Του Απόστολου Τομαρά
Οικονομική τρύπα αρκετών εκατομμυρίων ευρών αναμένεται ότι θα προκαλέσει το τερματικό στο Βασιλικό μετά την εγκατάλειψη του έργου από την ανάδοχο κινέζικη κοινοπραξία, την απόφαση της Κομισιόν να αποσύρει την χρηματοδότηση του ύψους €101 εκατ. Κυβερνητική πηγή που μίλησε στην «Κ» υπό καθεστώς ανωνυμίας έλεγε πως ο σοβαρότερος κίνδυνος από τις ραγδαίες εξελίξεις είναι η Κυπριακή Δημοκρατία να αναγκασθεί να διπλοπληρώσει ένα μέρος του έργου για το οποίο μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα πόσο έχει κοστίσει στα κρατικά ταμεία. Στις οικονομικές παρενέργειες συμπεριλαμβάνονται οι ρύποι που θα συνεχίσει να πληρώνει στην Ε.Ε για χρήση ρυπογόνων καυσίμων καθώς επίσης και το κόστος των έργων που υπολείπονται στο Βασιλικό. Συνολικά οι εξελίξεις με επίκεντρο το Βασιλικό αναμένεται να ανεβάσουν το τελικό λογαριασμό πάνω από τα €600 εκατ.
Η χορηγία της Ε.Ε
Η Ε.Ε όπως και σε άλλα ενεργειακά έργα που αφορούν την Κύπρο με περιφερειακό αποτύπωμα (ηλεκτρικό καλώδιο, αγωγός ΦΑ EastMed) είχε στηρίξει το τερματικό «Cyprus Gas 2 EU» ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος με €101 εκατ. Ποσό σημαντικό το οποίο με βάση τη σύμβαση του έργου θα κάλυπτε το κόστος κατασκευής των υποδομών στο Βασιλικό. Στην ιστοσελίδα της ΕΤΥΦΑ, ιδιοκτήτη του τερματικού αναφέρεται πως «το έργο Cyprus LNG Import Terminal είναι το μεγαλύτερο επενδυτικό έργο στην Κύπρο που υλοποιείται µε κοινοτικούς πόρους. Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν πεισθεί από τις εξηγήσεις που θα δώσει η Λευκωσία αυτό σημαίνει πως σε πρώτη φάση θα πρέπει να επιστραφούν στα ευρωπαϊκά ταμεία με το ένα ή άλλο τρόπο τα €68,608,438.46 που έχουν εκταμιευθεί. Στο κομμάτι της ευρωπαϊκής χορηγίας θα πρέπει να προστεθεί και το υπόλοιπο ποσό των €32,4 εκατ. το οποίο ναι μεν δεν έχει εκταμιευθεί αλλά θα πρέπει να καλυφθεί από άλλους πόρους (πιθανότατα εθνικούς) προκειμένου να κλείσει το κενό με την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών έργων. Όλα αυτά στη βάση του καλύτερου σεναρίου που η προσοχή των Βρυξελλών δεν θα επεκταθεί πέραν του τερματικού στο Βασιλικό και οι υποψίες για πιθανές παρατυπίες δεν προκαλέσουν ντόμινο αναζητήσεων και σε άλλα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα έργα.
Το εγκλωβισμένο FSRU
Το δεύτερο καυτό ζήτημα είναι το πλοίο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», σημαντικό κομμάτι των υποδομών στο Βασιλικό το οποίο έχει μετατραπεί σε πλωτή μονάδα εισαγωγής, αποθήκευσης και επαναεροποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (FSRU) και στην ουσία βρίσκεται εγκλωβισμένο στις εγκαταστάσεις της κινέζικης COSCO στη Σανγκάη. Τον Ιούνιο του 2022 ΕΤΥΦΑ και η κινέζικη κοινοπραξία του Βασιλικού κατέληξαν σε διμερή συμφωνία και εκτός από την καταβολή επιπλέον ποσού €25 εκατ. στην ανάδοχο εταιρεία του έργου μεταβιβάστηκε και η ιδιοκτησία του πλοίου από την κοινοπραξία στην ΕΤΥΦΑ. Από τότε σε εκκρεμότητα παραμένει η κατοχή του πλοίου που δεν είναι στον ιδιοκτήτη ο οποίος σημειωτέων έχει αποκληρώσει το κόστος μετατροπής σε FSRU (περίπου €198 εκατ.). Όπως έχει γίνει παραδεκτό δημοσίως από τον ίδιο τον Υπουργό Ενέργειας Γιώργο Παπαναστασίου την περασμένη εβδομάδα η ΕΤΥΦΑ προετοιμάζεται να βγει σε δημόσια προσφορά για εκμίσθωση άλλου πλοίου FSRU κίνηση που δείχνει ότι το ιδιόκτητο και πληρωμένο πλοίο της κρατικής ΕΤΥΦΑ δεν θα έλθει σύντομα στο Βασιλικό. Εδώ είναι που προκύπτει η δεύτερη οικονομική τρύπα η οποία θα καλυφθεί για άγνωστη χρονική διάρκεια από τα κρατικά ταμεία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών σε ενεργειακά θέματα η τακτική των κινέζων δείχνει πως θα κρατήσουν σε εκκρεμότητα μια σειρά ανάλογων θεμάτων μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία διαιτησίας στο Λονδίνο στην οποία έχουν προσφύγει οι ίδιοι αξιώνοντας επιπλέον €200 εκατ. Σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις η διαδικασία στο Λονδίνο αναμένεται να διαρκέσει από 2 έως 4 χρόνια. Στο ευνοϊκότερο σενάριο των 2 χρόνων και εφόσον όλα πάνε θετικά για την Κυπριακή Δημοκρατία στο Λονδίνο, το κόστος ενοικίασης υπολογίζεται σε $100 εκατ. το χρόνο (€92.630.000 με ισοτιμία νομίσματος περασμένης Παρασκευής). Εάν για την απόκτηση και κατοχής απαιτηθούν 2 χρόνια το συνολικό κόστος ενοικίασης θα ανέλθει στα €185.260.000) ποσό εκ των πραγμάτων θα καλυφθεί επίσης από εθνικούς πόρους.
Το έργο
Το τρίτο σοβαρό ζήτημα που αναμένεται να προκαλέσει οικονομικό κόστος για την Δημοκρατία είναι η ολοκλήρωση των έργων για τις χερσαίες υποδομές στο Βασιλικό. Με βάση τη σύμβαση στο Βασιλικό προβλέπεται ότι θα κατασκευαστούν:
- Προβλήτα (jetty) πάνω στην οποία θα είναι μόνιμα προσδεμένη η πλωτή μονάδα καθώς και οι εγκαταστάσεις πρόσδεσης.
- Αγωγός επί της προβλήτας και βραχίονες εκφόρτωσης.
- Χερσαίος αγωγός μέχρι το σύνορο του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού Βασιλικού.
- Επίγειες εγκαταστάσεις ΦΑ (ρυθμιστικός και μετρητικός σταθμός ΦΑ) παρά του σημείου παράδοσης του ΦΑ και σύστημα αποθήκευσης ΦΑ για αύξηση της αδράνειας για ασφάλεια εφοδιασμού (buffer).
Όπως έχει ανακοινωθεί επίσημα η κινέζικη κοινοπραξία έχει ολοκληρώσει το 60% των προβλεπόμενων έργων. Μέχρι τέλος του τρέχοντος έτους, όπως είναι ο στόχος της κυβέρνησης, θα πρέπει να ολοκληρωθεί και το υπόλοιπο 40%. Σύμφωνα με τον ειδικό επί ενεργειακών θεμάτων Χαράλαμπο Έλληνα το οικονομικό κόστος θα ανέλθει στο €70 εκατ. περίπου. Ποσό που επίσης θα πρέπει να αντληθεί από εθνικούς πόρους.
Ρύποι - Μαζούτ
Στις οικονομικές επιπτώσεις εκτός από τις άμεσες προτεραιότητες που αφορούν το ενεργειακό έργο δεν μπορούν να μείνουν εκτός τα ποσά που καταβάλει ετησίως η Δημοκρατία για αγορά ρύπων, ένεκα καύσης ρυπογόνων καυσίμων, που ανέρχονται στα €268 εκατ. και που θα συνεχισθούν μέχρι τη λειτουργία του τερματικού και την εισαγωγή ΦΑ. Εδώ η επιβάρυνση δεν μπορεί να υπολογισθεί με σχετική ακρίβεια μιας και θα εξαρτηθεί από τον χρόνο ολοκλήρωσης του τερματικού, την λειτουργία του και την αντικατάσταση του μαζούτ με ΦΑ για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο για τους ειδικούς σε θέματα ενέργειας το σοβαρότερο θέμα από οικονομικής απόψεως είναι η διαιώνιση της χρήσης μαζούτ από την ΑΗΚ στους ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς. Το ποσό που καταβάλει ο ημικρατικός οργανισμός για αγορά μαζούτ είναι άγνωστο ωστόσο το μαζούτ σε σχέση με το πετρέλαιο είναι ακριβότερο, με σημερινές τιμές, κατά $30. Το στοιχείο όμως που μπορεί να δώσει μια ένδειξη της οικονομικής επιβάρυνσης είναι οι εκτιμήσεις για το όφελος εάν για καύσιμο χρησιμοποιείτο ΦΑ με τους ειδικούς να το υπολογίζουν στα €300 εκατ. ετησίως.
Οι προβληματισμοί και οι κυβερνητικοί στόχοι
Τα ζητήματα επιβάρυνσης των κρατικών ταμείων στα ενεργειακά ένεκα του τερματικού στο Βασιλικό τα συμμερίζονται στο κυβερνητικό στρατόπεδο ωστόσο η ανάγνωσή τους γίνεται επί των ευνοϊκότερων σεναρίων. Ως γενική θεώρηση η κυβερνητική αντίδραση είναι πως το τερματικό στο Βασιλικό δεν κινδυνεύει και πως τα κονδύλια για ολοκλήρωση και λειτουργία του υπάρχουν. Παρά ταύτα οι διαβεβαιώσεις για το έργο και τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους δεν διαγράφουν τα κενά που θα δημιουργηθούν στο επόμενο διάστημα. Μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα η κυβέρνηση εκ των πραγμάτων θα αναγκασθεί να δει και πάλι το κομμάτι κάλυψης των οικονομικών κενών. Προς το παρών η κυβερνητική πλευρά αποφεύγει να θέσει τα δάκτυλα επί των τύπων των ήλων ωστόσο αρχίζει να ακούγεται πως για την απώλεια των €101 εκατ. το ταμείο θα πληρωθεί από τους συνήθεις ύποπτους καταναλωτές εν ήδη τέλους στους λογαριασμούς μετά την λειτουργία του τερματικού. Η κυβέρνηση μέσω της ΕΤΥΦΑ θα πιεσθεί σημαντικά εάν τελικά ολοκληρώσει την διαδικασία ενοικίασης πλοίου FSRU. Εδώ από κυβερνητικής πλευράς αν και γίνεται παραδεκτό που ενδεχομένως να χρειασθεί να βάλει χέρι στα κρατικά ταμεία για το κονδύλι ενοικίασης υποστηρίζεται πως η Δημοκρατία στη συνέχεια θα διεκδικήσει να αποζημιωθεί για την ζημιά από τους κινέζους οι οποίοι κατακρατούν περιουσιακό στοιχεία της Δημοκρατίας. Αποζημίωση που ενδεχομένως να καταβληθεί σε βάθος χρόνου όπως παραδέχεται και η ίδια η κυβέρνηση. Ανάμεσα σε όλα αυτά υπάρχει και το θέμα με τις εγγυητικές επιστολές για τις οποίες έγινε λόγος από τον Υπουργό Ενέργειας την περασμένη εβδομάδα στην Βουλή. Κυβερνητικές πηγές υποστηρίζουν πως το διαιτητικό δικαστήριο στο Λονδίνο δεν μπλόκαρε την ρευστοποίηση των €70 εκατ. όπως προβλήθηκε στη Λευκωσία (όχι από την «Κ») αλλά αυτό που έγινε ήταν μια συνήθη διαδικασία που ακολουθείται για την ρευστοποίησή τους που είναι «αμετάκλητη» και θα αποφασισθεί στις 8 Σεπτεμβρίου.
