Η υπόθεση της σύλληψης του ανταποκριτή της Wall Street Journal στη Ρωσία, Εβαν Γκερσκόβιτς, με κατηγορίες για κατασκοπεία, ξυπνά αναμνήσεις από μια παλαιότερη εποχή. Οπως τόνισε το ίδιο το Κρεμλίνο, η τελευταία φορά που Αμερικανός δημοσιογράφος κατηγορήθηκε για κατασκοπεία ήταν στην πρώην Σοβιετική Ενωση, κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Οπως τονίζει, μάλιστα, σε άρθρο του στην ιστοσελίδα «The Conversation, ο καθηγητής Γουίλιαμ Ε. Μπάτλερ, ειδικός σε ζητήματα που αφορούν το νομικό σύστημα της Ρωσίας, οι κατηγορίες κατά του Γκερσκόβιτς αποτελούν προϊόν της σύγχρονης Ρωσίας, και αυτό θα μπορούσε να έχει ανησυχητικές συνέπειες για τον δημοσιογράφο.
Ξένοι πράκτορες και κρατικά μυστικά
Η νομοθεσία που αφορά την κατασκοπεία στη Ρωσία έχει αλλάξει από την εποχή της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Ειδικότερα, στις 14 Ιουλίου 2022, υπήρξε μετατροπή στον ορισμό της «κατασκοπείας» στο άρθρο 276 του ρωσικού Ποινικού Κώδικα.
Σύμφωνα με τον νέο ορισμό, λοιπόν, κατασκοπεία είναι «η μεταφορά, συλλογή, κλοπή ή διατήρηση πληροφοριών που αποτελούν κρατικό μυστικό με σκοπό τη μεταφορά τους σε ξένο κράτος, καθώς και σε διεθνή ή ξένο οργανισμό ή αντιπροσώπων τους».
Εάν αυτό διαπραχθεί από κάποιον ξένο πολίτη ή άπατρη, τότε αποτελεί κατασκοπεία, σύμφωνα με τον νόμο.
Η εν λόγω μετατροπή στον Ποινικό Κώδικα οδήγησε σε σημαντική διεύρυνση του όρου «κατασκοπεία». Η υπόθεση Γκερσκόβιτς φαίνεται πως είναι η πρώτη που αφορά κάποιον δημοσιογράφο, στο πλαίσιο της ισχύος του διευρυμένου αυτού ορισμού.
Το ποιες ακριβώς πληροφορίες πιστεύεται ότι απέκτησε ή συγκέντρωσε ο Γκερσκόβιτς από τις ρωσικές αρχές, δεν είναι κάτι που έχει συζητηθεί δημόσια. Η υπηρεσία ασφαλείας της Ρωσίας, FSB, παρέθεσε τις κατηγορίες με αρκετά αόριστους όρους, αναφέροντας ότι ο δημοσιογράφος συνελήφθη να «συλλέγει απόρρητες πληροφορίες» σχετικά με το «στρατιωτικό βιομηχανικό συγκρότημα» της Ρωσίας κατά τη διάρκεια ταξιδιού στο Εκατερίνεμπουργκ, περίπου 1.400 χιλιόμετρα (880 μίλια) ανατολικά της Μόσχας. Η FSB πρόσθεσε ότι ο Γκερσκόβιτς «δρούσε βάσει οδηγιών από την αμερικανική πλευρά».
Από την πλευρά της, η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal αρνείται κατηγορηματικά ότι ο δημοσιογράφος της εμπλέκεται σε ενέργειες που συνιστούν «κατασκοπεία». Επιπλέον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι ο Γκερσκόβιτς «συνελήφθη άδικα» και απηύθυνε έκκληση για αποφυλάκισή του.
Οπως και να ‘χει, στο πλαίσιο της ρωσικής νομοθεσίας, η εφημερίδα θεωρείται ως ξένος οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε στο πλαίσιο του νόμου μιας ξένης χώρας.
Κράτηση… ή συμφωνία;
Τι ακολουθεί λοιπόν στην ποινική διαδικασία για την υπόθεση Γκερσκόβιτς; Σύμφωνα με τον ρωσικό Ποινικό Κώδικα, στην περίπτωση εγκλημάτων κατασκοπείας, θα πρέπει η εισαγγελία να αποδείξει ότι υπήρχε «άμεση πρόθεση».
Η ρωσική νομοθεσία ορίζει ως «άμεση πρόθεση» το να έχει κάποιος επίγνωση του κινδύνου των ενεργειών του για την κοινωνία ή το να είναι σε θέση να προβλέψει ότι είναι πιθανό -ή αναπόφευκτο- να υπάρξουν συνέπειες που θα θέσουν σε κίνδυνο για την κοινωνία.
Η εισαγγελία θα προσπαθήσει να αποδείξει ότι ο Γκερσκόβιτς επιδίωξε να αποκτήσει ή είχε στην κατοχή του κρατικά μυστικά. Παρ’ όλο που ο ορισμός του τι αποτελεί κρατικό μυστικό είναι λιγότερο ευρύς συγκριτικά με τη σοβιετική εποχή, παραμένει αρκετά εκτεταμένος και αφορά και τις πληροφορίες που ο Γκερσκόβιτς κατηγορείται ότι είχε.
Η πρέσβης των ΗΠΑ στη Ρωσία, Λιν Τρέισι, αποχωρεί από το δικαστήριο μετά από ακρόαση για την υπόθεση Γκερσκόβιτς [REUTERS/Evgenia Novozhenina]
Εάν ο Γκερσκόβιτς καταδικαστεί για κατασκοπεία, η ποινή που προβλέπεται από τον Ποινικό Κώδικα είναι στέρηση ελευθερίας για περίοδο από 10 έως 20 έτη. Η ρωσική νομοθεσία αναφέρεται σε «στέρηση ελευθερίας», διότι, ενώ μπορεί αυτό να συνεπάγεται φυλάκιση εάν κάποιος αποτελεί κίνδυνο για τους άλλους, για τους περισσότερους σημαίνει κράτηση σε κάποιο είδος στρατοπέδου όπου οι κρατούμενοι διαμένουν όλοι μαζί.
Είναι πιθανό οι ρωσικές αρχές να θέσουν τον Γκερσκόβιτς υπό κράτηση σε ειδικό κελί μαζί με κάποιον άλλον, ενώ οι νομικές διαδικασίες θα συνεχίζονται.
Ο νομικός σύμβουλος του Γκερσκόβιτς κάλεσε στις 18 Απριλίου το δικαστήριο να αντικαταστήσει την ανακριτική κράτηση είτε με κατ’ οίκον περιορισμό, πιθανόν στο σπίτι του Γκερσκόβιτς στη Μόσχα, είτε με καταβολή εγγύησης.
Και τα δύο είναι δυνατά, σύμφωνα με τον ρωσικό Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αλλά απορρίφθηκαν από το δικαστήριο.
Η έρευνα, συνεπώς, θα συνεχιστεί μέχρι τη δίκη, εκτός εάν η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες καταλήξουν σε κάποια άλλη συμφωνία.
Πηγή: The Conversation
