ΠΗΓΗ: Reuters
ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΤΣΑΝΣΕΛΟΡ / REUTERS BREAKINGVIEWS
Τις τελευταίες δεκαετίες ζήσαμε μια εποχή βελτιστοποίησης. Στο όνομα της μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας, όλο και περισσότερη παραγωγή έχει εξαχθεί από μια δεδομένη ποσότητα πρώτων υλών. Τα στελέχη των αμερικανικών ομίλων ήταν εκείνα που ενστερνίστηκαν με τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό την ιδέα της βελτιστοποίησης. Κάτω από τη σημαία της εξασφάλισης αποδόσεων για τους μετόχους τους, οι εταιρείες συνήψαν συμβόλαια παραγωγής με προμηθευτές στην άλλη άκρη του κόσμου, εξάντλησαν αποθέματα, λειτουργώντας βάσει του μοντέλου της παραγωγής «ακριβώς εκείνη την ώρα» και αντικατέστησαν τη χρηματοδότηση μέσω μετοχών με χρέος. Η βελτιστοποίηση ενίσχυσε τα στοιχεία που καθορίζουν την απόδοση ιδίων κεφαλαίων (ROE): περιθώρια εταιρικoύ κέρδους, εναλλαγές περιουσιακών στοιχείων και μόχλευση. Οι εισηγμένες εταιρείες των ΗΠΑ υπερηφανεύτηκαν για τις υψηλότερες αποδόσεις στον κόσμο, αναφέροντας πως το 2021 είχαν απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξεως του 17%, σε σύγκριση με μόλις 9% για τις αντίστοιχες ιαπωνικές. Ωστόσο, όπως ο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ διευκρίνισε στο βιβλίο του «Αντι-εύθραυστο» το 2012, η επιδίωξη της βελτιστοποίησης δημιουργεί αστάθεια. Τα τελευταία χρόνια, γίναμε μάρτυρες μιας σειράς καταστάσεων που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως «κρίσεις βελτιστοποίησης». Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έδειξε ότι οι τράπεζες με χαμηλή κεφαλαιοποίηση ήταν υπερβολικά εξαρτημένες για τη ρευστότητα από τις κεφαλαιαγορές.
Τα τελευταία χρόνια, γίναμε μάρτυρες μιας σειράς καταστάσεων που θα μπορούσαν να περιγραφούν ως «κρίσεις βελτιστοποίησης»
Οταν ενέσκηψε η πανδημία του κορωνοϊού, πολλές χώρες ανακάλυψαν ότι τα συστήματα δημόσιας υγείας τους είχαν πολύ λίγες νοσοκομειακές κλίνες και ανεπαρκή επίπεδα προσωπικού για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αυτή. Η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία έχει αποκαλύψει περαιτέρω τις αδυναμίες στο ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης. Οχι μόνο η Γερμανία εξαρτιόταν απελπιστικά πολύ από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά η χώρα είχε επίσης υποεπενδύσει στον στρατό της. Η βελτιστοποίηση έχει καταστήσει τον επιχειρηματικό κόσμο πιο εύθραυστο. Οι εταιρείες με υπερβολικό χρέος είναι ευπρόσβλητες σε μια απροσδόκητη οικονομική κάμψη. Η παγκοσμιοποίηση κάνει θαύματα, όταν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο. Αλλά είναι ένα πολύπλοκο σύστημα συναλλαγών επιρρεπές σε απρόβλεπτες βλάβες. Οπως γράφει ο Τάλεμπ, η παγκοσμιοποίηση «επιφέρει αστάθεια, προκαλεί πιο ακραία γεγονότα ως παρενέργειες… σε ένα τόσο περίπλοκο σύστημα, ενώ η δυνατότητα να υπάρξει πρόληψη και πρόβλεψη των συνεπειών είναι πολύ περιορισμένη». Τα πρόσφατα γεγονότα επιβεβαίωσαν τις ανησυχίες του. Ο εγκλεισμός λόγω πανδημίας διέκοψε τη λειτουργία του παγκόσμιου συστήματος τροφοδοτικής αλυσίδας και τα προβλήματα που προέκυψαν ήταν ακόμα ανεπίλυτα έως τα τέλη Φεβρουαρίου, οπότε η Ρωσία εξαπέλυσε τη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση στην Ευρώπη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι ημιαγωγοί βρίσκονται σε τέτοια έλλειψη, που η ASM International, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία εξοπλισμού για την κατασκευή των ημιαγωγών, δεν μπορεί να τους κρατήσει. Οι περισσότεροι από τους ημιαγωγούς του κόσμου κατασκευάζονται στην Ταϊβάν, της οποίας η ανεξαρτησία απειλείται συνεχώς από την Κίνα. Ο ευκολότερος τρόπος για να μειωθεί το ευάλωτο και εύθραυστο είναι να δημιουργηθεί περισσότερο απόθεμα ή χαλάρωση στο παγκόσμιο σύστημα. Επί παραδείγματι, μετά τη διεθνή οικονομική κρίση οι ρυθμιστικές αρχές ζήτησαν από τις τράπεζες να διατηρούν κατά μέρος περισσότερα κεφάλαια. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τον αριθμό του διαθέσιμου προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης σε περιόδους αιχμής της ζήτησης στα νοσοκομεία. Η Γερμανία προσπαθεί να κατασκευάσει τερματικούς σταθμούς για εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου και έχει υποσχεθεί να δαπανήσει περισσότερα για την άμυνα. Το νέο σύνθημα πλέον είναι η «χαλάρωση».
