Kathimerini.gr
Δημήτρης Μακκός
Μετά από σχεδόν πέντε χρόνια, ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ βρίσκεται και πάλι την Ευρώπη έχοντας στην ατζέντα των επισκέψεών του τρεις σταθμούς: τη Γαλλία, τη Σερβία και την Ουγγαρία. Οι σταθμοί αυτοί, και ειδικά οι δύο τελευταίοι φέρουν σαφείς συμβολισμούς και μηνύματα για τη Δύση και ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται.
Οσον αφορά το Παρίσι, είναι λογικό η Κίνα να επιθυμεί μια συνάντηση υψηλού επιπέδου με μια σημαντική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σε μια περίοδο που το κλίμα ανάμεσα σε Βρυξέλλες και Πεκίνο είναι τεταμένο. Παράλληλα, ωστόσο, ο δημοσιογράφος, Γιντεόν Ράχμαν ανέφερε στους FΤ ότι όταν επισκέφθηκε πρόσφατα το Πεκίνο βρήκε Κινέζους ειδικούς σε θέματα εξωτερικής πολιτικής «να γοητεύονται από τη γαλλική συζήτηση σχετικά με την ανάγκη η Ευρώπη να επιτύχει “στρατηγική αυτονομία” από τις ΗΠΑ». Σε πρόσφατη άλλωστε ομιλία του, ο Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε ότι η Ευρώπη δεν πρέπει ποτέ να γίνει «δορυφόρος των Ηνωμένων Πολιτειών». Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πρόκειται για μια ρητορική που η Κίνα θεωρεί ότι την ευνοεί από τη στιγμή που συνεπάγεται ενδεχόμενη στρατηγική απομάκρυνση των δύο ακτών του Ατλαντικού.
Και ενώ Ευρωπαϊκή Ενωση και Κίνα βρίσκονται στα πρόθυρα ολοκληρωτικού εμπορικού πολέμου, η επόμενη στάση του Σι Τζινπινγκ δεν είναι οι Βρυξέλλες, αλλά η Σερβία (7-8 Μαΐου) και η Ουγγαρία (8-10 Μαΐου). Οι δύο αυτές χώρες της ανατολικής Ευρώπης έχουν ορισμένα κοινά όσον αφορά την εξωτερική τους πολιτική: και οι δύο είναι συμπαθείς στη Μόσχα και το Πεκίνο ενώ παράλληλα αποτελούν συχνά πηγή εκνευρισμού για τη Δύση.
Στο μεταξύ, κινεζικό χρήμα εισρέει εδώ και πολλά χρόνια πλέον τόσο στην Ουγγαρία όσο και τη Σερβία, με αποτέλεσμα να εδραιώνονται στενοί οικονομικοί δεσμοί, οι οποίοι δύσκολα μπορούν να διαρραγούν. Οι κινήσεις αυτές της Κίνας στην ανατολική Ευρώπη έχουν αντιμετωπιστεί με εξαιρετική επιφυλακτικότητα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Βέβαια, η γεωπολιτική και οικονομική σύνδεση με την Κίνα είναι ακόμα πιο έντονη στην περίπτωση της Σερβίας. Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία έχουν αρνηθεί την αναγνώριση του Κοσόβου ως ξεχωριστή κρατική οντότητα. Αντίστοιχα, σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Σέρβος πρωθυπουργός, Αλεξάνταρ Βούτσιτς ξεκαθάρισε μιλώντας στο κινεζικό δίκτυο CGTN ότι «η Ταϊβάν είναι Κίνα. Αυτό είναι το έδαφός σας, αυτός είναι ο λαός σας και είστε ένα κυρίαρχο κράτος».
Σαφές μήνυμα στο ΝΑΤΟ
Η έναρξη της διήμερης επίσκεψης του Σι Τζινπινγκ στη Σερβία έρχεται ακριβώς 25 χρόνια μετά τον νατοϊκό βομβαρδισμό της κινεζικής πρεσβείας στο Βελιγράδι κατά τους πολύνεκρους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας. Το χτύπημα είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρεις Κινέζοι δημοσιογράφοι, ενώ ακολούθησε σοβαρή διπλωματική κρίση ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο.
Τότε, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έκαναν λόγο για ένα «εντελώς ακούσιο» πλήγμα το οποίο οφειλόταν σε «μη επικαιροποιημένους χάρτες». Το Πεκίνο είχε μιλήσει από την πλευρά του για μια «βάρβαρη πράξη» ενώ πολλοί μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητικών αξιωματούχων, δεν έχουν πειστεί ότι το συμβάν ήταν ατύχημα.
Λίγο πριν την επίσκεψή του στο Βελιγράδι, με άρθρο του στη σερβική εφημερίδα Politika, ο Σι τόνισε ότι «δεν θα ξεχάσουμε ποτέ» τον φονικό βομβαρδισμό της κινεζικής πρεσβείας από το ΝΑΤΟ. «Σαν σήμερα πριν από 25 χρόνια, το ΝΑΤΟ βομβάρδισε την κινεζική πρεσβεία στη Γιουγκοσλαβία, σκοτώνοντας τρεις Κινέζους δημοσιογράφους. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχάσουμε ποτέ Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ να επαναληφθεί μια τέτοια τραγική ιστορία», πρόσθεσε.
Ο Τζικούν Ζου, καθηγητής διεθνών σχέσεων και διευθυντής του Ινστιτούτου Κίνας στο Πανεπιστήμιο Bucknell της Πενσυλβάνια, εκτίμα, μιλώντας στη South China Morning Post, ότι ο υψηλός συμβολισμός της επίσκεψης στο Βελιγράδι ανήμερα της επετείου εξυπηρετεί δύο σκοπούς.
Ο πρώτος έχει να κάνει με ένα μήνυμα στο εγχώριο ακροατήριο το οποίο στόχο έχει να ενισχύσει το εθνικό φρόνημα απέναντι στο ΝΑΤΟ και ευρύτερα τη Δύση. Ο δεύτερος έχει σαφώς να κάνει με το ίδιο το ΝΑΤΟ και το «ιστορικό του χρέος προς την Κίνα». «Είναι μια διακριτική προειδοποίηση ότι ένα ένοχο ΝΑΤΟ δεν πρέπει να εμπλακεί στις κινεζικές υποθέσεις, ούτε να επεκταθεί στην Ασία», σημειώνει ο Ζου.
Η εκτίμηση αυτή αποκτά ακόμα ρεαλιστικότερη βάση αν αναλογιστούμε ότι το Πεκίνο έχει επανειλημμένα επικαλεστεί το χτύπημα της πρεσβείας τα τελευταία χρόνια ώστε να επιτεθεί στην Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ για θέματα που δεν σχετίζονται απαραίτητα με το αιματηρό συμβάν του 1999.
Φθίνουσα επιρροή στην ανατολική Ευρώπη
Στο μεταξύ, τα τελευταία χρόνια, παρά την όποια επιρροή της Κίνας στην ανατολική Ευρώπη, οι αρνητικές απόψεις των πολιτών σε ορισμένες χώρες απέναντι στο Πεκίνο αυξάνονται αισθητά, ειδικά μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Μια έρευνα που διεξήχθη πέρυσι στις χώρες της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης από την ερευνητικό σλοβακικό οργανισμό Globsec, διαπίστωσε ότι «οι αρνητικές αντιλήψεις για το Πεκίνο έχουν εκτοξευθεί», ιδίως στις χώρες της Βαλτικής και την Τσεχία. Ακόμη και στην Ουγγαρία, μόνο το 26% των ερωτηθέντων είχε θετική άποψη για τον Σι, έναντι 39% με αρνητική άποψη.
Σύμφωνα με αναλυτές, η Κίνα φαίνεται να έχει αντιληφθεί τη σοβαρότητα αυτής της δυναμικής στην κοινή γνώμη αλλά και σε κυβερνητικούς αξιωματούχους και ευρωπαϊκούς θεσμούς. Σε αυτό το πλαίσιο, εκτιμάται ότι οι επισκέψεις σε Σερβία και Ουγγαρία έχουν σκοπό να δείξουν ότι το Πεκίνο παραμένει παρόν στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Ευρώπης διατηρώντας ακόμα στενές σχέσεις με ορισμένα κράτη της περιοχής.
Παράλληλα, οι επισκέψεις έρχονται να υποδηλώσουν την απροθυμία της Κίνας να εγκαταλείψει αμαχητί την κινεζική διπλωματική πρωτοβουλία των «16+1». Πρόκειται για μια ομάδα κρατών της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης η οποία δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Κίνας στο πλαίσιο του τεράστιου οικονομικού προγράμματος του «Δρόμου του Μεταξιού». Οι τρεις χώρες της Βαλτικής έχουν ήδη εγκαταλείψει την ομάδα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία ενώ άλλα κράτη-μέλη όπως η Τσεχία, η Πολωνία και η Ρουμανία παραμένουν μεν τεχνικά μέλη αλλά έχουν σε μεγάλο βαθμό απεμπλακεί.
