Με την κλιματική αλλαγή να είναι ψηλά στην ατζέντα των κυβερνήσεων και εταιρειών διεθνώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταρτίσει αριθμό πρωτοβουλιών ώστε να επιτευχθεί το συντομότερο πράσινη μετάβαση στα κράτη μέλη. Προς τον στόχο αυτό, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία καθιερώνει ένα πλάνο με το οποίο η οικονομία της Ένωσης να καταστεί βιώσιμη. Δεν θα μπορούσε ασφαλώς να λείπει από αυτή την εξίσωση η χρήση της φορολογίας ώστε να ωθήσει τους οργανισμούς και καταναλωτές που βρίσκονται στην Ευρώπη προς την άμεση περιβαλλοντική συμμόρφωση.
Η Κύπρος έχει ένα λόγο παραπάνω να στηριχθεί στην πράσινη φορολογία καθώς σε σειρά περιβαλλοντικών θεμάτων χρειάζεται εξ ανάγκης επιτάχυνση, ένεκα χαμηλής απόδοσης στις πράσινες παραμέτρους που ορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τομείς Ευρωπαϊκών Πράσινων Φορολογιών
Παρά το γεγονός ότι λόγω των ιδιαιτεροτήτων της κάθε εθνικής οικονομίας, το κάθε κράτος μέλος μπορεί να έχει διαφοροποίηση στην εκτέλεση και επιλογή φορολογίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση καθορίζει τομείς παρέμβασης. Από τις κεντρικές θεματικές που εστιάζει και η τρέχουσα Σουηδική Προεδρία τρέχει επί του παρόντος την υλοποίηση είναι:
• η φορολόγηση της ενέργειας
• ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα
• η κυκλική οικονομία και οι φόροι επί των πλαστικών
• η διαχείριση των αποβλήτων περιλαμβανομένου και μπαταριών
• η προστασία των υδάτινων πόρων
• η περαιτέρω διείσδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σημειωτέον μόλις πρόσφατα το Φεβρουάριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δημοσίευσε και το Βιομηχανικό Σχέδιο τη Πράσινης Συμφωνίας, με κίνητρα για μηδενικούς ρύπους στηριζόμενο σε απλοποιημένο ρυθμιστικό περιβάλλον, δεξιότητες και εύχρηστη χρηματοδότηση.
Τι αναμένεται προσεχώς στην Κύπρο;
Διαμέσου του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η Κύπρος οφείλει να εισάγει πράσινη φορολογία εντός του 2023 όπου θα προκύψουν:
• Επιβαρύνσεις στα συμβατικά καύσιμα για απεξάρτηση από τα πετρελαιοειδή (βενζίνη, πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, υγραέριο) ώστε να έχουμε καθαρότερο αέρα.
• Χρεώσεις ως προς τη σπανιότητα και διαχείριση του νερού. Αυτές οι χρεώσεις αναπόφευκτα θα επηρεάσουν μεταξύ άλλων τη γεωργία, βιομηχανία, ξενοδοχειακό τομέα, αθλητικές εγκαταστάσεις.
και
• Τέλη διαχείρισης αποβλήτων (π.χ. επί της ταφής απορριμμάτων, πληρώνω όσο πετώ για τα οικιακά απορρίμματα μέσω προαγορασμένων σακούλων) ενισχύοντας την κυκλική οικονομία.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η σκοπιμότητα της φορολογίας είναι για να ενδυναμωθεί η αρχή ότι ο ρυπαίνων πληρώνει για τις εκπομπές που παράγει. Ο αντίκτυπος των φορολογιών θα παρατηρηθεί τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στα φυσικά πρόσωπα αφού αναπόφευκτα ρυπογόνα προϊόντα θα υποστούν αυξήσεις τιμών.
Η σημασία των αντισταθμιστικών
Ωστόσο, η τελική εφαρμογή της πράσινης φορολόγησης πρέπει να είναι οικονομικά ουδέτερη προς τους επηρεαζόμενους, με την ανάγκη παράλληλης προώθησης αντισταθμιστικών και κοινωνικών μέτρων. Αυτό συνεπάγεται ότι σωστά οι πολιτικές της κυβέρνησης κινούνται εντός της επικείμενης φορολογικής μεταρρύθμισης στο σχεδιασμό στοχευμένων μέτρων που θα συνοδεύουν την εφαρμογή πράσινης φορολογίας.
Έχουμε ήδη δει πολυάριθμα παραδείγματα κρατών (π.χ. Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία), τα οποία εφαρμόζουν σειρά βέλτιστων πρακτικών επί απαλλαγών άμεσης φορολογίας (π.χ. για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικίας - επιχείρησης). Παράλληλα, στο πεδίο του Φ.Π.Α. η ίδια η Ευρωπαϊκή Οδηγία τροποποιήθηκε τον Απρίλιο του 2022 ώστε να επιτρέπεται μειωμένος/μηδενικός συντελεστής, για παράδειγμα στην εγκατάσταση οικιακών φωτοβολταικών. Αρκετά κράτη μέλη αξιοποίησαν ήδη αυτή την πρόνοια και την εισήγαγαν στην εθνική τους νομοθεσία Φ.Π.Α.
Η Κύπρος με τη σειρά της κατευθυνόμενη προς τη πράσινη φορολόγηση, οφείλει να προσδώσει κίνητρα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις για να ρυπαίνουν λιγότερο και να έχουν χαμηλότερη φορολογία. Ενεργειακές αναβαθμίσεις μέσω αντικατάστασης ενεργοβόρων συσκεύων, θερμομόνωσης, εγκατάστασης αντλίας θερμότητας και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας μπορούν να επιβραβεύονται φορολογικά με την παροχή ανάλογων εκπτώσεων.
Οι πράσινες φορολογικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναπόφευκτα επηρεάζουν την Κύπρο και τον καθένα από εμάς. Η φορολογία αξιοποιείται ακόμα πιο έντονα σήμερα ως μοχλός πίεσης για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, καθώς η εθελοντική πράσινη συμμόρφωση προσώπων και επιχειρήσεων αργεί. Σε μια εποχή που η παγκόσμια θερμοκρασία είναι σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, αναμένεται να δούμε πολύ περισσότερες ενέργειες από την Ευρωπαϊκή Ένωση με τη φορολογία να βρίσκεται στο επίκεντρο ως το πιο δραστικό εργαλείο για διασφάλιση της πράσινης μετάβασης.
*Ο κ. Ραπτόπουλος είναι Πρόεδρος της Επιτροπής Φορολογικής Πολιτικής ΣΕΛΚ
