Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Τα προκαταρκτικά δημοσιονομικά αποτελέσματα της Κύπρου για το πρώτο εξάμηνο του 2024 καταδεικνύουν πλεόνασμα ύψους 424,5 εκατομμυρίων ευρώ, που αντιστοιχεί σε 1,3% του ΑΕΠ, έναντι πλεονάσματος 62 εκατομμυρίων ευρώ (0,2% στο ΑΕΠ) για την ίδια περίοδο του 2023. Η Κύπρος μπορεί να παρουσιάζει πλεονάσματα, ωστόσο διαφαίνεται πως βάσει των νέων δημοσιονομικών κανόνων που πρέπει να εφαρμόζει η χώρα, στόχος δεν είναι να παρουσιάζει μόνο μεγάλα «νούμερα», αλλά απώτερος σκοπός θα πρέπει να είναι οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις. Μέχρι στιγμής, αυτό που έκανε εντύπωση είναι ότι η Κύπρος εστιάζει κατ’ επανάληψη, όπως αποδείχθηκε και από τον προηγούμενο μήνα, σε εξαγγελίες αύξησης μισθών που θα ισχύσουν από τον Οκτώβριο, αντί να εστιάζει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας. Με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες που θα ισχύουν από το 2025, θα είναι πλέον πιο δύσκολο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει ένα κράτος μέλος σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος εάν συνεχίζονται οι απαραίτητες επενδύσεις και όλες οι εθνικές δαπάνες για τη συγχρηματοδότηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων θα εξαιρεθούν από τον υπολογισμό των δαπανών της κυβέρνησης, δημιουργώντας περισσότερα κίνητρα. Πρακτικά, η αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων τους καθιστά «σαφέστερους και πιο φιλικούς προς τις επενδύσεις», όπως περιγράφει η ίδια η Επιτροπή.
Όπως σημειώνεται στο Στρατηγικό Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής της Κύπρου για το 2025 – 2028, οποιαδήποτε απόκλιση από τα ανώτατα όρια δαπανών θέτει σε αμφιβολία την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και κατ’ επέκταση την αξιοπιστία της κυπριακής οικονομίας. Ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια του 2025 θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να μην υποβάλλονται νέες προτάσεις πολιτικής προς το Υπουργικό Συμβούλιο που συνεπάγονται πρόσθετο δημοσιονομικό κόστος.
Γυρνώντας ξανά στα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι νέοι κανόνες, θα καταστήσουν σαφέστερο και απλούστερο τον δημοσιονομικό έλεγχο, εστιάζοντας στις ετήσιες δαπάνες κάθε Κυβέρνησης (στην περίπτωσή μας στην Κύπρο) για την ανάλυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Όλες οι χώρες θα υποβάλλουν μεσοπρόθεσμα σχέδια που θα περιγράφουν τους στόχους των δαπανών τους και τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιηθούν οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα ελλείμματος ή χρέους θα λαμβάνουν καθοδήγηση πριν την κατάρτιση των σχεδίων τους σχετικά με το πώς θα πρέπει να διαμορφωθούν οι στόχοι των δαπανών τους. Οι κανόνες θα προσθέσουν επίσης νέα έμφαση στο σύστημα για να συμβάλει πλέον ενεργά στην ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας. Συνάμα, το σύστημα θα είναι περισσότερο προσαρμοσμένο στην κατάσταση κάθε χώρας, αντί να εφαρμόζει μια ενιαία προσέγγιση για όλους και θα λαμβάνει καλύτερα υπόψη τις κοινωνικές ανησυχίες.
Είπαν όχι σε συστάσεις
Όπως περιγράφεται στο Στρατηγικό Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής 2025-2028 του υπουργείου Οικονομικών της Κύπρου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα εξέδωσε φέτος ειδικές ανά χώρα συστάσεις (τον Ιούνιο δηλαδή) στη βάση αξιολόγησης των Προγραμμάτων Σταθερότητας και Εθνικών Μεταρρυθμιστικών Προγραμμάτων που υπέβαλαν τα κράτη-μέλη τέλος Απριλίου 2024. Ο εποπτικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα ασκηθεί τον ερχόμενο Νοέμβριο με Δεκέμβριο, αρχής γενομένης με την υποβολή του «Πλάνου Δημοσιονομικού Προγράμματος 2025» που θα γίνει κανονικά στις 15 Οκτωβρίου 2024 και με την υποβολή του νέου μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού διαρθρωτικού πλάνου της Κυπριακής Δημοκρατίας που αναμένεται να υποβληθεί το ερχόμενο φθινόπωρο, όπως έχει συμφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι χώρες με υπερβολικό χρέος θα πρέπει να το μειώνουν κατά μέσο όρο 1% ετησίως εάν το χρέος τους υπερβαίνει το 90% του ΑΕΠ και κατά 0,5% ετησίως κατά μέσο όρο εάν είναι μεταξύ 60% και 90%. Εάν το έλλειμμα μιας χώρας υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ, θα πρέπει να μειώνεται κατά τη διάρκεια περιόδων ανάπτυξης για να φτάσει το 1,5% και να δημιουργεί περιθώριο δαπανών για δύσκολες οικονομικές συνθήκες.
Πλεονάσματα και το 2025
Με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του υπουργείου Οικονομικών, το δημοσιονομικό ισοζύγιο το 2025 προβλέπεται ότι θα είναι πλεονασματικό ύψους 936 εκατ. ευρώ, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να ανέλθει στο 2,8%, χαμηλότερο κατά 0,1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ σε σύγκριση με την πρόβλεψη για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα κατά τον τρέχοντα χρόνο. Μεσοπρόθεσμα, το δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό παρουσιάζοντας οριακή επιδείνωση, και να κυμανθεί στο 2,4% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο κατά την περίοδο 2026 – 2028.
Το 2025, ο ρυθμός αύξησης των δημόσιων εσόδων προβλέπεται να φθάσει το 4,9% στη βάση της αναμενόμενης περαιτέρω αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ κατά την περίοδο 2026-2028 τα δημόσια έσοδα αναμένεται να αυξηθούν κατά 2,9%, κατά μέσο όρο. Το 2025 ο ρυθμός ανάπτυξης των πρωτογενών δημόσιων δαπανών αναμένεται να είναι της τάξης του 4,9%, ενώ κατά την περίοδο 2026- 2028 οι δημόσιες δαπάνες αναμένεται να αυξηθούν κατά 3,4%, κατά μέσο όρο.
Λαμβάνοντας υπόψη τις εκτιμήσεις των εσόδων, καθώς και τους δημοσιονομικούς στόχους, το συνολικό ανώτατο όριο δαπανών για την κεντρική κυβέρνηση μεσοπρόθεσμα καθορίζεται στα 10,1 δισ. ευρώ (2025), 10,2 δισ. ευρώ (2026), 10,01 δισ. (2027) και 10,5 δισ. (2028).
