Kathimerini.gr
Θύμιος Τζάλλας
Την Πέμπτη 4 Ιουλίου, η Μεγάλη Βρετανία οδεύει στις κάλπες. Οι εκλογές γίνονται πάντα Πέμπτη και σχεδόν ποτέ καλοκαίρι. Η τελευταία φορά που οι Βρετανοί ψήφισαν μεσοκαλόκαιρο ήταν το 1945. Ο πολύς Ουίνστον Τσώρτσιλ, με τη φούρια του νικητή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θεωρούσε ότι θα τις κερδίσει απέναντι στον άοσμο Κλέμεντ Ατλι. Οι Εργατικοί συνέτριψαν τελικά τους Τόρις αγγίζοντας το 50%. Οι εκλογές του 1945, όπως και αυτές του 1997 όπου επίσης επικράτησαν συντριπτικά οι Labour, έχουν την τιμητική τους στους παραλληλισμούς με όσα περιμένουμε να συμβούν τώρα. Οι Εργατικοί βαδίζουν προς ιστορικό θρίαμβο. Θα τα καταφέρουν όμως;
Αυτά είναι τα 4+1 σημεία που πρέπει να προσέξουμε όταν δούμε το exit poll στις 10 το βράδυ ώρα Αγγλίας (μεσάνυχτα στην Κύπρο).
Το ρεκόρ των 419 εδρών
Οι Βρετανοί κάνουν τα πράγματα λίγο περίεργα. Μετρούν με γιάρδες και μίλια, υπολογίζουν τα σπίτια όχι με τα τετραγωνικά, αλλά με τα δωμάτια (το τριάρι είναι τριάρι ακόμη και αν είναι 45 τετραγωνικά). Ετσι και στις εκλογές, ο κόσμος μιλάει κυρίως με έδρες και όχι ποσοστά. Υπάρχει λόγος.
Οι 650 εκλογικές περιφέρειες είναι όλες μονοεδρικές και τις κερδίζει ο πρώτος σε ψήφους. Ο δεύτερος και ο τρίτος δεν παίρνουν τίποτε. Ετσι, ένα μικρό ή μεσαίο κόμμα μπορεί να έχει πολύ υψηλά ποσοστά σε εθνικό επίπεδο, αλλά, επειδή έρχεται παντού δεύτερο ή τρίτο, να μην έχει καμία έδρα στη Βουλή.
Συνέβη στο UKIP (σήμερα Reform) του Νάιτζελ Φάρατζ το 2015. Το ψήφισαν περίπου τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, ήρθε τρίτο με 12%, αλλά κέρδισε μόνο μία έδρα. Είναι ο λόγος που ο Φάρατζ, ο πιο διάσημος πολιτικός της Βρετανίας μαζί με τον Μπόρις Τζόνσον, έχει κατέβει σε επτά αναμετρήσεις, αλλά δεν έχει βγει ποτέ βουλευτής. Οι Βρετανοί αγαπούν το εκλογικό τους σύστημα γιατί δίνει σταθερές κυβερνήσεις. Το 2011, όταν έγινε δημοψήφισμα για την αντικατάστασή του με πιο αναλογική εκπροσώπηση, είπαν ένα εμφατικό όχι (68%).
Το βράδυ των εκλογών, λοιπόν, κοιτάζουμε τον αριθμό των εδρών που θα κερδίσει ο Στάρμερ, και όχι τόσο τα ποσοστά του. Αν ισχύσουν οι δημοσκοπήσεις και οι Labour εκλέξουν πάνω από 400 βουλευτές, τότε ο Στάρμερ δεν θα έχει απλώς σούπερ πλειοψηφία στο κοινοβούλιο των 650 εδρών, αλλά άλλου είδους προβλήματα, όπως η διαχείριση μιας κοινοβουλευτικής ομάδας-μαμούθ. Ο ανομολόγητος στόχος του Στάρμερ είναι να ξεπεράσει τις 418 έδρες του Τόνι Μπλερ το 1997. Αυτό σημαίνει ότι θα έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία των Εργατικών.
Ο σεισμός των 100 εδρών
Ιστορικά οι μεγάλες πλειοψηφίες για τους Εργατικούς είναι φοβερά δύσκολες. Aπό το 1945 έως το 1997, μόνο μία φορά, το 1966, μπόρεσαν να εξασφαλίσουν άνετη πλειοψηφία. Ακόμη και τότε, χρειάστηκαν ουσιαστικά επαναληπτικές εκλογές, αφού το 1964 ο Εργατικός Χάρολντ Γουίλσον δεν είχε καταφέρει την πλειοψηφία που ήθελε. Μπορεί λοιπόν να έχουμε δικομματισμό στη Βρετανία, αλλά στην πραγματικότητα κυβερνούν οι Συντηρητικοί με διαλείμματα. Ο Μπλερ είναι ο μοναδικός εν ζωή αρχηγός των Εργατικών που έχει κερδίσει εθνικές εκλογές. Τελευταία φορά πριν από εκείνον τα είχε καταφέρει ο Γουίλσον το 1974! Γι’ αυτό και το Συντηρητικό Κόμμα περιγράφεται ως μηχανή νίκης. Οχι αυτή τη φορά όμως. Τώρα ετοιμάζονται για καταστροφή επικών διαστάσεων.
Ο συμβολικός αριθμός εδρών για τους Τόρις είναι 156. Πρόκειται για το ιστορικό τους χαμηλό και σημειώθηκε πριν από σχεδόν 120 χρόνια, το 1906. Αν πέσουν κάτω από αυτό το ψυχολογικό όριο, τότε υπάρχει πρόβλημα. Αν δεν πιάσουν ούτε τις 100 έδρες, και ταυτόχρονα ο Φάρατζ καταφέρει επιτέλους να μπει στη Βουλή (και μάλιστα με εθνικό ποσοστό κοντά ή και πάνω από τους Τόρις), τότε ίσως να έχουμε μια κοσμογονική αλλαγή στον κομματικό χάρτη. Ισως, δηλαδή, δούμε διάσπαση με ένα ούλτρα δεξιό κόμμα (πιθανώς αλλά δύσκολα, ακόμη και με τον ίδιο τον Φάρατζ στις τάξεις του) και ένα άλλο, πιο κεντρώο, που θα μοιάζει με τους Lib Dems, αν δεν είναι οι ίδιοι οι Lib Dems.
Η φιλελεύθερη επιστροφή
Οι Lib Dems (Φιλελεύθεροι Δημοκράτες) είναι «ενδημικό» κόμμα στη Βρετανία. Πολύ δύσκολα τους κατηγοριοποιείς. Είναι, σε ελεύθερη μετάφραση, σαν ο Στέφανος Μάνος και ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης να αποφάσιζαν να φτιάξουν κόμμα μαζί. Μπορείς να τους ψηφίζεις αν είσαι κεντροδεξιός φιλελεύθερος με μια κάποια αλλεργία στο πολύ κράτος, αλλά και αν είσαι αριστερός και θεωρείς, π.χ., ότι οι Εργατικοί κατάντησαν φιλοπολεμικό δεξιό κόμμα που βομβαρδίζει το Ιράκ.
Γι’ αυτό και στη Βρετανία ακούς κόσμο να κατηγορεί τους ψηφοφόρους των Lib Dems είτε ως κρυφοθατσερικούς είτε ως κρυφοκορμπινικούς (με τους ίδιους όρους αλληλοκατηγορούνται και στο εσωτερικό του κόμματος). Ομως οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες έχουν καταχωρισθεί ως κυρίως κεντρώο κόμμα, και επίσης «κόμμα έδρας».
Επειδή είναι ιστορική παράταξη (είχαν τον ρόλο των Labour πριν έρθουν οι Labour) έχουν τα δικά τους προπύργια, κυρίως στη νοτιοδυτική Αγγλία και, παραδόξως, στην αγροτική Σκωτία, αφού εκεί τα συνδικάτα των Labour δεν έφτασαν ποτέ. Η κοινοβουλευτική τους δύναμη στις καλές εποχές ανέρχεται σε 50 με 60 έδρες. Είχαν 46 έδρες το 1997, 62 έδρες το 2005, 57 έδρες το 2010. Κινδύνευσαν με αφανισμό λόγω της συγκυβέρνησης με τους Τόρις το 2010-15. Το 2015 εξέλεξαν μόλις 8 βουλευτές και 11 το 2019. Τώρα όμως ανέκαμψαν και ετοιμάζονται να επιστρέψουν στα επίπεδα του 2005. Τα ποσοστά τους δεν θα αλλάξουν δραματικά, αλλά οι έδρες μπορεί και να πενταπλασιαστούν. Αν τους δούμε να ξεπερνούν τις 50 έδρες, και να εδραιώνονται ως τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη, θα είναι μεγάλη επιτυχία.
Το σημαντικότερο, βέβαια, πως θα τις κερδίσουν σχεδόν όλες (περίπου 40) από τους Τόρις. Αυτός είναι ο λόγος που οι φιλελεύθεροι campaigners έχουν βάλει στο σημάδι συγκεκριμένους Συντηρητικούς βουλευτές. Αυτό το κυνήγι της έδρας μέσω της λεγόμενης τακτικής ψήφου είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των βρετανικών εκλογών και πάντα συνοδεύεται με προσωπικό δράμα τη στιγμή της ανακήρυξης των νικητών.
Η στρατηγική ψήφος
Επειδή όλες οι μάχες είναι μονοεδρικές, η τακτική ψήφος πηγαίνει σύννεφο. Αν, για παράδειγμα, είσαι Εργατικός και ξέρεις ότι η εκλογική σου περιφέρεια είναι χαμένη από χέρι, τότε ψηφίζεις τον υποψήφιο που θα κερδίσει τον πιο μισητό αντίπαλο. Μπορεί να συμβεί τώρα στο Σάρεϊ, και στον μετριοπαθή υπουργό Οικονομικών Τζέρεμι Χαντ. Ο Χαντ κέρδισε την έδρα το 2019 με 53% έναντι 39% των Lib Dems. Οι Labour ήταν τρίτοι με 6%. Επομένως αν είσαι Εργατικός ψηφοφόρος στο Σάρεϊ και ξέρεις ότι το κόμμα πάει για 400 και 450 έδρες το βράδυ, τότε ψηφίζεις Lib Dems και πετάς έξω και τον Χαντ.
Οι Βρετανοί έχουν εμμονή με τις εντυπωσιακές εκλογικές εκπαραθυρώσεις κορυφαίων πολιτικών. Θυμούνται το 1997 όχι απλώς για τη σαρωτική επικράτηση του Μπλερ, αλλά και για τη λεγόμενη «στιγμή Πορτίλο», όταν ο Μάικλ Πορτίλο, υπουργός Αμυνας και φέρελπις αρχηγός των Τόρις, έχασε την έδρα του από έναν άσημο υποψήφιο των Εργατικών. Αυτές οι μάχες Δαβίδ – Γολιάθ δίνουν δραματικό χρώμα στις τοπικές αναμετρήσεις. Οι Lib Dems έχουν, λοιπόν, κάνει σημαία τους τις έδρες των κορυφαίων Τόρις ώστε να σημειώσουν εντυπωσιακές νίκες που θα προκαλέσουν πάταγο και θα συνδεθούν με το όνομά τους.
Το βράδυ των εκλογών, πάντως, δεν κοιτάζουμε απλώς το Σάρεϊ, αλλά και άλλες έδρες, αφού οι κορυφαίοι Τόρις απειλούνται με ξεκλήρισμα. Κινδυνεύει και η Λιζ Τρας στο Νόρφολκ, ακόμη και ο πρωθυπουργός Ρίσι Σούνακ στο Ρίτσμοντ (αμφότεροι απειλούνται απευθείας από τους Εργατικούς υποψηφίους). Αν ηττηθεί, ο Σούνακ θα είναι ο πρώτος Βρετανός πρωθυπουργός στην Ιστορία που θα χάσει την έδρα του.
Το στοίχημα της Σκωτίας
Και εδώ έχουμε ένα από τα παράδοξα του εκλογικού συστήματος, αλλά και της συνταγματικής ρύθμισης με την οποία συνυπάρχουν τα έθνη στο βρετανικό κοινοβούλιο. Στις εθνικές εκλογές ψηφίζουν και τα τέσσερα έθνη (Αγγλία, Σκωτία, Βόρειος Ιρλανδία και Ουαλλία). Η ιδιαιτερότητα είναι ότι το κομματικό τοπίο σε κάθε χώρα είναι ξεχωριστό. Στη Σκωτία, το κυρίαρχο κόμμα δεν είναι ούτε οι Τόρις ούτε οι Εργατικοί, αλλά το κεντροαριστερό και ελαφρώς λαϊκιστικό εθνικό κόμμα SNP, που ζητάει την ανεξαρτησία της χώρας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2019 στις βρετανικές εκλογές είχε κερδίσει τις 48 από τις 59 έδρες της Σκωτίας. Ηταν, λοιπόν, τρίτη δύναμη στο βρετανικό κοινοβούλιο, αλλά με βουλευτές να εκλέγονται αποκλειστικά στη σκωτσέζικη επικράτεια.
Τώρα όμως οι Εργατικοί πραγματοποιούν δυναμική επιστροφή και από έναν μόλις βουλευτή που είχαν εκλέξει το 2019 μπορεί να κερδίσουν ακόμη και την πλειοψηφία των εδρών (χρειάζονται τις 29 από τις 57 πλέον συνολικά έδρες για την άτυπη πλειοψηφία). Εχει μεγάλη σημασία οι Labour να «κερδίσουν τη Σκωτία», γιατί ήττα του SNP σημαίνει και λαϊκή αποδοκιμασία του ήδη εξασθενημένου αιτήματος της ανεξαρτησίας. Επομένως, το βράδυ στη Σκωτία θα μετρήσει και η τελευταία έδρα, σε μια συμβολική, μεγάλη μάχη με αντίκτυπο στο μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου.
Double score δείχνουν τα γκάλοπ
36% Εργατικό Κόμμα (Labour) – 425 Εδρες | +223
18% Συντηρητικό Κόμμα (Conservative) – 108 Εδρες | -257
17% Μεταρρυθμιστικό Κόμμα της Βρετανίας (Reform UK) – 5 Εδρες | +5
15% Φιλελεύθεροι Δημοκράτες (LibDem) – 67 Εδρες | +56
8% Πράσινοι (Green) – 2 Εδρες | +1
3% Σκωτικό Εθνικό Κόμμα (SNP) | -28
1% Κόμμα της Ουαλλίας (Plaid Cymru) – 4 Εδρες | 0
2% Β. Ιρλανδία και άλλοι 19 Εδρες | 0
