Του Παύλου Νεοφύτου
Σε ερμηνεία των πρόσφατων γεγονότων στη Χλώρακα, όπου μία πορεία διαμαρτυρίας των κατοίκων της περιοχής για το μεταναστευτικό είχε επεισοδιακή εξέλιξη, με ξυλοδαρμούς, καταστροφή περιουσιών και συλλήψεις ατόμων, προχωρούν ακαδημαϊκοί από τα πεδία της Ψυχολογίας και των Πολιτικών Επιστημών. Σε δηλώσεις τους στην «Κ» οι ακαδημαϊκοί Παναγιώτης Σταυρινίδης και Γιάννος Κατσουρίδης αναφέρουν τις αιτίες που οδήγησαν με μαθηματική ακρίβεια σε αυτές τις πρωτόγνωρες για την Κύπρο σκηνές βίας, εξηγώντας συγχρόνως το γιατί δεν πρέπει να ξαφνιαζόμαστε σήμερα για την εμφάνισή τους. Επίσης οι επιστήμονες απαντούν -λαμβάνοντας υπόψη αναφορές στη δημόσια σφαίρα- σε ποιο βαθμό τα επεισόδοα της Χλώρακας μπορούν να ταυτιστούν με «πογκρόμ», ενώ προσεγγίζουν και τη ζητούμενη «θεραπεία», για αντιμετώπιση του προβλήματος.
«Είχαμε ενδείξεις»
«Μπορεί τα επεισόδια της Χλώρακας να μας φαίνονται πρωτόγνωρα, αλλά σίγουρα είχαμε ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο ήταν πολύ πιθανόν να συνέβαινε. Ιδιαίτερα όταν οργανώνεται γύρω από ακραίες ιδέες ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων, όπως είδαμε να συμβαίνει το τελευταίο διάστημα, οι οποίοι ενοχοποιούν για οτιδήποτε κακό συμβαίνει στην κοινωνίας μας τους ανθρώπους που δεν είναι ντόπιοι», ανάφερε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Παναγιώτης Σταυρινίδης. Στο ερώτημα αν τα συγκεκριμένα γεγονότα μπορούν να συνδεθούν με «πογκρόμ», ο κ. Σταυρινίδης παρέπεμψε στον ορισμό της λέξης, που, όπως τόνισε, είναι μία προσπαθεια εξόντωσης με πολύ βίαια μέσα, ανθρώπων, που κυρίως προέρχονται από άλλες εθνοτικές ομάδες, με την αφετηρία να συναντάται στις απαρχές του ναζιστικού Ολοκαυτώματος. «Θέλετε να το ονομάσετε ‘‘πογκρόμ’’ σε μία πιο μικρή κλίμακα; Ναι, σίγουρα. Ευτυχώς δεν είχαμε απώλειες ζωών, αλλά τα όσα διαδραματίστηκαν στη Χλώρακα είχαν τα χαρακτηριστικά που έχει μια τέτοια πολύ βίαια επίθεση», σημείωσε.
Το ίδιο το κράτος έχει κάποια ευθύνη, από τη στιγμή που η διαχείριση του ζητήματος είναι τουλάχιστον ελλειπής, με αφετηρία το ότι αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να ζουν καταρχήν σε ανθρωπινες συνθήκες και τους βρίσκουμε εξαθλιωμένους, μέχρι και το να εξετάζονται οι αιτήσεις τους και οι νόμιμοι δικαιούχοι να παραμένουν και να εργάζονται εδώ, όπως οποιοσδήποτε άλλος, ανάφερε στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Παναγιώτης Σταυρινίδης.
Για το αν ήταν αναμενόμενο να εμφανιστεί αυτή η μορφή βίας στην Κύπρο, ο επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιάννος Κατσουρίδης, απάντησε «και ναι και όχι», διότι θεωρεί ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί. «Αλλά από την άλλη, είμαστε και σε μια φάση όπου απασχολεί σε μεγάλο βαθμό την κυπριακή κοινωνία το θέμα του μεταναστευτικού, ανεξάρτητα του πώς το αντιμερωπίζει ο καθένας. Όποιος παρακολουθεί τα τελευταία 10 – 15 χρόνια τα ευρωβαρόμετρα, θα δει ότι ξεκινήσαμε από ένα θέμα που θεωρούσε σημαντικό ο Κύπριος σε ποσοστό 5 - 6%, και φτάσαμε αυτήν τη στιγμή να είναι το δεύτερο, μετά την οικονομική κατάσταση, στο 40%. Είναι ένα θέμα, το οποίο απασχολεί και τους πολιτικούς θεσμούς, τα πολιτικά κόμματα κτλ., οπόταν το ότι θα ερχόταν στην ατζέντα το γνωρίζουμε εδώ και χρόνια. Το ότι θα ερχόταν με αυτόν τον τρόπο, νομίζω, ότι δεν θα πρέπει να εκπλήσσει, διότι υπάρχουν ομάδες, που μπορεί στον επίσιμο λόγο να είναι λίγο προσεκτικές, αλλά, αν δει κάποιος το τι συμβαίνει στο διαδίκτυο, ειδικά σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, νομίζω δίνεται η απάντηση στο πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο.
»Αφέθηκε το θέμα, επίσης, από κρατικούς θεσμούς, να διαιωνίζεται με έναν τρόπο που δημιουργεί εξ ορισμού προβλήματα: γκετοποιήσεις, δεν δίνονται πρακτικές λύσεις. Όχι ότι θα τερματιστεί το μεταναστευτικό, αυτό είναι αυταπάτη, αλλά πρακτικές λύσεις, με τις οποίες τουλάχιστον να μετριαστεί και να αντιμετωπιστεί η έκταση του φαινομένου, και με πολιτικές που θα μπορούσαν να ενσωματώσουν πολύ καλύτερα αυτους τους ανθρώπους μέσα στην κοινωνία. Τουλάχιστον εκείνους που δικαιούνται την παρανομή στη χώρα. Από την άλλη, είναι ξεκάθαρό ότι έχουμε οργανωμένες ομάδες και κόμματα, ειδικά στον χώρο της ακροδεξιάς, που κινητοποιούσαν εναντίον των μεταναστών, με οργανωμένες πορείες και συνθήματα. Οπόταν, νομίζω, αν οι εικόνες στη Χλώρακα βρήκαν κάποιον προ εκπλήξεως, μάλλον δεν θα ζούσε στην κυπριακή κοινωνία».
«Κάποιοι έχουν πειστεί ότι για οτιδήποτε άσχημο συμβαίνει στην κοινωνία, ευθύνη φέρουν οι ξένοι»
Όσον αφορά τις αιτίες των επεισοδίων στη Χλώρακα, ο κ. Σταυρινίδης αναφέρθηκε με τη σειρά του σε έναν συνδυασμό παραγόντων. «Κάποιοι συνάνθρωποί μας έχουν πειστεί ότι για οτιδήποτε άσχημο συμβαίνει στην κοινωνία τους, ευθύνη φέρουν οι ξένοι. Αυτό, όταν το εσωτερικεύσεις, σου βγάζει οργή. Πολλοί συνάνθρωποί μας έχουν εσωτερικεύσει την ιδέα ότι εκ φύσεως είναι καλύτεροι από τους ξένους και ότι η κοινωνία τούς χρωστά κάτι περισσότερο από αυτό που έχουν. Και αυτό δημιουργεί ματαίωση και ξανά από τη ματαίωση πάμε στην οργή. Φαίνεται επίσης οτι είμαστε σε μία περίοδο, που όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και στην Ευρώπη, οι ιδέες που ήταν περιθωριοποιημένες, ιδιαίτερα οι ακροδεξιές, φασιστικές, νεοναζιστικές ιδέες, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, και ιδιαίτερα μέσα στην κοινωνία. Και τέλος, νομίζω ότι και το ίδιο το κράτος έχει κάποια ευθύνη, από τη στιγμή που η διαχείριση του ζητήματος είναι τουλάχιστον ελλειπής, με αφετηρία το ότι αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να ζουν καταρχήν σε ανθρωπινες συνθήκες και τους βρίσκουμε εξαθλιωμένους, μέχρι και το να εξετάζονται οι αιτήσεις τους και οι νόμιμοι δικαιούχοι να παραμένουν και να εργάζονται εδώ, όπως οποιοσδήποτε άλλος. Όταν αυτό δεν συμβαίνει μέσα σε ένα ευνομούμενο κράτος, το έδαφος για να καλλιεργηθεί η ακρότητα είναι εκεί», είπε.
Οι αυτόκλητες ομάδες ή «πολιτοφυλακές»
Σε σχέση με τον αν ευσταθεί ο χαρακτηρισμός «πογκρόμ» για τα επεισόδια στη Χλώρακα, ο κ Καταουρίδης επεσήμανε ότι μπορεί να ακούγεται λίγο υπερβολικός ως χαρακτηρισμός, αλλά στην πράξη, είτε το χαρακτηρίσουμε «πογκρόμ» είτε άλλιώς, ήταν περιστατικό οργανωμένης και στοχευμένης βίας απέναντι σε συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα, τους μετανάστες. «Έστω κι αν, στην όλη διαμαρτυρία συμμετείχε ένας τμήμα της κοινότητας της Χλώρακς και από τα γύρω χωριά, υπάρχουν πλέον αρκετές μαρτυρίες, που δείχνουν ότι η άσκηση βίας είχε καλλιεργηθεί και είχε οργανωθεί σε έναν σημαντικό βαθμό, μέσω του διαδικτύου, και δεν είναι τυχαίο το ότι είδαμε εκείνους τους κουκουλοφόρους με τα ρόπαλα. Φάνηκε ξεκάθαρα ότι πήγανε εκεί με σκοπό, ότι ήταν κάτι το οργανωμένο, ουσιαστικά για να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους. Κάτι αντίστοιχο έχουμε δει στην Ελλάδα με τη Χρυσή Αυγή. Είναι οι αυτόκλητες ομάδες ή «πολιτοφυλακές», οι οποίες λειτουργούν καθαρά στα πλαίσια της αυτουργίας και με τρόπο ρατσιστικό. Άρα είτε θεωρεί κάποιος ότι είναι υπερβολικός ο χαρακτηρισμός και δεν τον χρησιμοποιεί είτε όχι, δεν παύει να είναι μία οργανωμένη και στοχευμένη βία απέναντι σε συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα, τους μετανάστες», πρόσθεσε.
«Αν οι εικόνες στη Χλώρακα βρήκαν κάποιον προ εκπλήξεως, μάλλον δεν θα ζούσε στην κυπριακή κοινωνία», δήλωσε στην «Κ» ο επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιάννος Κατσουρίδης.
Η σημασία των αντανακλαστικών της κοινωνίας και η μεταναστευτική πολιτική
Προσεγγίζοντας το ζήτημα της «θεραπείας» του προβλήματος, ώστε τέτοια μορφή βίας να απομακρυνθεί ή τουλάχιστον να περιοριστεί, ο κ. Σταυρινίδης εστίασε στη σημασία των αντανακλαστικών της κοινωνίας. «Αν συνηθίσουμε -δεν θέλω να επικαλεστώ κι εγώ τον Μάνο Χατζιδάκι, όπως κάνουν πολλοί τις τελευταίες μέρες, αλλά αυτό έχει μια δόση αλήθειας- την όψη της ακροδεξιάς και φασιστικής ρητορικής, τότε σιγά – σιγά θα αρχίσουμε να τα δεχόμαστε ολοένα και περισσότερο. Αν κάνουμε μία βόλτα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, βλέπουμε ότι κανονικοποιείται η ρητορική μίσους, κανονικοπιείται η παρότρυνση προς τη βία. Παρότρυνση να σκοτώσουν τους ξένους. Παρότρυνση να τους κάψουν. Παρότρυνση να προβούν σε βίαιες ενέργειες. Η κανονικοποίηση με ανησυχεί πάρα πολύ. Πρέπει να ξαναμπει στην ατζέντα το ότι ο ανθρωπισμός δεν σημαίνει ότι δημιουργείται μία κατάσταση ασυδοσίας, σημαίνει απλά ότι συμπεριφέρομαι στον συνάνθρωπό μου με τον τρόπο που θα έπρεπε να μου συμπεριφερθεί κι εμένα κάποιος άλλος. Να ξαναθέσουμε στο τραπέζι ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος να επιλύονται τα όποια προβλήματα μέσα σε μια κοινωνία και όχι να προβαίνουμε σε ενέργειες, οι οποίες θεωρούσαμε ότι τις είχαμε αφήσει πίσω μας. Και να μην ξεχνούμε ότι και ο Ελληνισμός σε περιόδους μετανάστευσης υπέστη διακρίσεις, υπέστη ρατσισμό, υπέστη περιοθωριοποίηση. Και ότι πολύ πιθανόν, κάποιοι από τους προγόνους αυτών που σήμερα επιτίθενται στους ξένους, να έχουν υποστεί παρόμοιες συμπεριφορές. Νομίζω ως κοινωνία μπορούμε καλύτερα», σημείωσε.
Για το συγκεκριμένο ζήτημα ο κ. Κατσουρίδης σημείωσε τα εξής:
«Το μεταναστευτικό είναι ένα θέμα το οποίο δεν είναι μονοδιάστατο. Έχει πάρα πολλές διαστάσεις: πολιτισμική, πολιτική, κοινωνική, οικονομική. Έχει να κάνει με τους κρατικούς φορείς, έχει να κάνει με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς κτλ., και θα συνεχίσει να υπάρχει, διότι οι πραγματικές ρίζες του φαινομένου αυτού, δεν έχει να κάνει με το αν υπάρχουν διακινητές, αλλά έχει να κάνει με τις συνθήκες, οι οποιες επικρατούν στις χώρες από όπου προέρχεται ο μετανάστης (εμφύλιοι πόλεμοι, συγκρούσεις, πείνα, κλιματική αλλαγή κτλ.), στα οποία δυστυχώς η προηγμένη Δύση έχει βάλει το χέρι της ιστορικά και πολύ προσφατα. Είναι σημαντικό, νομίζω, να κατανοήσουμε όλοι, ότι δεν είναι εύκολο να περιοριστούν οι μεταναστευτικές ροές, που είναι κάτι, το οποίο υπήρχε, όσο καιρό υπάρχει ο άνθρωπος στη Γη. Το πώς το αντιμετωπίζουμε, όμως, πρέπει τουλάχιστον να το δούμε. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει, νομίζω, αυτήν τη στιγμή πραγματική πολιτική. Το να φορτώνεις τις πρώτες χώρες υποδοχής, όπως γίνεται αυτή τη στιγμή, απλά φορτώνεις τέσσσερις - πέντε χώρες της ΕΕ που δεν δίνουν λύσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται όλα τα προβλήματα. Και από εκεί και πέρα, θεωρώ ότι υπάρχουν πολιτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, είναι αυτά που ήδη αναφέραμε, δηλαδή να μη δημιουργούνται γκετοποιήσεις, να δίνονται πρακτικές λύσεις και να υπάρχουν αποτελεσματικές πολιτικές ενσωμάτωσης, κάτι που δεν συμβαίνει στην Κύπρο. Θεωρώ ότι πρέπει να μην παρατηρείται αδράνεια από κρατικούς φορείς, όπως η Αστυνομία στα πρόσφατα επεισόδια της Χλώρακας, όπου θα μπορούσαμε να προβλέψουμε πολύ καλύτερα το πώς θα εξελισσόταν η πορεία διαμαρτυρίας -δεν μπορούμε τουλάχιστον να μετριάσουμε το ζήτημα».
