Kathimerini.gr
Γιώργος Σκαφιδάς
Οι εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 14 Μαΐου στην Τουρκία ήρθαν να διαψεύσουν τις δημοσκοπήσεις, αναδιαμορφώνοντας το – μετεκλογικό λόγω της αναμέτρησης που προηγήθηκε, αλλά και προεκλογικό συνάμα λόγω της αναμέτρησης που έπεται – τοπίο.
Ο προεδρικός υποψήφιος της «ενωμένης» τουρκικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, από φαβορί που ήταν για την προεδρία σύμφωνα με την πλειονότητα των σφυγμομετρήσεων, βρέθηκε ξαφνικά να βλέπει και πάλι (για πολλοστή φορά) την… πλάτη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο νυν πρόεδρος τερμάτισε πρώτος, με 49,5% αφήνοντας στη δεύτερη θέση, με 44,9%, τον εκλεκτό της αντιπολιτευόμενης «Εθνικής Συμμαχίας» των «έξι».
Με δεδομένο ότι κανένας δεν εξασφάλισε το 50% που θα του έδινε τη νίκη από την πρώτη Κυριακή, η μάχη περνά στον β΄ γύρο.
Δύο εβδομάδες έπειτα από τις εκλογές της 14ης Μαΐου, οι Τούρκοι επιστρέφουν – την ερχόμενη Κυριακή – στις κάλπες για να εκλέξουν τον πρόεδρο που θα αναλάβει τα ηνία της χώρας την επόμενη πενταετία.
(AP Photo/Khalil Hamra)
Από τη μια πλευρά: Ο 69χρονος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως ηγέτης του κυβερνώντος ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), την προεδρική υποψηφιότητα του οποίου στηρίζουν τα κόμματα που ενώθηκαν υπό την ομπρέλα της καλούμενης «Λαϊκής Συμμαχίας», μεταξύ αυτών δυνάμεις εθνικιστικές (MHP), ισλαμοσυντηρητικές (YRP), ακροδεξιές (HÜDA-PAR) κ.ά.
Από την άλλη πλευρά: Ο 74χρονος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), την προεδρική υποψηφιότητα του οποίου στηρίζουν τα κόμματα που ενώθηκαν υπό την ομπρέλα της καλούμενης «Εθνικής Συμμαχίας», μεταξύ αυτών δυνάμεις εθνικιστικές (İYİ), ισλαμοσυντηρητικές (Saadet) κ.ά., αλλά και οι Κούρδοι/φιλοκούρδοι του HDP.
Ο εθνικιστής Ουμίτ Οζντάγ στηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου (Alp Eren Kaya/CHP via AP)
Πρωθυπουργός την περίοδο 2003-2014, δήμαρχος παλαιότερα (τη δεκαετία του 1990) της Κωνσταντινούπολης, και από το 2014 και έπειτα πρόεδρος της Τουρκίας εκλεγμένος από τον λαό, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διεκδικεί την παραμονή του στην εξουσία για άλλα πέντε έτη, με φόντο παράλληλα πια και την επικράτηση της ερντογανικής «Λαϊκής Συμμαχίας» που κατάφερε, παρά την απώλεια περίπου δέκα εδρών, να διατηρήσει υπό τον έλεγχό της την πλειοψηφία στην τουρκική βουλή (323 έδρες σε σύνολο 600, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 14ης Μαΐου).
Ηγέτης της αντιπολίτευσης από το 2010 και έπειτα, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κυνηγά, από την άλλη πλευρά, την… ανατροπή, μια ανατροπή την οποία προσέγγισε μεν στις 14 Μαΐου (είναι η πρώτη φορά στα τουρκικά χρονικά που ο Ερντογάν δεν κερδίζει προεδρικές εκλογές από τον πρώτο γύρο) χωρίς όμως να καταφέρει και να αγγίξει.
Λίγα 24ωρα πριν από τον δεύτερο και τελικό γύρο των προεδρικών εκλογών της 28ης Μαΐου, ο Ερντογάν είναι, πλέον, το φαβορί για την προεδρία, πλην όμως η πορεία προς μια νέα εκλογική νίκη δεν μπορεί σε καμία περίπτωση αυτήν τη φορά να θεωρηθεί… άνετη.
«Ένα σύστημα όπου το 45% των ψηφοφόρων είναι δύσπιστο έως και εχθρικό απέναντι σε μια αυταρχική δομή εξουσίας εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά ασταθές», σχολιάζει σε ανάρτησή του στο Twitter ο Αλεξ Κλάρκσον (King’s College London).
(Turkish Presidency via AP)
Το στοίχημα για τον Ερντογάν
Το στοίχημα για τον Ερντογάν θα είναι να καταφέρει να επικρατήσει όχι στο νήμα αλλά με διαφορά όσο το δυνατόν περισσότερων ποσοστιαίων μονάδων έναντι του Κιλιτσντάρογλου στον β΄ γύρο, επαναβεβαιώνοντας έτσι και θωρακίζοντας τη θέση του στην εξουσία του παρά τη διόλου ευκαταφρόνητη φθορά των περασμένων ετών (σημειώνεται ότι τα ποσοστά του ιδίου του Ερντογάν καθώς και του AKP έχουν μειωθεί σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν).
«Το ερώτημα πια δεν είναι εάν θα νικήσει ο Ερντογάν αλλά πόσο μεγάλο θα είναι το περιθώριο της νίκης του», σχολιάζει από την πλευρά, σε μάλλον απαισιόδοξο τόνο πια, ο Σινάν Σίντι (Foundation for Defense of Democracies, Marine Corps University, Georgetown University).
Δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 970 ατόμων το διάστημα μεταξύ 19 και 23 Μαϊου από τον ιστοχώρο Al-Monitor και την εταιρεία Premise Data, παρουσιάζει τον Ερντογάν να προηγείται με μόλις 1 μονάδα διαφορά έναντι του Κιλιτσντάρογλου (με 40% έναντι 39%) και όσους δηλώνουν αναποφάσιστοι να αντιστοιχούν σε ένα διόλου ευκαταφρόνητο 15%, ενώ τα θέματα που κυριαρχούν ως σημαντικότερα στη σκέψη των Τούρκων ψηφοφοριών είναι πρωτίστως η οικονομία (πληθωρισμός, ανεργία) και δευτερευόντως το προσφυγικό.
Κινούμενη σε διαφορετικό μήκος κύματος, η εταιρεία δημοσκοπήσεων Konda δίνει πια 52,7% στον Ερντογάν και 47,3% στον Κιλιτσντάρογλου, με βάση τα στοιχεία που συνέλεξε στο πλαίσιο των συνεντεύξεων που πραγματοποίησε δια ζώσης με συνολικά 3.607 άτομα σε 34 επαρχίες της Τουρκίας το διήμερο 20 – 21 Μαΐου.
Poll alert: Konda, a credible pollster which failed to predict the results in the 1st round says a clear victory for Erdogan is likely:
— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) May 25, 2023
• Erdogan: 52.7%
• Kilicdaroglu: 47.3%
20-21 May, with face to face interviews with 3607 people in 34 provinces #Turkey pic.twitter.com/IyEgpa0sYU
Μια τέτοια νίκη, εάν βέβαια επιτευχθεί, θα επέτρεπε στον Ερντογάν να επανατοποθετηθεί/σταθεροποιηθεί στην ηγεσία της Τουρκίας ενόψει των – επίσης κρίσιμων – εκλογικών αναμετρήσεων που έπονται καθώς η χώρα πάει σε δημοτικές εκλογές το 2024 με τους προερχόμενους από την αντιπολίτευση Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς να διεκδικούν, κατά πάσα πιθανότητα, την επανεκλογή τους στους δημαρχιακούς θώκους σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα αντίστοιχα. Μια νίκη Ερντογάν θα λειτουργούσε παράλληλα και ως πλήγμα για την αντιπολιτευόμενη «Εθνική Συμμαχία» των «έξι» (Κιλιτσντάρογλου/CHP, Ακσενέρ/ İYİ, Καραμολάογλου/Saadet, Ουισάλ/DP, Μπαμπατζάν/DEVA, Νταβούτογλου/Gelecek).
Το στοίχημα για την αντιπολίτευση
Το στοίχημα για την αντιπολίτευση θα είναι να καταφέρει να παραμείνει… ενωμένη και αντιπολιτευόμενη τα επόμενα χρόνια, παρά την όποια ενδεχόμενη ήττα.
Υπήρξαν, επί παραδείγματι, στελέχη των παρατάξεων Gelecek και DEVA, των οποίων ηγούνται οι – προερχόμενοι από το AKP εάν αυτό έχει κάποια σημασία – κ.κ. Νταβούτογλου και Μπαμπατζάν, που τις προηγούμενες ημέρες είτε παραιτήθηκαν είτε παραιτήθηκαν και μεταπήδησαν στο κυβερνητικό στρατόπεδο…
Το πιο άμεσο στοίχημα για την τουρκική αντιπολίτευση θα είναι να καταφέρει, μέσα από την αποστολή παρατηρητών ή εκλογικών αντιπροσώπων όπως θα λέγαμε στην Ελλάδα, να περιορίσει την όποια νοθεία εκ μέρους του συστήματος Ερντογάν.
Στελέχη κομμάτων της αντιπολίτευσης, του CHP συμπεριλαμβανομένου, υποστηρίζουν ότι στις 14 Μαΐου σημειώθηκαν περιστατικά νοθείας που «άλλαξαν» υπέρ του Ερντογάν περίπου το 1% με 2% των ψήφων. Με άλλα λόγια, εάν βέβαια ισχύουν αυτές οι καταγγελίες, ο Ερντογάν και πάλι θα ερχόταν πρώτος αλλά με διαφορά περίπου δύο ή και λιγότερων ποσοστιαίων μονάδων έναντι του Κιλιτσντάρογλου…
Οι διασπασμένοι εθνικιστές σε ρόλο ρυθμιστή
Από τις 14 Μαΐου και έπειτα έχουν ωστόσο μεσολαβήσει και άλλες αλλαγές που αναδιαμορφώνουν τις εκλογικές ισορροπίες εντός της τουρκικής πολιτικής σκηνής.
Ο εθνικιστής Σινάν Ογάν, που έλαβε ως προεδρικός υποψήφιος περίπου 2,8 εκατομμύρια ψήφους (ποσοστό 5,2%) την πρώτη Κυριακή των εκλογών, ανακοίνωσε ότι θα στηρίξει την προεδρική υποψηφιότητα του Ερντογάν στον β΄ γύρο.
Ο – επίσης εθνικιστής – Ουμίτ Οζντάγ αντιθέτως, το Κόμμα Νίκης (Zafer) του οποίου ήταν η από άποψη ποσοστών ισχυρότερη παράταξη μεταξύ εκείνων που στήριξαν την προεδρική υποψηφιότητα του Ογάν στις 14 Μαΐου, ανακοίνωσε ότι στον β΄ γύρο θα ψηφίσει Κιλιτσντάρογλου.
Με άλλα λόγια, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι 2,8 εκατομμύρια πολίτες που ψήφισαν τον Σινάν Ογάν θα κινηθούν μαζικά προς τον Ερντογάν ή τον Κιλιτσντάρογλου την ερχόμενη Κυριακή.
Ο Χάουαρντ Αϊζενστατ (St. Lawrence University, Middle East Institute) εκτιμά ότι η μετακίνηση του Ογάν στο πλευρό του Ερντογάν δεν πρόκειται να ωφελήσει ιδιαίτερα τον προεδρικό υποψήφιο της «Λαϊκής Συμμαχίας» στον β΄ γύρο.
Ειρήσθω εν παρόδω, δεν αποκλείεται να δούμε τα επόμενα χρόνια τους Τούρκους εθνικιστές (Ακσενέρ, Ογάν, Οζντάγ κ.ά.) να ερίζουν για την ηγεσία μιας εκ νέου «ενωμένης» εθνικιστικής πτέρυγας ως επίδοξοι διάδοχοι του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, όπως άλλωστε είχαν κάνει και στο παρελθόν.
Συμμετοχή, συσπειρώσεις και κουρδική ψήφος
Στον αντίποδα, πολλά θα κριθούν από το ύψος της συμμετοχής (που στις 14 Μαΐου ξεπέρασε το 87%) αλλά και από τις συσπειρώσεις των δύο αντιμαχόμενων στρατοπέδων.
Οι ηγεσίες πάντως των φιλοκουρδικών αριστερών παρατάξεων HDP και Yeşil Sol διευκρίνισαν σήμερα ότι θα συνεχίσουν να στηρίζουν την προεδρική υποψηφιότητα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Κι αυτό, παρά την – αμφιλεγόμενη και κατακριτέα στα μάτια πολλών ψηφοφόρων του HDP – συμφωνία που ο προεδρικός υποψήφιος της αντιπολίτευσης συνήψε με το ακροδεξιό Κόμμα της Νίκης του Ουμίτ Οζντάγ, μια συμφωνία επτά σημείων η οποία καταγγέλλεται ότι επιχειρεί να «νομιμοποιήσει» την αντικατάσταση δημοκρατικά εκλεγμένων τοπικών αξιωματούχων του HDP, εάν εκείνοι έχουν θεωρηθεί «τρομοκράτες», με άλλα πρόσωπα διορισμένα από το κράτος…
Αλλαγή τακτικής από Κιλιτσντάρογλου
Ο Κιλιτσντάρογλου ανέβασε σημαντικά τους αντιμεταναστευτικούς/αντιπροσφυγικούς/εθνικιστικούς τόνους της ρητορικής του τις περασμένες ημέρες. Αφήνοντας πίσω τις αβροφροσύνες του πρόσφατου παρελθόντος, επιχείρησε να παρουσιάσει προφίλ «σκληρού ηγέτη» που ετοιμάζεται μάλιστα να… βομβαρδίσει το σύστημα Ερντογάν με ενστάσεις το βράδυ της καταμέτρησης των ψήφων.
Ο Ερντογάν, από την άλλη πλευρά, αναγκάστηκε να παραδεχθεί σε τηλεοπτική του συνέντευξη ότι ήταν προϊόν μοντάζ ένα βίντεο, διακινούμενο από την πλευρά του AKP, το οποίο παρουσίαζε τον προεδρικό υποψήφιο της αντιπολίτευσης δίπλα σε μαχητές του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK).
Οικονομικές… νεφώσεις
Παράλληλα ωστόσο τις τελευταίες ημέρες, θα πύκνωναν απειλητικά και οι… νεφώσεις που σκιάζουν την τουρκική οικονομία, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα πια ώστε να γεννούν φόβους για επαπειλούμενες καταιγίδες, με τους πολίτες να αντιμετωπίζουν περιορισμούς στις αναλήψεις μετρητών μέσω πιστωτικών καρτών αλλά και στην αγορά συναλλάγματος, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κεντρικής Τράπεζας να εξανεμίζονται και το μετεκλογικό μέλλον να προμηνύεται τρικυμιώδες…
Εάν και κατά πόσο θα μπορούσαν αυτά τα νέα δεδομένα να επηρεάσουν το επερχόμενο εκλογικό αποτέλεσμα, μένει να φανεί… Όλοι ωστόσο αναμένουν με έκδηλη αγωνία όσα πρόκειται να ανακοινωθούν το βράδυ της Κυριακής.
Μόνοι χαμένοι σίγουρα: οι πρόσφυγες από τη Συρία τους οποίους όλοι, και οι μεν και οι δε, διαμηνύουν ότι μετά τις εκλογές θα στείλουν μαζικά πίσω στη Συρία…
