του 2020. Πιο συγκεκριμένα το κείμενο των κανονισμών φαίνεται να αναθεωρείται προκειμένου να αυξηθούν τα όρια εξουσίας των αρμόδιων οργάνων, με σκοπό τη μείωση της γραφειοκρατίας και των καθυστερήσεων που παρατηρούνται κατά τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο των εργασιών της Κεντρικής Επιτροπής Αλλαγών και Απαιτήσεων (ΚΕΑΑ).

Στους κανονισμούς που βρίσκονται υπό συζήτηση, περιλαμβάνονται πρόνοιες ώστε ο προϊστάμενος της αναθέτουσας αρχής να μπορεί να διορίζει ως Συντονιστή της σύμβασης δημόσιο λειτουργό που δεν υπάγεται στην αναθέτουσα αρχή, νοουμένου ότι η διευθέτηση αυτή γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τον προϊστάμενο της υπηρεσίας από την οποία προέρχεται.

Επίσης, δίνουν εξουσίες στην  ΚΕΑΑ, αφού συνεκτιμήσει όλα τα ενώπιον της στοιχεία, να λαμβάνει την κατάλληλη κατά την κρίση της απόφαση, ανεξαρτήτως οποιωνδήποτε εισηγήσεων υποβάλλονται ενώπιον. Προστίθεται ότι η ΚΕΑΑ  θα μπορεί ακόμα να διαβουλεύεται με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, περιλαμβανομένου του αναδόχου της σύμβασης, αλλά και για σκοπούς λήψης της απόφασής της να προβαίνει σε ελέγχους ή/και επιθεωρήσεις στον τόπο εκτέλεσης της σύμβασης. Επιπρόσθετα γίνεται πρόβλεψη για την πρόσθετη χρονική ή οικονομική απαίτηση του αναδόχου, αναφέροντας συγκεκριμένα ότι «κατά την υποβολή του αιτήματος για τροποποίηση, εφόσον αυτό αφορά αλλαγή, ενσωματώνεται και εξετάζεται και η τυχόν συνεπαγόμενη τροποποίηση της διάρκειας ισχύος της σύμβασης ή χρονοδιαγραμμάτων ή και μεταθέσεων εκπλήρωσης συμβατικών υποχρεώσεων, περιλαμβανομένων των δόσεων ή του χρόνου πληρωμής».

Όσον αφορά περιπτώσεις πλημμελούς εκτέλεσης σύμβασης που είχε ως αποτέλεσμα των πρόωρο τερματισμό της, η αναθέτουσα αρχή θα έχει υποχρέωση να ενημερώνει σχετικά την Αρμόδια Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, η οποία θα ανακοινώνει στην ιστοσελίδα της την επωνυμία του αναδόχου, τα στοιχεία της σύμβασης και την ημερομηνία τερματισμού της, για σκοπούς ενημέρωσης των αναθετουσών αρχών, σημειώνεται χαρακτηριστικά στους κανονισμούς.

Στόχος των τροποποιήσεων των εν λόγω κανονισμών αποτελεί και η ρύθμιση τυχόν αναθεωρήσεων στον υπολογισμό της αξίας της αλλαγής επί της αρχικής αξίας της σύμβασης, αλλά και στα ανώτατα όρια που μπορούν να εγκριθούν.

Ο τερματισμός των μεγάλων αναπτυξιακών έργων πρόκειται να συνεχίσει να βρίσκεται στο προσκ΄ήνια καθώς ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Χρύσης Παντελίδης απέστειλε επιστολή στον πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου ζητώντας την εγγραφή αυτεπάγγελτου θέματος, με τίτλο «Τα συμβόλαια μεγάλων δημοσίων έργων, που είτε διακόπηκαν είτε προκαλούν σοβαρά προβλήματα». Ο κ. Παντελίδης τονίζει ότι η Επιτροπή Ελέγχου οφείλει να εξετάσει το θέμα των συμβολαίων, τα ενδεχόμενα κοινά χαρακτηριστικά των έργων, το χρόνο υπογραφής τους και τις ενδεχόμενες σκοπιμότητες που υπήρχαν, που ενδεχομένως οδήγησε στα «ναυάγια» που ακολούθησαν.