Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη δέχονται πιέσεις εδώ και μήνες λόγω των αυξημένων τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος, παρ’ όλο που έχουν σημειώσει πτώση σε σχέση με τα υψηλά επίπεδα που είχαν αγγίξει στα τέλη Αυγούστου.
Το κόστος του ηλεκτρικού σχετίζεται και με τις τιμές του φυσικού αερίου, οι οποίες σημείωσαν επίσης άνοδο αφότου η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και μείωσε σημαντικά τις ροές προς την Ε.Ε., μετά τις κυρώσεις.
Ωστόσο, η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν καταφέρει να απελευθερωθούν από το σύστημα τιμών του μπλοκ και υποστηρίζουν ότι τα οφέλη της εν λόγω απόφασης είναι ήδη εμφανή. Όπως αναφέρεται μάλιστα σε δημοσίευμα του Associated Press, αυτό αποτελεί παράδειγμα για όλα τα κράτη – μέλη, τα οποία αυτή την εβδομάδα εργάζονται προκειμένου να θέσουν υπό έλεγχο τις τιμές ενέργειας καθώς πλησιάζει ο χειμώνας.
Παρά το γεγονός ότι οι τιμές αερίου σημείωσαν πτώση πρόσφατα, βοηθώντας έτσι στο να μειωθεί και το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος, η χειμερινή περίοδος δεν έχει έρθει ακόμα και εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα σε ό,τι αφορά τις προμήθειες καθώς και για το πόσο βαρύς πρόκειται να είναι ο χειμώνας.
Ποια είναι λοιπόν τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού που έγινε γνωστό ως «η ιβηρική εξαίρεση» στην Ισπανία και την Πορτογαλία και πώς θα μπορούσε να επηρεάσει τις συζητήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Πώς επηρεάζει το φυσικό αέριο τις τιμές του ηλεκτρικού;
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι τιμές του ηλεκτρικού εξαρτώνται από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση και να καθοριστούν οι τιμές. Ο ενεργειακός τομέας σε κάθε χώρα (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, άνθρακας, πυρηνική ενέργεια και αέριο) συνεισφέρει όσο μπορεί στο ενεργειακό δίκτυο. Τα κράτη προσπαθούν να βασίζονται πρωτίστως στην ενέργεια που παράγουν αλλά χρησιμοποιούν και εισαγόμενο φυσικό αέριο προκειμένου να διασφαλίσουν ότι θα καλυφθεί η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια.
Με βάση το σύστημα που σχεδιάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, η τιμή της πηγής ενέργειας που είναι η ακριβότερη – όπως είναι σήμερα το φυσικό αέριο – είναι και εκείνη που καθορίζει την τιμή του κάθε μεγαβάτ ηλεκτρικού που παρέχεται από όλες τις πηγές. Το σύστημα αυτό είχε στόχο να ευνοήσει τις πιο οικονομικά αποδοτικές τεχνολογίες.
Με τις τιμές του ρωσικού αερίου να ανεβαίνουν ραγδαία κατά το τρέχον έτος, και δεδομένου ότι η Ευρώπη ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από αυτό, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η πυρηνική, καθώς και άλλες μορφές, έχουν αποφέρει τεράστια οικονομικά οφέλη στους παρόχους, καθώς έλαβαν την ίδια τιμή ανά μεγαβάτ με το φυσικό αέριο, οδηγώντας σε γενικότερη άνοδο των τιμών του ηλεκτρικού.
Γιατί είναι διαφορετικές οι τιμές σε Ισπανία και Πορτογαλία;
Σε μια προσπάθεια να περιορίσουν το υψηλό κόστος των λογαριασμών ενέργειες για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, η Ισπανία και η Πορτογαλία συνεργάστηκαν νωρίτερα εντός του έτους προκειμένου να ζητήσουν από τον εκτελεστικό βραχίονα της Ε.Ε. να τους επιτρέψει να παρακάμψουν τους κανόνες μπλοκ σε ό,τι αφορά τον καθορισμό των τιμών του ηλεκτρικού.
Επικαλέστηκαν τις μεγάλες ποσότητες ανανεώσιμης ενέργειας που χρησιμοποιούν, τις ελάχιστες συνδέσεις τους με το ευρωπαϊκό δίκτυο ενέργειας καθώς και τη μικρή εξάρτησή τους από το ρωσικό αέριο.
Η Κομισιόν συμφώνησε να κάνει μια εξαίρεση και να τους επιτρέψει να αλλάξουν τον τρόπο καθορισμού των τιμών. Η Ισπανία λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων της σε φυσικό αέριο από την Αλγερία, τις ΗΠΑ και τη Νιγηρία.
Πώς λειτουργεί η «ιβηρική εξαίρεση»;
Η Ισπανία και η Πορτογαλία συμφώνησαν με την Κομισιόν στο να διαχωρίσουν την τιμή που πληρώνουν για το αέριο που χρησιμοποιείται στο ενεργειακό μείγμα από εκείνη που καταβάλλεται για λιγότερο κοστοβόρες πηγές όπως η ηλιακή, η πυρηνική και η υδροηλεκτρική ενέργεια. Στο πλαίσιο της εν λόγω εξαίρεσης, και ενώ οι τιμές αερίου ίσως σκαρφαλώσουν στα 100 ευρώ ανά μεγαβάτ, το μέγιστο ποσό που λαμβάνουν οι παροχείς λιγότερο ακριβών πηγών ενέργειας είναι περίπου 40 ευρώ.
Ο μηχανισμός αυτός περιγράφεται λανθασμένα ως «πλαφόν στην τιμή του αερίου», αλλά στην πραγματικότητα, η τιμή αυτή δεν επηρεάζεται. Για τους προμηθευτές αερίου, εξακολουθεί να ισχύει η τιμή της αγοράς και το αέριο παραμένει εκείνο που καθορίζει το κόστος.
Ο μηχανικός και ειδικός στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, Χόρχε Μοράλες ντε Λάμπρα, είπε ότι ο εν λόγω μηχανισμός αποτελεί περισσότερο ένα ανώτατο όριο στα απροσδόκητα κέρδη των παρόχων αιολικής, πυρηνικής και άλλων ειδών ενέργειας που επωφελούνται από το υψηλό κόστος του φυσικού αερίου.
Tα οφέλη και τα μειονεκτήματα
Η υπουργός Ενέργειας της Ισπανίας, Τερέσα Ριμπέρα, δήλωσε ότι ο μηχανισμός βοήθησε στην εξοικονόμηση 3 δισ. ευρώ για τους καταναλωτές κατά τους τέσσερις πρώτους μήνες. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ είπε μάλιστα αυτή την εβδομάδα ότι οι λογαριασμοί του ηλεκτρικού στην Ισπανία κοστίζουν 35% λιγότερο απ’ ό,τι στη Γερμανία και 70% λιγότερο απ’ ό,τι στην Ιταλία.
Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα, είπε την Τετάρτη ότι η εξαίρεση αυτή οδήγησε σε μείωση των τιμών του ηλεκτρικού περίπου κατά 18% συγκριτικά με τις τιμές που αναμένονταν εάν δεν είχε τεθεί σε εφαρμογή αυτό το σχέδιο.
Ωστόσο, δεδομένου ότι η ισπανική ηλεκτρική ενέργεια είναι ξαφνικά φθηνότερη, η γειτονική Γαλλία έχει αρχίσει να την αγοράζει. Από την Ισπανία εισάγει και η Πορτογαλία για να αναπληρώσει τις ελλείψεις σε υδροηλεκτρική ενέργεια που προκλήθηκαν λόγω της ξηρασίας. Αυτό, παραδόξως, έχει αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου της Ισπανίας.
Η Ισπανία καίει πλέον τη διπλάσια ποσότητα αερίου για ηλεκτρικό ρεύμα σε σχέση με πέρυσι, λένε οι ειδικοί,κάτι που αποτελεί πρόβλημα για μια χώρα που έχει δεσμευτεί στη βιωσιμότητα και τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα.
Επιπλέον, οι επιχειρήσεις στην Πορτογαλία λένε ότι υποφέρουν ακόμα. Η Πορτογαλική Ένωση Μεγάλων Καταναλωτών Ηλεκτρικής Ενέργειας δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η εξαίρεση βοήθησε μόνο στον «μετριασμό» των τιμών.
Τι ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη;
Η Ε.Ε. πασχίζει να βρει τρόπο για να ελέγξει τις τιμές του ηλεκτρικού, αλλά η εξάρτησή της από το εισαγόμενο αέριο και η απροθυμία να δώσει την εντύπωση ότι παρεμβαίνει σε μια ελεύθερη αγορά, έχουν σταθεί εμπόδιο σε μια πιθανή συμφωνία. Οι προτάσεις στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής αυτή την εβδομάδα συμπεριλαμβάνουν ένα «πλαφόν» στην τιμή του αερίου, τις κοινές αγορές καθώς και τη μεταρρύθμιση της αγοράς που αφορά την εν λόγω πηγή ενέργειας.
Προς το παρόν, δεν συζητείται κάποιο σχέδιο για επέκταση του ιβηρικού μηχανισμού, αλλά η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναφέρει ότι το μπλοκ θα πρέπει να μελετήσει τα θετικά αποτελέσματα αυτού του μοντέλου και να εξετάσει εάν μπορεί να εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα.
Ειδικοί στην Ισπανία υποστηρίζουν ότι ο εν λόγω μηχανισμός δεν είναι πιθανόν να ωφελήσει όλες τις χώρες της Ε.Ε. καθώς ευνοεί κυρίως εκείνες που είναι λιγότερο εξαρτημένες από τις εισαγωγές αερίου και βασίζονται περισσότερο σε πηγές όπως π.χ. οι ανανεώσιμες, κάτι που δεν ισχύει για πολλά κράτη – μέλη.
Η Γαλλία, για παράδειγμα, τάσσεται υπέρ της αποσύνδεσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου καθώς βασίζεται σε πυρηνικούς σταθμούς για περίπου το 67% της ηλεκτρικής της ενέργειας — και στο φυσικό αέριο για περίπου το 7%.
Άλλες χώρες όπως η Γερμανία, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο αέριο, και η Πολωνία, που βασίζεται στον άνθρακα, δεν είναι πιθανό να ευνοηθούν ιδιαίτερα από το συγκεκριμένο μοντέλο.
Πηγή: Associated Press
