Του Απόστολου Τομαρά
Η τριμερής Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ σε επίπεδο Υπουργών Ενέργειας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα στην Ιερουσαλήμ, μπορεί να χαρακτηρισθεί από τις σημαντικές επαφές των τριών χωρών αν ληφθεί υπόψη ότι ήταν η πρώτη μετά τα ενεργειακά ζητήματα που έχουν προκύψει, ελέω ουκρανικής κρίσης. Από τα κυρίαρχα θέματα της ατζέντας, οι ενεργειακές ανάγκες των ευρωπαϊκών χωρών και ο ρόλος της ανατολικής Μεσογείου. Ένα ζήτημα το οποίο βρίσκεται ψηλά στις συζητήσεις της Ε.Ε. στην προσπάθεια να μειωθεί η εξάρτηση των ευρωπαϊκών αγορών από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους. Κυρίως σε τριμερές επίπεδο, οι υπουργοί Ενέργειας Κύπρου Νατάσα Πηλείδου, Ελλάδας Κώστας Σκρέκας, και Ισραήλ, Καρίν Ελχαράρ, ασχολήθηκαν εκτενώς με τις ενεργειακές προοπτικές της ανατολικής Μεσογείου. Όπως προκύπτει από τα όσα έγιναν γνωστά μετά το πέρας των επαφών, οι τρεις Υπουργοί έβαλαν στο τραπέζι το σύνολο των επιλογών που υπάρχουν προκειμένου η περιοχή να καλύψει ένα κομμάτι των εισαγωγών ενέργειας από την Ρωσία. Το στίγμα της τριμερούς έδωσε ο έλληνας υπουργός Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, ο οποίος έβαλε στο τραπέζι τη γενική κατεύθυνση που φαίνεται να υπάρχει ανάμεσα στις τρεις χώρες και περιλαμβάνει τον αγωγό EastMed, ένα πλέγμα σταθμών LNG και το ηλεκτρικό καλώδιο EuroAsia Interconnector, επιλογές με μέγιστη σημασία για την περαιτέρω ανάπτυξη της τριμερούς περιφερειακής συνεργασίας. «Η εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων θα αποβεί προς όφελος των χωρών μας, της ευρύτερης περιοχής και της Ευρώπης, επειδή θα ενισχύσουν περαιτέρω την ενεργειακή ασφάλεια. Αυτό μπορεί να καταστεί δυνατόν με την διαμόρφωση ενός ενεργειακού διαδρόμου με κατεύθυνση τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας, με τον συνδυασμό υποσταθμών LNG και αγωγών φυσικού αερίου».
Τερματικό LNG
Η αναφορά του Έλληνα Υπουργού σε σταθμούς υγροποίησης ΦΑ (LNG) ήλθε να ζεστάνει, αυτή τη φορά σε πολιτικό επίπεδο, τη διαχρονική φιλοδοξία της Λευκωσίας για ένα τερματικό επεξεργασίας ΦΑ επί κυπριακού εδάφους. Μια προοπτική που είχε εξασθενήσει μετά την αναβάθμιση του αγωγού EastMed ως της κορυφαίας επιλογής για τη μεταφορά των ενεργειακών ποσοτήτων της περιοχής προς την Ευρώπη. Στο περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις κυρώσεις που ακολούθησαν, η Ε.Ε. φαίνεται πως βρίσκεται σε τροχιά αναθεώρησης πολιτικών της επιλογών όσον αφορά τους ενεργειακούς διαδρόμους σε μια προσπάθεια τροφοδοσίας της Ευρώπης με τα 20 δισ. κ.μ. αερίου της ανατολικής Μεσογείου. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι πως εκτός από το LNG το οποίο υπήρχε ως επιλογή, κυρίως από τις υποδομές της Αιγύπτου, στη σκακιέρα επιστρέφει ο EastMed, έργο που δέχθηκε πλήγμα από την τοποθέτηση των ΗΠΑ αλλά και οι τερματικές υποδομές στην Κύπρο. Οι τοποθετήσεις που έγιναν στην Ιερουσαλήμ αναμφίβολα θεωρούνται ενισχυτικές για τις όποιες προοπτικές ενός LNG στην Κύπρο, η κατασκευή του οποίου θα εξαρτηθεί από τις ποσότητες ΦΑ που θα εντοπισθούν στην κυπριακή ΑΟΖ και από τις εταιρείες οι οποίες θα κληθούν να αναπτύξουν μια πολύπλοκη και πολυδάπανη επένδυση.
Ο σχεδιασμός
Όπως προκύπτει από τις δημόσιες τοποθετήσεις, η ελληνική και κυπριακή πλευρά επιδιώκουν να έχουν ενεργό ρόλο και συμμετοχή στις λύσεις που θα δοθούν για τη μεταφορά των ποσοτήτων ΦΑ στην Ευρώπη. Λύσεις οι οποίες δεν θα παρακάμπτουν την Κύπρο και την Ελλάδα. Στο πνεύμα αυτό η ελληνική και κυπριακή πλευρά επιδιώκουν να εξασφαλίσουν τη στήριξη της Ε.Ε. όπως έγινε με το ηλεκτρικό καλώδιο EuroAsia Interconnector, το οποίο εξασφάλισε 650 εκατ. ευρώ ως χρηματοδότηση, εξέλιξη που θα επιταχύνει την υλοποίηση του έργου. Ο Υπουργός Ενέργειας της Ελλάδας ανέφερε πως κατά την τριμερή συνάντηση εξετάστηκε τόσο ο ΕastMed όσο και το ενδεχόμενο μεταφοράς LNG από την Ανατολική Μεσόγειο στις ευρωπαϊκές αγορές, με την αξιοποίηση των εγκαταστάσεων της Αιγύπτου και την κατασκευή νέου σταθμού LNG στην Κύπρο. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Κ» των Αθηνών, την δημιουργία LNG στην Κύπρο έθεσε στη συνάντηση η εταιρεία Energean, ελλαδικών συμφερόντων, η οποία αναπτύσσει στο Ισραήλ τα κοιτάσματα Καρίς και Τανίν με τη συμμετοχή της εταιρείας Vitol, η οποία έχει έναν πλωτό σταθμό υγροποίησης που θα είναι ελεύθερος από το 2026. Η πρόταση δεν είναι ανταγωνιστική του EastMed, αναφέρουν κυβερνητικές πηγές στην Αθήνα με τις τρεις χώρες να συμφωνούν να την εξετάσουν.
Το έργο
Ενισχυτικό των πολιτικών προθέσεων έτσι όπως αυτές καθορίσθηκαν στην Ιερουσαλήμ είναι και οι σχεδιασμοί της κοινοπραξίας ExxonMobil-Qatar Petroleum, η οποία έχει εντοπίσει κοίτασμα ΦΑ στο τεμάχιο 10 και ετοιμάζεται για σεισμικές έρευνες, εντός του 2022, στο τεμάχιο 5 το οποίο της παραχωρήθηκε τελευταία. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «Κ», η ExxonMobil παρουσιάζεται με τα σημερινά δεδομένα ως η εταιρεία που μπορεί να κάνει πράξη ένα τερματικό επί κυπριακού εδάφους. Σύμφωνα και με παλαιότερο ρεπορτάζ της «Κ», δύο είναι οι αρχικοί προσανατολισμοί που υπάρχουν: Το τερματικό επεξεργασίας φυσικού αερίου επί κυπριακού εδάφους, ή ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου προς τα τερματικά της Αιγύπτου. Για την πρώτη περίπτωση οι ποσότητες που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα δεν υποστηρίζουν την ανέγερση σταθερών υποδομών. Αυτό το οποίο λέγεται συνεχώς είναι η ανάγκη ανακάλυψης και άλλων ποσοτήτων, που σε συνδυασμό με άλλα κοιτάσματα της περιοχής θα στηρίξουν μια τέτοια επένδυση.
Επιτακτική ανάγκη η λήψη άμεσων αποφάσεων
Ένα άλλο στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι η χρονική συγκυρία και η ανάγκη λήψης άμεσων αποφάσεων όπως επισήμανε η Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ. «Πρέπει να πάρουμε αποφάσεις και όχι να συζητάμε», τόνισε χαρακτηριστικά, αναδεικνύοντας τη σημασία της συνεργασίας των τριών χωρών στον τομέα της ενέργειας για την ασφάλεια της περιοχής. Στις πολλές εναλλακτικές μεταφοράς των κοιτασμάτων που έχουν εξεταστεί στο πλαίσιο του EastMed Gas Forum αναφέρθηκε η υπουργός Ενέργειας, Νατάσα Πηλείδου, οι οποίες όπως είπε, δεδομένων των εξελίξεων, είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσες για τη διεθνή κοινότητα και «είμαστε έτοιμοι να τις παρουσιάσουμε στην Ε.Ε. για να έχουμε έναν οδικό χάρτη για την υλοποίησή τους».
