Kathimerini.gr
Η σκληρή γραμμή της τουρκικής ηγεσίας έναντι του Ισραήλ από το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα καθίσταται ολοένα και σκληρότερη, απειλώντας ακόμη και να διακόψει κάθε εμπορική συναλλαγή μεταξύ των δύο χωρών. Η Αγκυρα αντιδρά στην ισραηλινή κλιμάκωση σε Λίβανο, Συρία και Ιράν. Κυρίως όμως ανησυχεί για τη Συρία, ύστερα από αναφορές αρκετών Ισραηλινών αξιωματούχων που παραπέμπουν στον όρο «Μεγάλο Ισραήλ», επισημαίνεται σε ανάλυση που παρουσιάζεται στους Τάιμς της Νέας Υόρκης.
Η ανάλυση, που υπογράφεται από Αιγύπτιους αναλυτές, παρουσιάζει τους φόβους της τουρκικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας για την εξάπλωση όχι μόνο της ισχύος αλλά και της επικράτειας του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, ακόμη και καταλαμβάνοντας τουρκικά εδάφη ως ζώνη ασφαλείας.
Για περισσότερο από μια δεκαετία, οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις διέπονταν από μια σειρά από έντονες δηλώσεις μεταξύ αξιωματούχων και των δύο χωρών
Οπως υπενθυμίζουν οι αναλυτές, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος Χαμάς – Ισραήλ, η Τουρκία προσπάθησε να αποφύγει την κλιμάκωση κατά του Ισραήλ, προθυμοποιούμενη να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο πλευρών, δεδομένων των θερμών σχέσεών της με τη Χαμάς καθώς και της αποκατάστασης των δεσμών της με το Ισραήλ το 2022. Για περισσότερο από μια δεκαετία, οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις διέπονταν από μια σειρά από έντονες δηλώσεις μεταξύ αξιωματούχων και των δύο χωρών μετά την επίθεση του Ισραήλ στο τουρκικό πλοίο Mavi Marmara το 2010 ενώ πήγαινε να «σπάσει» την πολιορκία της Γάζας από το Ισραήλ.
Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια επεδίωκε τη βελτίωση των σχέσεών της με το Ισραήλ, στοχεύοντας και στην ανάπτυξη οικονομικών έργων, ειδικά στον τομέα της εξερεύνησης πετρελαίου και της μεταφοράς ενέργειας από το Ισραήλ στην Ευρώπη.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιμετωπίζει πιέσεις από τις 7 Οκτωβρίου 2023 από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία μιλούν για αδυναμία της τουρκικής θέσης απέναντι στην κλιμάκωση της ισραηλινής βίας κατά των Παλαιστινίων. Η κυβέρνηση Ερντογάν άρχισε να σκληραίνει τις θέσεις της τόσο σε πολιτικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο. Η Τουρκία προσχώρησε στην αγωγή της Νότιας Αφρικής ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου κατά του Ισραήλ για διάπραξη εγκλημάτων γενοκτονίας κατά των Παλαιστινίων.
Ο Ερντογάν απείλησε επίσης να παρέμβει στρατιωτικά στη σύγκρουση, λέγοντας στις 28 Ιουλίου: «Πρέπει να είμαστε πολύ δυνατοί ώστε το Ισραήλ να μην μπορεί να κάνει αυτά τα γελοία πράγματα στην Παλαιστίνη. Οπως μπήκαμε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και στη Λιβύη, μπορεί να κάνουμε κάτι παρόμοιο και στο Τελ Αβίβ. Δεν υπάρχει λόγος να μην μπορούμε να το κάνουμε αυτό».
Η θέση του Τούρκου προέδρου έγινε επίσης πιο αυστηρή μετά την έναρξη της ισραηλινής χερσαίας επίθεσης στον Λίβανο φέτος. Πλέον, ο Ερντογάν αισθάνθηκε την εγγύτητα της ισραηλινής απειλής στη χώρα του.
Στην ομιλία του ενώπιον του Κοινοβουλίου την 1η Οκτωβρίου, προειδοποίησε για την ισραηλινή επιθετικότητα στον Λίβανο και τις επιπτώσεις της στην περιοχή. Ανέφερε ότι η απόσταση μεταξύ του Χατάι στη νότια Τουρκία και των λιβανικών συνόρων είναι δυόμισι ώρες με το αυτοκίνητο, κάτι που αξίζει ιδιαίτερα να ληφθεί υπόψη δεδομένου του πόσο εύκολα το Ισραήλ επέκτεινε τις επιθέσεις του στη Γάζα και τον Λίβανο.
«Δεν χρειαζόμαστε την αστρολογία για να γνωρίζουμε τους στόχους του Ισραήλ, καθώς γνωρίζουμε τη ρητορική τους για τη Γη της Επαγγελίας, που δεν περιορίζεται μόνο στην Παλαιστίνη, αλλά απειλεί επίσης τα εδάφη της Τουρκίας και ολόκληρης της περιοχής», είπε τον περασμένο μήνα κατά την έναρξη της Εκθεσης Αεροπορίας και Αμυνας Teknofest.
Μεγάλο Ισραήλ με τουρκικές επαρχίες
Ο Ερντογάν περιέγραψε τους επεκτατικούς χάρτες που παρουσίασαν οι Ισραηλινοί ηγέτες ως «υποτιθέμενο χάρτη που αποκαλούν Μεγάλο Ισραήλ». Αυτός ο χάρτης περιλαμβάνει περιοχές του Λιβάνου, της Συρίας και των νότιων επαρχιών της Τουρκίας, όπως το Χατάι, τα Αδανα και η Μερσίνα.
Το Ισραήλ δεν έχει σχέδιο σύγκρουσης με την Τουρκία στην τρέχουσα ατζέντα του, αλλά η επέκταση της επίθεσης στον Λίβανο και η επανάληψη των επιδρομών σε περιοχές στη Συρία δείχνουν τον κίνδυνο να έρθει πιο κοντά στην Τουρκία.
Αυτό που αυξάνει την πιθανότητα ισραηλινής εισβολής στη Συρία είναι οι συνεχιζόμενες αεροπορικές επιδρομές σε ιρανικούς στόχους εκεί. Η κλιμάκωση του Ισραήλ θα μπορούσε να επεκταθεί σε χερσαία εισβολή, ειδικά λόγω της έλλειψης απάντησης από το συριακό καθεστώς.
Το κουρδικό όνειρο
Το όνειρο ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στοιχειώνει το τουρκικό καθεστώς εδώ και χρόνια, επισημαίνει η ανάλυση, και η κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή τροφοδοτεί περαιτέρω αυτούς τους φόβους, καθώς η αναταραχή θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τον τρέχοντα χάρτη της περιοχής.
Οι Κούρδοι έχουν ήδη μια αυτόνομη περιοχή στη βόρεια και ανατολική Συρία κοντά στα τουρκικά σύνορα. Αυτή η περιοχή ελέγχεται από τις Κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού, οι οποίες υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Αγκυρα φοβάται ότι το Ισραήλ –σε συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες– θα χρησιμοποιήσει το κουρδικό χαρτί εναντίον της. «Βλέπουμε ξεκάθαρα πως θέλουν να δημιουργήσουν μικρά κράτη, χρησιμοποιώντας αυτονομιστικές οργανώσεις ως εργαλείο στο βόρειο Ιράκ και τη Συρία», είπε ο Ερντογάν στην ομιλία του στο κοινοβούλιο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, οι οποίες αποτελούνται κυρίως από τις Κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού, ενώ το Ισραήλ επιδιώκει να δημιουργήσει σχέσεις συνεργασίας με τους Κούρδους στο βόρειο Ιράκ και τη Συρία.
Το 2017, όταν η περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ προσπάθησε να διεξαγάγει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου ανακοίνωσε την υποστήριξή του για την ίδρυση του κράτους του Κουρδιστάν στο Ιράκ.
Στην τελετή παραλαβής των νέων καθηκόντων του στις 10 Νοεμβρίου 2024, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών, Γκίντεον Σάαρ, δήλωσε: «Οι Κούρδοι είναι μειονότητες όπως το Ισραήλ. Είναι θύματα της ιρανικής και τουρκικής καταπίεσης και το Ισραήλ πρέπει να ενισχύσει τη σχέση του μαζί τους».
Η Τουρκία έχει περιορισμένες επιλογές για την καταπολέμηση τέτοιων απειλών. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να ανταγωνίζεται τις Ηνωμένες Πολιτείες λαμβάνοντας άμεσα μέτρα κατά του Ισραήλ. Επίσης, δεν μπορεί να αντέξει το κόστος μιας στρατιωτικής αντιπαράθεσης, ειδικά υπό το φως των οικονομικών κρίσεων στην Τουρκία.
Προσέγγιση των Κούρδων
Μπροστά στους εξωτερικούς αυτούς κινδύνους, η Αγκυρα προσπαθεί να επιλύσει τις εσωτερικές διαφορές που σχετίζονται με το κουρδικό ζήτημα.
Οι πρωτοβουλίες για μια σημαντική πρόοδο μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και των κουρδικών κομμάτων αντιπολίτευσης άρχισαν να εμφανίζονται, όταν ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, επικεφαλής του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος –σύμμαχου του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης– έδωσε τα χέρια με τους εκπροσώπους του Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας, κατά την έναρξη της νέας νομοθετικής περιόδου της τουρκικής βουλής.
Ο Ερντογάν υποστήριξε τη χειραψία και ο Μπαχτσελί κάλεσε τον φυλακισμένο ηγέτη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), Αμπντουλάχ Οτσαλάν, να παραιτηθεί από τον ένοπλο αγώνα και να παρευρεθεί στο κοινοβούλιο για να ανακοινώσει τη διάλυση του ΡΚΚ.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία επιδιώκει να εξομαλύνει τις σχέσεις με το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ, μια κίνηση που υποστηρίζεται από τη Ρωσία. Η Τουρκία θέλει η κυβέρνηση του Ασαντ να ελέγχει τις αυτόνομες κουρδικές περιοχές. Θέλει επίσης, με τη ρωσική υποστήριξη, να περιορίσει την παρουσία των ενόπλων ομάδων στη βορειοανατολική Συρία.
Η Δαμασκός απειλείται
Είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας να επεκτείνει ο Ασαντ τον έλεγχό του σε περισσότερες περιοχές στη Συρία, να αντιμετωπίσει τις ένοπλες Κουρδικές Δυνάμεις Προστασίας του Λαού. Ως εκ τούτου θέλει η Ρωσία, το Ιράν και το συριακό καθεστώς να λάβουν μέτρα έναντι των αυτονομιστικών κινημάτων.
«Το Ιράν, η Συρία και η Ρωσία πρέπει να αναλάβουν δράση εναντίον ορισμένων τρομοκρατικών οργανώσεων που υποστηρίζονται από την Αμερική, όπως οι Κουρδικές Λαϊκές Μονάδες», δήλωσε ο Ερντογάν τον Οκτώβριο. «Το Ισραήλ βομβαρδίζει τον Λίβανο, βομβαρδίζει τη Δαμασκό και λένε ρητά ότι θα εισβάλουν στη Δαμασκό μετά τον Λίβανο. Η κατάληψη της Δαμασκού σημαίνει άφιξη Ισραηλινών στρατιωτών στα τουρκικά σύνορα».
Ταυτόχρονα, η Τουρκία έχει εξαπολύσει στρατιωτικές επιθέσεις στη βόρεια Συρία κατά των Κουρδικών Δυνάμεων Προστασίας του Λαού, και αυτές οι επιθέσεις αναμένεται να αυξηθούν.
Η Τουρκία ελπίζει ότι με τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη Συρία, όπως είχε υποσχεθεί από την πρώτη του θητεία.
Η Αγκυρα παραμένει προσηλωμένη στην αποτροπή ενός ανεξάρτητου κράτους για τους Κούρδους, αλλά η προοπτική του «Μεγάλου Ισραήλ» κινδυνεύει να καταστεί πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα για την Τουρκία μακροπρόθεσμα, καταλήγει η ανάλυση.
