Mε μία πρωτοφανή στεγαστική κρίση βρίσκεται αντιμέτωπη η Λισσαβώνα, δεύτερη μετά την Αθήνα στο κόστος στέγασης, ανάμεσα στις μεγάλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις που παρακολουθεί το Bloomberg. Αφού κατάφερε να προσελκύσει πλούσιους ξένους με μία σειρά από επενδυτικά κίνητρα, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας δυσκολεύεται τώρα να σταματήσει τη φρενίτιδα των αγορών που ωθεί τις τιμές των κατοικιών σε δυσθεώρητα επίπεδα.
Το κόστος των κατοικιών στην πορτογαλική πρωτεύουσα αυξήθηκε κατά 5,8% τον Νοέμβριο στα 5.426 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο και 30% την τελευταία πενταετία, με αποτέλεσμα τα σπίτια στην πόλη να είναι πλέον ακριβότερα από το Μιλάνο, τη Μαδρίτη και το Βερολίνο. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη μετά την Αθήνα, την πιο «καυτή» αγορά ακινήτων στην Ε.Ε. και οι περισσότεροι ντόπιοι αδυνατούν να αγοράσουν πλέον σπίτι στην πόλη τους. Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας άρχισε να αλλάζει εσχάτως πορεία, τερματίζοντας το πρόγραμμα «χρυσή βίζα» και εγκρίνοντας ένα σχέδιο άρσης των φορολογικών κινήτρων για τους νέους κατοίκους. «Παρά τις αλλαγές, η ζήτηση από ξένους πελάτες παραμένει στα ύψη. Απλώς δεν υπάρχουν αρκετά σπίτια για να την καλύψουν, παρόλο που οι πωλήσεις έχουν επιβραδυνθεί», λέει ο Πάουλο Σίλβα, επικεφαλής της εταιρείας ακινήτων Savills.
Ενώ το τέλος της εποχής του «φθηνού χρήματος» έπληξε την αγοραστική δύναμη σε όλη την Ευρώπη, η έλλειψη προσφοράς επηρεάζει απ’ ό,τι φαίνεται περισσότερο τις τιμές σε πολλές πόλεις. Σε έξι από τις δέκα αγορές που παρακολουθεί το Bloomberg City Tracker, ανεβαίνουν. Η Αθήνα καταγράφει ετήσια αύξηση κοντά στο 12%, η Στοκχόλμη πάνω από 5%, με έξι συνεχείς μήνες ανόδου, ενώ οι τιμές στη Μαδρίτη και στο Μιλάνο εξακολουθούν να αυξάνονται σταθερά με ρυθμό άνω του 3%. Μόνο το Παρίσι είχε την πιο αδύναμη επίδοση, σημειώνοντας πτώση άνω του 6%.
Η Λισσαβώνα έγινε επενδυτικό «hot spot» μετά την ολοκλήρωση της διεθνούς διάσωσης το 2014. Εκείνη την εποχή, η κυβέρνηση είχε καταργήσει τους ελέγχους ενοικίων και είχε εισαγάγει τη «χρυσή βίζα», προσφέροντας άδεια διαμονής σε μη Ευρωπαίους, με αντάλλαγμα 500.000 ευρώ σε επενδύσεις σε ακίνητα, μαζί με φορολογικές ελαφρύνσεις. Εκτοτε χιλιάδες αγοραστές από το εξωτερικό έσπευσαν στη Λισσαβώνα αναζητώντας ευκαιρίες καθώς η χώρα ανέκαμπτε από την οικονομική κρίση. Μεταξύ αυτών ο Ελβετός δισεκατομμυριούχος Κλοντ Μπερντά, ιδρυτής του γαλλικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα AB Groupe. Το 2016 συνεργάστηκε με τον τοπικό επενδυτή Ζοζέ Καρντόσο Μποτέλιο, ιδρύοντας τη Vanguard Properties και οικοδομώντας σχεδόν δώδεκα κτίρια κατοικιών στην πόλη του μισού εκατομμυρίου κατοίκων. Παρέδωσαν 500 διαμερίσματα τους τελευταίους δύο μήνες, σχεδόν τα μισά σε ξένους αγοραστές και δεν έχουν τίποτα να πουλήσουν τον επόμενο χρόνο.
Το 2022, ο αριθμός των διαθέσιμων κατοικιών στην Πορτογαλία έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 15 ετών, σύμφωνα με την Confidencial Imobiliario, η οποία συλλέγει δεδομένα για την αγορά ακινήτων, με τη μέση τιμή ενός νεόδμητου σπιτιού στη Λισσαβώνα να έχει ξεπεράσει το Δουβλίνο και τις Βρυξέλλες, σύμφωνα με τον Δείκτη Ακινήτων 2022 της Deloitte.
Για πολλές πορτογαλικές οικογένειες, οι μισθοί των οποίων είναι από τους χαμηλότερους στη Δυτική Ευρώπη, το όνειρο της αγοράς σπιτιού έχει αντικατασταθεί από ακριβά ενοίκια σε μακρινά προάστια. Η κοινωνική στέγαση, την ίδια στιγμή, αντιπροσωπεύει μόλις το 2% του συνολικού αποθέματος, ένα από τα χαμηλότερα στην Ε.Ε. Η αυξανόμενη ανισότητα έχει πυροδοτήσει εντάσεις, με χιλιάδες Πορτογάλους να βγαίνουν στους δρόμους νωρίτερα φέτος με σκοπό να διαμαρτυρηθούν για τη στεγαστική κρίση, απηχώντας το κλίμα και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Πορτογαλίας έχει δεσμευθεί να αυξήσει τον αριθμό των προσιτών κατοικιών και να τερματίσει τα κίνητρα για τους αλλοδαπούς. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα λέει ότι αυτά τα προγράμματα τροφοδοτούσαν την κερδοσκοπία για τα ακίνητα. Η Πορτογαλία όμως μπορεί να δυσκολευθεί να «βγει από τον χάρτη» των ελκυστικών προορισμών. «Στο τέλος της ημέρας, το ζεστό κλίμα της χώρας, οι εκπληκτικές παραλίες, ο τρόπος ζωής και το σχετικά χαμηλό κόστος ζωής θα συνεχίσουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών», συνοψίζει ο Πέδρο Κοέλιο, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας επενδύσεων σε ακίνητα Square Asset Management.
