Γιώργος Σκαφιδάς
Οι εκλογές μπορεί να ολοκληρώθηκαν χωρίς πρωτοφανή παρατράγουδα και οι νέοι υπουργοί να πήραν τις θέσεις τους δίπλα στον Ερντογάν, ωστόσο όλα τα – ανήσυχα – βλέμματα στρέφονται εκ νέου στην Αγκυρα και, πιο συγκεκριμένα, στη συνεδρίαση που αναμένεται να πραγματοποιηθεί σήμερα εκεί: στα γραφεία της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας.
Η – γεννηθείσα στην Κωνσταντινούπολη αλλά επαγγελματικά «μεγαλωμένη» στις ΗΠΑ – 44χρονη Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν είναι, αρχής γενομένης από τις 9 Ιουνίου, η νέα επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας (TCMB). Πρόκειται για την πέμπτη κατά σειρά αξιωματούχο που κάθεται στην «ηλεκτρική καρέκλα» του κεντρικού τραπεζίτη μετά το 2019, αλλά και για την πρώτη στα χρονικά γυναίκα που τοποθετείται στο εν λόγω πόστο. Από τις κινήσεις της, αναμένεται πλέον να κριθούν πολλά αλλά και να διαφανούν διαθέσεις, όχι μόνο της ιδίας αλλά και του τουρκικού προεδρικού περιβάλλοντος.
Ο προ εβδομάδων διορισμός της στη διοίκηση της TCMB θα συνοδευόταν από προσδοκίες αλλαγής πορείας. Τόσο η ίδια η Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν, όσο και ο νέος υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ, έχουν, άλλωστε, προφίλ πολύ πιο «ορθόδοξο» οικονομικά από τον Ερντογάν, υπό τις εντολές του οποίου η τουρκική Κεντρική Τράπεζα μείωσε το βασικό της επιτόκιο τα τελευταία δύο χρόνια από το 19% στο 8,5%.
«Οδεύει, άραγε, η οικονομία της Τουρκίας προς μια στροφή 180 μοιρών στη νομισματική της πολιτική;», διερωτάται ο Τόμας Κόλμαν μέσα από τον ιστοχώρο της Deutsche Welle.
«Η ημέρα της κρίσης φτάνει», σημειώνει από την πλευρά του το πρακτορείο Bloomberg, με το βλέμμα στραμμένο σε όσα πρόκειται να ανακοινωθούν σήμερα, 22 Ιουνίου, έπειτα από την επερχόμενη πρώτη συνεδρίαση της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας υπό την Ερκάν.
Προβλέψεις… σοκ
Εάν πρέπει πάντως πλέον να ποντάρουν κάπου, οι δυτικοί αναλυτές ποντάρουν σε μια αλλαγή πορείας.
«Η (σ.σ. τουρκική) Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να αυξήσει τα επιτόκια για πρώτη φορά έπειτα από δύο χρόνια» με τη σχετική απόφαση να σηματοδοτεί κατά πάσα πιθανότητα και την έναρξη μιας περιόδου σταδιακής ομαλοποίησης της τουρκικής νομισματικής πολιτικής, σημειώνει το Bloomberg.
Περισσότερο «προωθημένος» στην εκτίμησή του αναφορικά με όσα θα πρέπει να περιμένουμε, ο Τζάρεντ Μάλσιν της Wall Street Journal εκτιμά ότι «η Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν πρόκειται να διπλασιάσει, τριπλασιάσει ή ακόμη και τετραπλασιάσει τα επιτόκια στην πρώτη της συνεδρίαση ως επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας την Πέμπτη».
Αυξήσεις-σοκ προβλέπουν ωστόσο από την πλευρά τους και οι οικονομολόγοι, όπως προκύπτει μέσα από σχετικό δημοσίευμα του πρακτορείου Reuters, με τη Goldman Sachs να μιλά για 40%, τη JPMorgan για 25%, τη Deutsche Bank για 18% με 25%, και τη Morgan Stanley για 20% με 25%.
Η 44χρονη προφανώς ήξερε που «έμπλεκε» όταν δέχθηκε να επιστρέψει από τις ΗΠΑ για να αναλάβει θέση κεντρικού τραπεζίτη στη γενέτειρά της, την Τουρκία, σε μια εξαιρετικά ακανθώδη περίοδο για την τουρκική οικονομία.
Το διμέτωπο των προκλήσεων
Η Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν καλείται πια, από την θέση του διοικητή της TCMB, να διαχειριστεί οικονομικές/νομισματικές προκλήσεις από τη μια πλευρά και ενδεχόμενες πολιτικές πιέσεις από την άλλη.
Ο πληθωρισμός που καλπάζει (έχοντας υποχωρήσει πια επισήμως κοντά στο… 40%, από 80% που ήταν), η τουρκική λίρα που συνεχίζει να «απαξιώνεται» έναντι του δολαρίου (στο 23,5 η τελευταία ισοτιμία), και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που εξανεμίζονται, συνθέτουν ως δεδομένα την οικονομική πραγματικότητα σήμερα στη γείτονα χώρα.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο, υπάρχει – ως ελέφαντας στο δωμάτιο – και ο παράγοντας Ερντογάν, ο οποίος έριχνε τα επιτόκια τα περασμένα χρόνια και απέλυε τον έναν μετά τον άλλον τους κεντρικούς τραπεζίτες (αλλάζοντας τέσσερις, ή μάλλον πέντε, μέσα σε μια τετραετία)… παρά τον καλπάζοντα πληθωρισμό και τα μειούμενα συναλλαγματικά διαθέσιμα.
Γιατί να αλλάξει;
Υπάρχει, άραγε, περίπτωση ο Ερντογάν να αλλάξει στάση τώρα; Και αν ναι, γιατί; Επειδή έχει πια απαλλαχθεί, ενδεχομένως, από το βάρος της επανεκλογής στην προεδρία την οποία εξασφάλισε και μάλιστα κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο;
Βέβαια, όπως η Ερκάν ήξερε πού «έμπλεκε», έτσι και ο Ερντογάν ήξερε ποιον ή μάλλον ποιους διόριζε σε υπουργείο Οικονομικών (Σιμσέκ) και Κεντρική Τράπεζα (Ερκάν). Με άλλα λόγια, ο 69χρονος πρόεδρος ενδεχομένως να είναι «έτοιμος» πια για μια στροφή στην τουρκική νομισματική πολιτική. Ή μήπως όχι;
Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι, εάν όντως επιχειρηθεί στην πράξη μια τέτοια στροφή, δεν θα είναι η πρώτη φορά που η τουρκική Κεντρική Τράπεζα θα ανεβάζει κατακόρυφα τα επιτόκια. Κάθε άλλο…
«Η Τουρκία αυξάνει τα επιτόκια από το 17,5% στο 24%, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τον πληθωρισμό», έγραφε ο Guardian όχι και τόσο παλιά: τον Σεπτέμβριο του 2018. Για την ιστορία, διοικητής της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας ήταν τότε, το 2018, ο Μουράτ Τσετινκάγια ο οποίος όμως απολύθηκε από τον Ερντογάν το 2019. Από το τιμόνι της TCMB έμελλε να περάσουν έκτοτε, διαδοχικά, οι Μουράτ Ουισάλ, Σαχάπ Καβτζίογλου και Νατζί Αγμπαλ, με την Χαφιζέ Γκαγέ Ερκάν να ακολουθεί πια… προφανώς με την ελπίδα να τα πάει καλύτερα από τους προκατόχους της.
Η ίδια η Ερκάν έχει πάντως «μάθει» στα δύσκολα, ενώ εκείνη έχει αλλάξει ως διευθύνουσα τρεις δουλειές μόνο το τελευταίο 18μηνο, περνώντας από την αμερικανική τράπεζα First Republic (από την οποία έφυγε προτού καταρρεύσει) στην εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητα Greystone και από εκεί στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας.
Προηγουμένως, είχε περάσει σχεδόν δέκα χρόνια στη Goldman Sachs ενώ είχε βρεθεί και στα διοικητικά συμβούλια κολοσσών όπως για παράδειγμα της Tiffany & Co.
«Είναι έξυπνη, εργάζεται σκληρά και μπαίνει σε λεπτομέρειες. Κοιτά προς το μέλλον αντί να ασχολείται απλώς με τα προβλήματα του σήμερα», λένε για αυτήν άνθρωποι που είχαν βρεθεί επαγγελματικά στο πλευρό της.
Παράλληλα ωστόσο, αν και καλά δικτυωμένη στη Wall Street, η 44χρονη Τουρκάλα (που, ειρήσθω εν παρόδω, είχε κάνει το διδακτορικό της πάνω στη διαχείριση κινδύνων ως υπότροφος στο Princeton) δεν έχει ανάλογες διασυνδέσεις πίσω στην πατρίδα της την Τουρκία, ενώ δεν έχει εργαστεί ξανά ούτε για κάποια άλλη Κεντρική Τράπεζα.
«Είναι ουσιαστικά άγνωστη στον κόσμο της τουρκικής πολιτικής και των τουρκικών τραπεζών», σχολιάζει ο ανταποκριτής της Wall Street Journal στη Μέση Ανατολή, Τζάρεντ Μάλσιν.
Εάν το προφίλ της θα λειτουργήσει πρακτικά υπέρ της ή όχι, μένει να φανεί. Το γεγονός ότι είναι «άγνωστη» πίσω στην Τουρκία μπορεί, πάντως, να ιδωθεί ως εμπόδιο αλλά και ως ατού, υπό την έννοια ότι εκείνη μπαίνει πια σε έναν νέο χώρο χωρίς βαρίδια, «προηγούμενα» και ανοιχτούς λογαριασμούς προερχόμενους από προσωπικές τριβές του παρελθόντος. Το γεγονός ότι εκείνη δεν έχει ξαναεργαστεί σε Κεντρική Τράπεζα επίσης δεν φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία. Ούτε η Κριστίν Λαγκάρντ (ΕΚΤ) είχε…
Η νέα φάση του τουρκικού «πειράματος»
Εάν αναδυθούν εμπόδια στον δρόμο της το προσεχές διάστημα, εκείνα θα προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από το περιβάλλον Ερντογάν.
«Για πόσο, όμως, ακόμη θα συνεχίζει ο Ερντογάν να επιμένει (σ.σ. να λειτουργεί ως εχθρός των επιτοκίων);», διερωτάται σε δική του ανάλυση ο Economist.
Σε κάθε περίπτωση, «το αλλοπρόσαλλο οικονομικό πείραμα της Τουρκίας εισέρχεται πια σε μια νέα φάση» η πρώτη πράξη της οποίας αναμένεται να γραφτεί στις 22 Ιουνίου…
