Λίγο πριν από την έναρξη της πανδημίας, Τούρκοι και ξένοι αναλυτές προειδοποιούσαν για τις επιπτώσεις των λανθασμένων κινήσεων και αποφάσεων της κυβέρνησης Ερντογάν στο πεδίο της οικονομίας.
Στα τέλη του 2019, την στιγμή που οι ειδικοί έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας, το αμερικανικό δολάριο στην τουρκική οικονομία «φλέρταρε» με τις 7 μονάδες. Μετά από 24 μήνες, το δολάριο στην τουρκική αγορά έχει ξεπεράσει τις 11 μονάδες. Και αυτό παρά τις πρόσφατες επεμβάσεις του επιτελείου της τουρκικής οικονομίας στην αγορά.
Η πρωτόγνωρη κατρακύλα της αξίας της τουρκικής λίρας, η οποία συνεχίστηκε το 2021, εν μέσω της πανδημίας, πλήττει πολυδιάστατα την Τουρκία και την τ/κ κοινότητα, η οποία εξαρτάται σε πολλούς τομείς από την Άγκυρα. Το 2021 αφήνει πίσω του σε Τουρκία και Κατεχόμενα συσσωρευμένα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, με τους ειδικούς να προειδοποιούν για μια ακόμη φορά ότι τα μέσα επέμβασης της τουρκικής κυβέρνησης και της τ/κ ηγεσίας στην μεγάλη κρίση είναι περιορισμένα.
Η εμμονή με τα επιτόκια
Όπως σε ολόκληρο τον πλανήτη έτσι και στην Τουρκία, το 2021 ξεκίνησε με την ελπίδα ότι το εμβόλιο του κορωνοϊού θα οδηγούσε την ανθρωπότητα σε έξοδο από την μεγάλη υγειονομική κρίση. Τις πρώτες εβδομάδες του 2021, ο Πρόεδρος της Τουρκίας έστελνε ελπιδοφόρα μηνύματα στους πολίτες του, τονίζοντας ότι οι μαζικοί εμβολιασμοί θα οδηγούσαν σταδιακά την Τουρκία στην κανονικότητα. Μαζί με τον έλεγχο της πανδημίας, η τουρκική τουριστική βιομηχανία θα έπιανε εκ νέου δουλειά και θα αυξάνονταν οι τουρκικές εξαγωγές.
Στο πλαίσιο του παραπάνω σκεπτικού, ο Ερντογάν επέμενε στην ορθότητα της γνωστής ανορθολογικής οικονομικής συνταγής των χαμηλών επιτοκίων. Έχοντας αλλάξει υπουργούς Οικονομικών και διευθυντές της Κεντρικής Τράπεζας, ο Ερντογάν από τις αρχές του προηγούμενου έτους επέμενε στο γεγονός ότι τα χαμηλά επιτόκια αποτελούσαν μονόδρομο για την τουρκική οικονομία. Έτσι, η νέα διοίκηση της τουρκικής Κεντρικής Τραπέζης κατά την διάρκεια του 2021 προχώρησε στην μείωση του επιτοκίου.
Η μείωση του επιτοκίου εκτόξευσε στα ύψη την αξία των ξένων νομισμάτων στην τουρκική αγορά. Πριν από λίγες ημέρες, η αντιστοιχία του ευρώ έναντι της λίρας ξεπέρασε τις 20 μονάδες. Αυτή η εξέλιξη συνοδεύτηκε από τη σημαντική αύξηση του πληθωρισμού και των τιμών των βασικών αγαθών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι την ίδια περίοδο η τουρκική αντιπολίτευση προειδοποίησε για τις επιπτώσεις της εξάντλησης των αποθεμάτων χρήματος της Κεντρικής Τράπεζας.
Η κυβέρνηση Ερντογάν επιχείρησε να επέμβει στην πρωτόγνωρη κρίση με καινοτόμες ιδέες κατά τις τελευταίες εβδομάδες του 2021. Στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα νέο πρόγραμμα, το οποίο θα «αποζημιώνει» αυτομάτως τις απώλειες των καταθέσεων σε τουρκική λίρα έναντι των ξένων νομισμάτων. Παράλληλα, οι τουρκικές τράπεζες διοχέτευσαν στην τουρκική αγορά μεγάλα ποσά «ζεστού» χρήματος. Σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές, ορισμένα από τα νέα κονδύλια που διοχετεύτηκαν στην τουρκική αγορά έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη από το εξωτερικό όπως το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Βενεζουέλα. Η συγκεκριμένη πληροφορία δεν είχε επιβεβαιωθεί ή διαψευστεί επισήμως από την Άγκυρα μέχρι την στιγμή που γραφόταν το συγκεκριμένο ρεπορτάζ.
Οικονομικά πλήγματα
Οι προαναφερόμενοι νέοι ελιγμοί της τουρκικής κυβέρνησης στο πεδίο της οικονομίας, τις προηγούμενες ημέρες είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της αξίας της τουρκικής λίρας έναντι των ξένων νομισμάτων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της αντιστοιχίας ευρώ-λίρας. Όπως υπογραμμίστηκε παραπάνω, την προηγούμενη Δευτέρα το ευρώ στην τουρκική αγορά ξεπέρασε τις 20 μονάδες. Σήμερα, μια εβδομάδα μετά την νέα επέμβαση της κυβέρνησης Ερντογάν στην τουρκική οικονομία, το ευρώ έχει υποχωρήσει στις 13 μονάδες.
Αναλυτές και οικονομολόγοι προβάλλουν την άποψη ότι η προσωρινή μείωση της αξίας των ξένων συναλλαγμάτων στην τουρκική αγορά δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε πρόωρα και λανθασμένα συμπεράσματα. Μπορεί τα τελευταία εικοσιτετράωρα του 2021 το ευρώ να βρίσκεται στην μπάρα των 13-14 μονάδων, ωστόσο πριν από ένα έτος βρισκόταν στην μπάρα των 8-9 μονάδων. Με άλλα λόγια, οι απώλειες της τουρκικής οικονομίας ήρθαν για να μείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Το ίδιο ισχύει και για τον πληθωρισμό και την άνοδο των τιμών των βασικών αγαθών.
Στα Κατεχόμενα
Ο πληθωρισμός και οι υψηλές τιμές είναι δυο φαινόμενα που στα τέλη του 2021 αφήνουν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση χιλιάδες τ/κ νοικοκυριά. Τους τελευταίους μήνες, μεγάλες μερίδες της τ/κ κοινότητας αδυνατούν να ανταποκριθούν στις βασικές οικονομικές υποχρεώσεις και ανάγκες τους. Το ίδιο ισχύει και για την τ/κ ηγεσία, η οποία επιχειρεί να διαχειριστεί την οικονομική κρίση με τα λιγοστά «εργαλεία» που διαθέτει. Η «κυβέρνηση» από την μια επιχειρεί να πληρώσει τους μισθούς και τις συντάξεις του «δημοσίου». Από την άλλη, γίνεται αποδέκτης αρνητικών σχολίων εξαιτίας της ανόδου των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών και την κρίση που έχει ξεσπάσει στον τομέα των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην σκιά των προαναφερόμενων εξελίξεων, το τελευταίο διάστημα στα κατεχόμενα έχει ξεκινήσει συζήτηση για την χρήση του ευρώ. Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν την Άγκυρα να έχει ενοχληθεί από αυτήν την εξέλιξη. Και για αυτόν άλλωστε τον λόγο, πριν από λίγα εικοσιτετράωρα, στην Άγκυρα, ο Ερντογάν συνάντησε τον Τατάρ και έθεσε επί τάπητος την πορεία της οικονομικής κρίσης στα Κατεχόμενα. Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν τον Ερντογάν να δίνει στον Τατάρ την υπόσχεση ότι η οικονομική κρίση θα ελεγχθεί στις αρχές του 2022 και ότι η Άγκυρα θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει οικονομικά τους Τ/κ.
Όλα τα προαναφερόμενα συμβαίνουν την στιγμή που σε καθημερινή βάση, χιλιάδες Ε/κ σχηματίζουν μεγάλες ουρές στα οδοφράγματα για να μεταβούν στα Κατεχόμενα. Οι Ε/κ καταναλωτές σπεύδουν να επωφεληθούν από τις απώλειες της λίρας και να προμηθευτούν στα κατεχόμενα είδη πρώτης ανάγκης σε ευνοϊκότερες τιμές. Εκπρόσωποι της τ/κ αντιπολίτευσης, αναφερόμενοι σε αυτήν την εξέλιξη, ασκούν κριτική στην τ/κ ηγεσία με το σκεπτικό ότι οι λανθασμένες πολιτικές της μετέτρεψαν τα Κατεχόμενα σε «οικονομικό παράδεισο» των Ε/κ.
