Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Οι αναλυτές του ελβετικού κολοσσού της UBS στις προβλέψεις τους στο «Year Ahead 2024» αναμένουν ότι η ισχύς της οικονομίας των ΗΠΑ το 2023 θα υποχωρήσει σε πιο αργούς ρυθμούς, αν και θα εξακολουθήσει να έχει θετική ανάπτυξη το 2024. Για την Ευρώπη οι αναλυτές της UBS αναμένουν να παραμείνει υποτονική η ανάπτυξη, ενώ όσον αφορά στην Κίνα, να εισέλθει σε μία νέα φυσιολογική και χαμηλότερη ανάπτυξη, αλλά δυνητικά υψηλότερης ποιότητας.
Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο επικεφαλής του EMEA Investment Office Global της UBS, Θέμης Θεμιστοκλέους εκτιμά πως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα επιτόκια να αρχίσουν να μειώνονται γύρω στα μέσα του 2024 στις περισσότερες από τις μεγάλες περιφέρειες, ενώ τονίζει παράλληλα πως, η Ευρωζώνη έχει αποφύγει προς το παρόν τον κίνδυνο της ύφεσης για το 2024.
Ο επικεφαλής του EMEA Investment Office Global της UBS σημειώνει πως οι τράπεζες είναι η καρδιά της οικονομίας, γιατί όπως αναφέρει, αν δεν μπορούν να παραχωρήσουν πιστώσεις, τότε η οικονομία είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθεί.
- Πότε περιμένετε να ξεκινήσουν οι μειώσεις των επιτοκίων στην Ευρωζώνη και πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτή η διαδικασία το 2024;
- Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα επιτόκια να αρχίσουν να μειώνονται γύρω στα μέσα του 2024 στις περισσότερες από τις μεγάλες περιφέρειες. Ξεκινώντας από την Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιθανότατα θα αρχίσει να τα μειώνει Στο δεύτερο τετράμηνο του 2024. Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα κάνουν κάτι παρόμοιο. Όσο για την Τράπεζα της Αγγλίας, θα μπορούσαν επίσης να μειωθούν στα μέσα του 2024, ή λίγο πιο νωρίς. Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει πάντα να εξισορροπούν αυτό που συμβαίνει με τη δημοσιονομική πολιτική, έναντι της νομισματικής πολιτικής. Εάν δουν τις δαπάνες στη δημοσιονομική πλευρά, μπορεί να καθυστερήσουν τις περικοπές στα επιτόκια. Η ευρωπαϊκή οικονομία δεν αναπτύσσεται πραγματικά, υπάρχει πολύ ασθενής ανάπτυξη για το τρέχον έτος, ίσως λιγότερο από 0,5%. Πρέπει να δράσουν οι κεντρικές τράπεζες πολύ προσεκτικά, για να μην υπάρξει ύφεση.
Τα στατιστικά της Κύπρου στον τομέα της ανάπτυξης φαίνονται πολύ καλά και από ότι υπολογίζεται ο αντίκτυπος θα είναι μικρότερος. Η Κύπρος έχει μια πολύ μικρή οικονομία, αλλά και ανοιχτή. Επωφελείται από τον τομέα των υπηρεσιών που λειτουργεί καλά, από την τουριστική βιομηχανία και είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ευρώπη.
- Θα αποφύγει τελικά η ευρωζώνη την ύφεση το 2024, ή θα απαιτηθεί αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής για να επιστρέψει η ανάπτυξη στην προηγούμενη δυναμική της;
- Προς το παρόν, πιστεύουμε ότι ναι, αλλά πρέπει να είμαστε ρεαλιστές όταν προβλέπεται ανάπτυξη 0,5%. Νομίζω, λοιπόν πως αν με ρωτήσετε ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τη ζώνη του ευρώ, θα σας απαντήσω πως υπάρχουν αρκετοί. Εάν οι ΗΠΑ μπουν σε ύφεση υπάρχει πιθανότητα να ωθήσουν την Ευρώπη σε ύφεση λόγω του γεγονότος ότι γίνονται πολλές συναλλαγές μεταξύ του ευρώ και των ΗΠΑ. Την ίδια ώρα η ευρωπαϊκή ύφεση μπορεί να προκύψει από το ύψος των επιτοκίων της ΕΚΤ εάν διατηρηθούν υψηλά για πάρα πολύ καιρό. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις μπορεί να επηρεάσουν την εμπιστοσύνη, η οποία μπορεί επίσης να οδηγήσει με τη σειρά της σε πολλές αλλαγές που έχουν να κάνουν με τις τιμές των εμπορευμάτων. Τα παραπάνω ωστόσο δεν είναι κανόνας.
Όπως προ είπα, αν μη τι άλλο, η ευρωπαϊκή οικονομία εκπλήσσει θετικά, διότι οι περισσότεροι περίμεναν ύφεση στην Ευρώπη και δεν έχει συμβεί. Αντίστοιχα και με τις ΗΠΑ. Και για τις δύο οικονομίες γινόταν λόγος για ύφεση, κάτι που δεν συνέβη και αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικές από τις προβλέψεις. Για να συνοψίσω, θεωρώ ότι η Ευρώπη αποφεύγει την ύφεση, όχι ωστόσο με μία πολύ ισχυρή ανάπτυξη, αλλά με μια αδύναμη.
Να επενδύουμε
- Στην ετήσια έκθεση UBS Year Ahead 2024 γράφετε ότι η ευρωπαϊκή ανάπτυξη θα παραμείνει «υποτονική». Ωστόσο, πώς πρέπει να επενδύσουμε το 2024;
- Πιστεύουμε ότι είναι καλά πάντα να επενδύουν οι πολίτες και να παραμένουν σε ένα επενδυτικό περιβάλλον, εστιάζοντας στις προοπτικές του 2024. Ο πιο ενδιαφέρον τομέας για επένδυση είναι το σταθερό εισόδημα, τα ομόλογα, γιατί αν περιμένετε να μειωθούν τα επιτόκια, τότε τα ομόλογα υψηλής ποιότητας, όπως η υψηλή επενδυτική βαθμίδα τείνουν να τα πάνε καλά. Για εμάς τα ομόλογα φαίνονται καλύτερα από τις μετοχές, αλλά αναμένουμε λογικές αποδόσεις και από μετοχές και από ομόλογα. Επομένως, βλέπουμε ευκαιρίες σε πολλές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων. Αλλά η προτιμώμενη κατηγορία περιουσιακών στοιχείων μας είναι ομόλογα υψηλής ποιότητας και μετοχές υψηλής ποιότητας, επειδή οι μετοχές υψηλής ποιότητας τείνουν επίσης να τα πηγαίνουν καλά σε μια επιβράδυνση, ή να το πω αλλιώς, σε μια περίοδο επιβράδυνσης ή ύφεσης. Πρόκειται για εταιρείες που έχουν έναν πολύ ισχυρό ισολογισμό που μπορεί να έχει πολύ ανθεκτικά κέρδη και πολύ καλά περιθώρια. Και αυτές είναι οι εταιρείες που θα τα πήγαιναν σχετικά καλύτερα από την υπόλοιπη οικονομία.
Ευκαιρίες επανεκπαίδευσης
- Πώς θα μπορούσε η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης να προμηνύει μια εποχή υψηλότερης παραγωγικότητας όπως γράφετε στο UBS Year Ahead 2024;
- Νομίζω ότι το «AI» έχει δημιουργήσει μια τεράστια ευκαιρία για την οικονομία. Δεν θα υλοποιηθεί από τη μια μέρα στην άλλη, υπάρχουν όμως τεράστιες επιδόσεις που μπορούν να επιτευχθούν. Και μπορείτε να σκεφτούμε πολλούς διαφορετικούς τομείς. Ας μιλήσουμε για νομικά για παράδειγμα. Κάθε φορά που εξετάζεται μια υπόθεση, μέχρι τώρα σχεδόν εξεταζόταν χειρωνακτικά. Μπορούμε πλέον να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα που μπορεί να αντλεί όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και να τις παρουσιάζει. Στον τομέα της ιατρικής, μπορεί να γίνει επίσης κάτι αντίστοιχο και ένα πρόγραμμα να αντλήσει απαραίτητες πληροφορίες για τον ασθενή. Να σημειώσω πως πάντα χρειάζεται ο ανθρώπινος παράγοντας για να λάβει την τελική απόφαση, αλλά ο υπολογιστής μπορεί να κάνει τη διαδικασία. Πόσες φορές ψάχνουμε για πληροφορίες; Πρέπει να τις βρούμε, να τις συνοψίσουμε και μετά να βγάλουμε συμπεράσματα. Μπορούμε λοιπόν να εκπαιδεύσουμε τον υπολογιστή να κάνει αυτή τη δουλειά για εμάς και να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα. Εκτιμώ δε, πως, το «AI» δημιουργεί επίσης πολλές ευκαιρίες δημιουργίας νέων μορφών απασχόλησης. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας από ανθρώπους που θα πρέπει να εκπαιδεύσουν τα προγράμματα και που θα δημιουργούν τις νέες εφαρμογές. Πολλές και ενδιαφέρουσες οι ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, ωστόσο να σημειώσω πως, θα υπάρξουν προφανώς κάποιοι χαμένοι στη διαδικασία, και επίσης ίσως μειωθούν κάποιες θέσεις εργασίας. Την ίδια ώρα θα ήθελα να τονίσω ότι το «AI» δημιουργεί ευκαιρίες επανεκπαίδευσης, καθώς θα υπάρχουν ολοένα και διαφορετικές θέσεις εργασίας που θα πρέπει το εργατικό δυναμικό να προσαρμοστεί κατάλληλα.
Και μετά είναι να επανεκπαιδεύσουμε αυτούς τους ανθρώπους για να βρουν διαφορετικές δουλειές. Και πάντα όταν εμφανίζονται επαναστατικές τεχνολογίες, υπάρχει πάντα αυτή η αλλαγή όπου οι θέσεις εργασίας σε έναν τομέα γίνονται περιττές, αλλά οι θέσεις εργασίας τους σε έναν άλλο τομέα εμφανίζονται. Και δίνουν διαφορετικούς τύπους θέσεων εργασίας, και μετά πρέπει να προσαρμοστείτε σε αυτό το είδος του εργατικού δυναμικού.
- Μπορεί η Κύπρος να προσελκύσει σημαντικές επενδύσεις, ή προσδιορίζεται οριστικά ως καταπιστευματικός προορισμός, γεγονός που την αποκλείει από οποιεσδήποτε πραγματικές επενδυτικές ευκαιρίες;
- Σίγουρα μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις, αλλά πρέπει να τονιστεί πως, οι επενδυτές όταν επενδύουν σε μια χώρα ή μια επιχείρηση ή οτιδήποτε άλλο, πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς. Ότι δηλαδή λειτουργούν σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς καμία διαφθορά, χωρίς κανένα κίνδυνο για την επένδυσή τους. Και γι' αυτό, αν κοιτάξετε τις αξιολογήσεις των Οίκων Αξιολόγησης, όταν αξιολογούν τη χώρα, υπάρχει μια ενότητα γύρω από τη διαφθορά, γύρω από το δικαστικό σύστημα, το εσωτερικό, τα πάντα.
Προφανώς, πρέπει να κοιτάξουμε το παρελθόν και να κοιτάξουμε το μέλλον. Και νομίζω ότι αυτό που θα πρέπει να μας ενθαρρύνει είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση έχει κάνει πολλά για να βελτιωθεί το πλαίσιο των νόμων γύρω από το χρήμα, το ξέπλυμα, τη διαφθορά. Είναι πολλά που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια και θα πρέπει να το αναγνωρίσουμε. Όλα πλέον έχουν να κάνουν με τη διατήρηση αυτής της δυναμικής και να πείσουμε τους ανθρώπους ότι η κυβέρνηση κάνει τα σωστά πράγματα για να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για επενδύσεις. Έτσι, οι επενδυτές δεν θα χρειάζεται να ανησυχούν για τη διαφθορά, ή για άλλες παρόμοιες καταστάσεις.
Δεν λειτουργούν θετικά
- Πιστεύετε ότι οι αποκαλύψεις του «Cyprus Confidential» θα παίξει αρνητικό ρόλο στις μελλοντικές επενδύσεις στην Κύπρο;
- Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες πίσω από αυτές τις αποκαλύψεις. Αλλά εκείνο που γνωρίζω είναι ότι αυτές οι αποκαλύψεις δεν λειτουργούν θετικά, αφού είναι δεδομένα που εξετάζονται από τους επενδυτές, τους οίκους αξιολόγησης και άλλους ενδιαφερόμενους. Αλλά και πάλι, το ζήτημα είναι να κάνει η Κυβέρνηση πράγματα για να βελτιώσει την κατάσταση. Πρέπει να υπάρξει μια απτή δράση για να διασφαλιστεί ότι δεν θα επαναληφθούν κακές πρακτικές και η Κύπρος να είναι συνυφασμένη ως ένα περιβάλλον στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να αισθάνονται σίγουροι για να επενδύουν. Για να συνοψίσω, σίγουρα χρειάζονται να γίνουν διορθωτικές διαδικασίες επί των κακών πρακτικών που έχουν παρατηρηθεί κατά το παρελθόν.
Εταιρείες τεχνολογίας
- Πιστεύετε ότι η Κύπρος έχει δυνατότητες να παίξει βασικό ρόλο στη μετατροπή της Ευρώπης σε κλιματικά ουδέτερη και ψηφιακά αποδοτική οικονομία;
- Δεν είμαι σίγουρος ότι είναι μια μικρή χώρα μπορεί να παίξει «ρόλο κλειδί» για να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη και δεν πρέπει να υπερεκτιμούμε τις δυνατότητες της Κύπρου. Νομίζω ότι είναι και πάλι μεγάλη η πρόοδος που έχει επιτευχθεί με τα χρόνια, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι έχουμε δρόμο να διανύσουμε ως χώρα στην ψηφιοποίηση, πόσω μάλλον ότι έχει να κάνει με την κυβέρνηση. Νιώθεις ακόμα τη γραφειοκρατία και την έλλειψη ευελιξίας και έλλειψη ψηφιοποίησης. Όσον αφορά στο περιβάλλον, η Κύπρος στηρίζεται πολύ στα ορυκτά καύσιμα, παρά το γεγονός ότι έχει τόσο ήλιο και αέρα. Πρέπει λοιπόν να συνεχίσουμε να κινούμε την οικονομία περισσότερο προς την πράσινη οικονομία.
Επιστρέφοντας στα τα της ψηφιοποίησης, αυτό που βρίσκω συναρπαστικό με την Κύπρο είναι η σειρά νέων επιχειρήσεων που έχουν δημιουργηθεί γύρω από εταιρείες ψηφιακής τεχνολογίας. Η τεχνολογία παρέχει τη βάση και το πλαίσιο για τους επιχειρηματίες να ξεκινήσουν επιχειρήσεις και να δραστηριοποιηθούν και εκτός Κύπρου. Και μετά μπορούν να λειτουργήσουν στη Μέση Ανατολή ή στην υπόλοιπη Ευρώπη, ή οπουδήποτε αλλού. Είναι έτσι ένας πολύ καλός τρόπος για την Κύπρο να ενισχύσει και την οικονομία της, αλλά και να επηρεάσει κατά κάποιο τρόπο και άλλες οικονομίες.
- Πιστεύετε ότι η Κύπρος πρέπει να αντλήσει όσα περισσότερα χρήματα μπορεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας;
- Είναι μια τεράστια ευκαιρία για όλες τις χώρες που είναι μεγάλοι δικαιούχοι του Ταμείου (RRF), όπως για παράδειγμα την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία. Τα κατάλληλα έργα για την απορρόφηση αυτών των χρημάτων είναι μια τεράστια ευκαιρία από τις κυβερνήσεις και πρέπει να προχωρήσουν στις κατάλληλες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για να αποδεσμεύσουν όσα περισσότερα μπορούν. Έτσι εκτιμώ πως θα υποστηρίξουν οι χώρες και τη μελλοντική ανάπτυξη.
Μπορούν ξανά
- Μία τελευταία ερώτηση, ποια είναι η γνώμη σας για τις κυπριακές τράπεζες;
- Οι τράπεζες είναι πολύ σημαντικές με οποιονδήποτε τρόπο σε οποιαδήποτε χώρα. Είναι η καρδιά της οικονομίας, γιατί αν δεν μπορούν να παραχωρήσουν πιστώσεις, τότε η οικονομία είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθεί. Χρειάζεται λοιπόν ισχυρός οικονομικός κύκλος για να στηριχθεί η οικονομική ανάπτυξη. Σε μέρη όπως η Ελλάδα και όπως η Κύπρος, όπου ο τραπεζικός τομέας υπέφερε κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης, έπρεπε να ξαναχτίσουν τον ισολογισμό τους για να είναι σε θέση να χορηγήσουν πιστώσεις. Νομίζω ότι είναι και πάλι στο σημείο που μπορούν να αρχίσουν να δανείζουν ξανά χρήματα και να στηρίζουν την οικονομία. Πρέπει να είναι προσεκτικές ωστόσο, γιατί ενώ μείωσαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και τα «κατέβασαν» πουλώντας τα σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, παραμένουν στην οικονομία. Οπότε, πρέπει να βρεθεί μία λύση. Τέλος, θα ήθελα να υπογραμμίσω το γεγονός ότι όσο ισχυρότερες είναι οι τράπεζες, τόσο περισσότερο μπορούν να υποστηρίξουν τις επενδύσεις για την ανάπτυξη της οικονομίας.
