Από τον Φεβρουάριο του 2022 και τη στιγμή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι πυρηνικές απειλές έχουν αναδειχτεί σε συχνή επωδό του Κρεμλίνου κατά της Δύσης.
«Όποιος επιχειρήσει να μας εμποδίσει, πολύ περισσότερο να απειλήσει τη χώρα και τον λαό μας, πρέπει να γνωρίζει πως η ρωσική απάντηση θα είναι άμεση και θα οδηγήσει σε επιπτώσεις πρωτόγνωρες για την Ιστορία» είχε προειδοποιήσει από την πρώτη ημέρα του πολέμου ο Ρώσος πρόεδρος.
Μετά από σχεδόν 2,5 χρόνια, χιλιάδες νεκρούς και εξοπλισμό δισεκατομμυρίων προς το Κίεβο, οι πυρηνικές προειδοποιήσεις του Κρεμλίνου εξακολουθούν να παραμένουν στη σφαίρα των… απειλών.
Ωστόσο, τι θα μπορούσε να πυροδοτήσει τα πυρηνικά αντανακλαστικά της Μόσχας;
Ερωτηθείς σχετικά τον Ιούνιο από διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επικαλέστηκε το λεγόμενο πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας.
«Κοιτάξτε τι γράφει εδώ. Αν οι ενέργειες κάποιου απειλήσουν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητά μας, θεωρούμε πως δυνάμεθα να χρησιμοποιήσουμε κάθε μέσο που έχουμε στη διάθεσή μας» διεμήνυσε στο διεθνές φόρουμ του Ιουνίου στην Αγία Πετρούπολη.
Ωστόσο, πλέον τα «γεράκια» του Κρεμλίνου ασκούν πιέσεις στον πρόεδρο να κατεβάσει τον πήχη του ρωσικού πυρηνικού δόγματος, με τον Πούτιν να εμφανίζεται ανοιχτός στο ενδεχόμενο τροποποίησής του, δεδομένων των διεθνών εξελίξεων.
Ποιο είναι το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας;
Επισήμως γνωστό ως οι «Βασικές αρχές της Κρατικής Πολιτικής για την Πυρηνική Αποτροπή», υπογράφηκε από τον Πούτιν το 2020 και θέτει το πλαίσιο χρήσης του ατομικού οπλοστασίου της Ρωσίας, του μεγαλύτερου στον κόσμο.
Στρατιώτες στέκονται δίπλα σε έναν ρωσικό βαλλιστικό πύραυλο RS-24 Yars σταθμευμένο κατά μήκος της οδού Τβερσκάγια πριν από μια πρόβα για τη στρατιωτική παρέλαση της Ημέρας της Νίκης στη Μόσχα, στις 2 Μαΐου 2024 – Φωτ.: ΑP Photo/Alexander Zemlianichenko
Περιγράφει τα πυρηνικά όπλα ως «μέσο αποτροπής», σημειώνοντας ότι η χρήση τους είναι ένα «ακραίο και αναγκαστικό μέτρο». Διακηρύσσει πως η Ρωσία «καταβάλλει κάθε απαραίτητη προσπάθεια για να αμβλύνει την πυρηνική απειλή και να αποτρέψει την όξυνση διακρατικών σχέσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν στρατιωτικές συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένων και πυρηνικών».
Το έγγραφο αναφέρει πως «η πυρηνική αποτροπή αποσκοπεί στην κατανόηση από έναν δυνητικό αντίπαλο του αναπόφευκτου των αντιποίνων σε περίπτωση επίθεσης κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας και/ή των συμμάχων της».
Τι θα πυροδοτούσε την ενεργοποίησή του;
Σύμφωνα με το ρωσικό πυρηνικό δόγμα, η Ρωσία θα μπορούσε να κάνει χρήση των πυρηνικών όπλων της «ως απάντηση στη χρήση πυρηνικών και άλλων ειδών όπλων μαζικής καταστροφής κατά της ίδιας και/ή των συμμάχων της, καθώς και σε περίπτωση επιθετικότητας κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τη χρήση συμβατικών όπλων όταν η ίδια η υπόσταση του κράτους τίθεται σε κίνδυνο».
Όπως αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο, πυρηνικά όπλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό τις εξής συνθήκες:
- Εάν ληφθούν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων με στόχο το έδαφος της Ρωσίας ή των συμμάχων της.
- Αν χρησιμοποιηθούν πυρηνικά ή άλλα όπλα μαζικής καταστροφής κατά της Ρωσίας ή των συμμάχων της
- Αν η επίθεση ενός εχθρού με συμβατικά όπλα απειλήσει την υπόσταση της Ρωσίας
- Αν υπάρξουν επιθέσεις σε κρίσιμες κυβερνητικές ή στρατιωτικές εγκαταστάσεις που θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν την ικανότητα ανταποδοτικού πυρηνικού πλήγματος της χώρας.
Πόσο κοντά στην ενεργοποίησή του έχει βρεθεί η Μόσχα;
Μετά τις επιθέσεις της Ρωσίας σε τμήματα της βορειοανατολικής Ουκρανίας κοντά στο Χάρκοβο, η Ουάσιγκτον ενέκρινε τη χρήση αμερικανικών όπλων από την Ουκρανία για πλήγματα εντός ρωσικού εδάφους, στη διασυνοριακή γραμμή. Ωστόσο, οι επιθέσεις αυτές ήταν περιορισμένης έκτασης και δεν φάνηκε να συνιστούν υπαρξιακή απειλή για τη Ρωσία – εξέλιξη που θα ενέπιπτε στο πλαίσιο προϋποθέσεων του πυρηνικού δόγματος.
Παρόλα αυτά, τα «γεράκια» της Μόσχας, οι πολεμοχαρείς φωνές που περιστοιχίζουν τον πρόεδρο Πούτιν, έχουν επισημάνει μια σειρά ουκρανικών επιθέσεων σε ρωσικές αεροπορικές βάσεις που φιλοξενούν πυρηνικά βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς, καθώς και πρόσφατες επιδρομές σε ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης ως ενέργειες που θα δικαιολογούσαν την πυρηνική ανταπόδοση, όπως ορίζει το δόγμα.
Οι ουκρανικές επιθέσεις στα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης θα μπορούσαν να εκληφθούν από τη Μόσχα ως υποκινούμενες από την Ουάσιγκτον για την αποδυνάμωση της ρωσικής πυρηνικής ισχύος, σημειώνει ο Τζέιμς Άκτον, διευθυντής του προγράμματος πυρηνικής πολιτικής στο Carnegie Endowment.
«Αν η Μόσχα πιστέψει πως η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια επιτυχημένη προληπτική επίθεση κατά των πυρηνικών της δυνάμεων, αυτό θα μπορούσε να ερεθίσει τα στρατιωτικά αντανακλαστικά του Κρεμλίνου, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξαπόλυσης μιας πυρηνικής επίθεσης μεγάλης κλίμακας βάσει μιας εσφαλμένης ή παρερμηνευμένης προειδοποίησης», δήλωσε ο Άκτον.
Ποιες τροποποιήσεις εξετάζονται;
Οι πυρηνικές απειλές του Κρεμλίνου έχουν σχετικά αποκλιμακωθεί τον τελευταίο καιρό, εν μέσω των επιτυχιών της Μόσχας στο ουκρανικό πεδίο μάχης. Ωστόσο, πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν τροποποίηση του πυρηνικού δόγματος, με τον Πούτιν να είναι ανοιχτός σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επικαλούμενο τις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις.
Τα γεράκια, με το επιχείρημα πως το ισχύον έγγραφο είναι ασαφές, αν όχι παρωχημένο, έχουν επανειλημμένα ζητήσει να κατέβει ο πήχης των προϋποθέσεων ώστε να καθίσταται ευκολότερη η ενεργοποίηση της πολιτικής πυρηνικής αποτροπής.
Όπως υποστηρίζουν, το δόγμα αυτό δεν έχει αποτρέψει τη βοήθεια της Δύσης προς την Ουκρανία, ενώ δίνει την εντύπωση μιας ρωσικής ασυνέπειας μεταξύ λόγων και έργων.
Εκτόξευση του διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου Sarmat από το Πλεσέτσκ στη βορειοδυτική Ρωσία, τον Απρίλιο του 2022 – Φωτ.: Roscosmos Space Agency Press Service via AP
Ο ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής Ντμίτρι Τρένιν, του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων, μιας κρατικά χρηματοδοτούμενης δεξαμενής σκέψης της Μόσχας, προτείνει μια αναθεώρηση, σύμφωνα με την οποία η Ρωσία θα μπορούσε να επιτεθεί πρώτη με πυρηνικά όπλα στην περίπτωση που «διακυβεύονται τα βασικά εθνικά συμφέροντα» – όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας.
Στο διεθνές φόρουμ στην Αγία Πετρούπολη, ο Σεργκέι Καραγκάνοφ, εμπειρογνώμονας εξωτερικής πολιτικής και σύμβουλος του Κρεμλίνου, προέτρεψε επίσης τον Πούτιν να τροποποιήσει το δόγμα ώστε να μειώσει το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Ο ίδιος συνέκρινε τη Δύση με τα Σόδομα και τα Γόμορρα, τις βιβλικές πόλεις που κατέστρεψε ο Θεός με βροχή φωτιάς για την κακία τους. «Ας θυμηθούμε αυτή τη βροχή και ας προσπαθήσουμε να κάνουμε την ανθρωπότητα να συνέλθει», είπε.
Ο Πούτιν απάντησε επιφυλακτικά, λέγοντας ότι επί του παρόντος δεν βλέπει απειλές που θα δικαιολογούσαν τη χρήση πυρηνικών όπλων, αφήνοντας ανοιχτό παράλληλα το ενδεχόμενο για μία αναθεώρηση. «Αυτό το δόγμα είναι ένα ζωντανό εργαλείο, παρακολουθούμε προσεκτικά τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μας και δεν αποκλείουμε ενδεχόμενες αλλαγές», είπε.
Πηγή: Associated Press
