Kathimerini.gr
Παύλος Παπαδόπουλος
Θα μπορέσουν η αρχαία ελληνική και η κινεζική σοφία να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να υπερβεί μια σειρά από κρίσεις που έχουν εκδηλωθεί σχεδόν ταυτόχρονα; Θα έλεγε κανείς ότι αυτό πιστεύει ο καθηγητής στη Σχολή Δημοσίων Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Τζέφρι Σακς.
Ο διεθνώς γνωστός οικονομολόγος και φίλος της χώρας μας έρχεται στην Αθήνα για να διοργανώσει ένα Εργαστήριο στην Ακαδημία Αθηνών μεταξύ 6 και 8 Ιουλίου, στο οποίο θα συμμετάσχουν ακαδημαϊκοί με ειδίκευση στην αρχαία ελληνική και την κινεζική σοφία. Το «Εργαστήριο επάνω στην αρχαία Σοφία για τις Σύγχρονες Προκλήσεις», όπως είναι ο τίτλος του, διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και υποστηρίζεται από το «Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ» (Sustainable Development Solutions Network), στο οποίο επικεφαλής είναι ο κ. Σακς, την Ακαδημία Αθηνών, το Iδρυμα Αικατερίνη Λασκαρίδη και άλλους.
Στη συνέντευξή του στην «K» ο Τζέφρι Σακς μίλησε για τις παγκόσμιες προκλήσεις, την προέλευση του κορωνοϊού, τον πόλεμο στην Ουκρανία, το ακραίο σημείο στο οποίο βρίσκεται η περιβαλλοντική ισορροπία, αλλά και για τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ.
– Ποια είναι η ιδέα και ο σκοπός του «Εργαστηρίου επάνω στην αρχαία Σοφία για τις Σύγχρονες Προκλήσεις» («Workshop on Ancient Wisdom for Modern Challenges») που διοργανώνετε στην Αθήνα;
– Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης επινόησαν την ιδέα ότι η καλή ζωή (η «ευδαιμονία», όπως έλεγαν) εξαρτάται τόσο από την προσωπική αρετή όσο και από την πολιτική αρετή. Ο Αριστοτέλης εξήγησε ότι η πολιτική εκφράζεται σε δύο μορφές, την καλή (μοναρχία, αριστοκρατία, δημοκρατία) και την κακή (τυραννία, ολιγαρχία και λαϊκισμός). Στόχος μας είναι να δούμε πώς η αρχαία ελληνική σοφία, καθώς και αυτή της αρχαίας Κίνας, μπορεί να εφαρμοστεί στις σύγχρονες προκλήσεις και να δούμε πώς οι έννοιες της ευδαιμονίας, της αρετής και της πόλεως μπορούν να βοηθήσουν στην καθοδήγηση του κόσμου σε ένα καλύτερο μέλλον στον 21ο αιώνα. Είναι πολύ ταιριαστό ότι φιλοξενούμαστε από την Ακαδημία Αθηνών και φυσικά θα επισκεφθούμε το Λύκειο του Αριστοτέλη κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου!
Ακόμη και στην Ανατ. Μεσόγειο εντείνεται ο αγώνας για τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που πρέπει να μείνουν κάτω από τη θάλασσα!
– Στις 31 Μαΐου γράψατε ένα άρθρο στην Boston Globe μαζί με τον Νιλ Λ. Χάρισον με το οποίο αμφισβητείτε τη γενικά αποδεκτή αφήγηση σχετικά με την προέλευση και τη φύση του κορωνοϊού. Πιστεύετε, τελικά, ότι ο κορωνοϊός σχεδιάστηκε σε εργαστήριο; Αρα θα λέγατε και ότι μπορεί να απελευθερώθηκε εσκεμμένα;
– Παρά το γεγονός ότι οι δύο υποθέσεις σχετικά με τον ιό –η φυσική διάχυση του ιού από τη φύση στην ανθρώπινη κοινωνία και η εργαστηριακή δημιουργία του ιού– είναι πιθανές, πιστεύω ότι τα στοιχεία τώρα συγκλίνουν προς το δεύτερο, δηλαδή ότι δημιουργήθηκε σε εργαστήριο. Είναι ξεκάθαρο ότι υπήρχε ένα βουνό από περιπτώσεις κρυφής γενετικής χειραγώγησης ιών που μοιάζουν με τον SARS που χρηματοδοτήθηκαν από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (National Institutes of Health – NIH) των ΗΠΑ και υπήρχε ακόμη η ανακοινωθείσα πρόθεση να εισαχθεί μια επικίνδυνη Furin Cleavage Site (FCS) σε έναν ιό που μοιάζει με τον SARS. Οταν πρωτοεμφανίστηκε ο ιός SARS-CoV-2, πολλοί κορυφαίοι ιολόγοι πίστευαν ότι η παρουσία του FCS κατέστησε πιθανόν ότι ο ιός προήλθε από το εργαστήριο. Ωστόσο, τα NIH εργάστηκαν σκληρά για να καταπνίξουν αυτή την άποψη και να δώσουν την ψευδή εικόνα ότι ο ιός σχεδόν σίγουρα εμφανίστηκε στη φύση. Εν ολίγοις, τα NIH έδρασαν ανέντιμα.
Είναι καιρός η Ευρωπαϊκή Ενωση να υποστηρίξει μια έρευνα όχι μόνο για την Κίνα, αλλά και για τις ΗΠΑ, καθώς είναι πραγματικά η αμερικανική βιοτεχνολογία που αμφισβητείται και δεδομένου ότι τα NIH χρηματοδοτούν επικίνδυνη έρευνα που δεν είναι γνωστή στους ηγέτες της Ευρώπης ή στους πολίτες. Εχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι τέτοιες επικίνδυνες έρευνες συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός απελευθερώθηκε σκόπιμα από το εργαστήριο. Αν προέκυψε από εργαστήριο, σχεδόν σίγουρα αυτό έγινε τυχαία, και ίσως μέσω ενός εργαζομένου στο εργαστήριο αυτό που ήταν ασυμπτωματικός και ούτε καν γνώριζε ότι είχε μολυνθεί.
– Γράψατε επίσης ένα άρθρο στην Il Sole σχετικά με το ιταλικό σχέδιο «Regeneration 2030». Εκεί παρουσιάζετε το επιχείρημα ότι οι ανάγκες του ανθρώπινου πολιτισμού έχουν υπερβεί κατά πολύ τα όρια της Γης, έχουμε υπερβεί δηλαδή σχεδόν όλα τα λεγόμενα «όρια ανάπτυξης». Είστε ακόμα αισιόδοξος ότι η ανθρωπότητα θα μπορούσε να αποτρέψει την παρακμή του κλίματος και των οικοσυστημάτων προτού μια σειρά από μεγάλες αναταράξεις οδηγήσουν στον εκτροχιασμό του πολιτισμού μας όπως τον ξέρουμε σήμερα;
– Είναι δυνατό να αποφευχθεί η καταστροφή, αλλά πολύ αργά για να αποφευχθεί το πολύ μεγάλο κόστος. Δείτε την υπερθέρμανση του πλανήτη. Βρίσκεται ήδη στους 1,2° C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και συνεχίζεται σήμερα ταχύτερα από 0,3°C ανά δεκαετία. Είναι πολύ πιθανό να υπερβούμε το όριο του 1,5° C που ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού. Οι δασικές πυρκαγιές, οι ξηρασίες και άλλες καταστροφές που πλήττουν την Ελλάδα είναι πιθανό να επιδεινωθούν. Γράφω από την Ιταλία σήμερα, όπου μια πολύ σοβαρή ξηρασία έχει πλήξει μεγάλο μέρος της Ιταλίας.
Ωστόσο, ακόμη και με όλο αυτόν τον κίνδυνο, η Ευρώπη ανοίγει εκ νέου ανθρακωρυχεία στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία, αντί να διαπραγματευθεί τον τερματισμό του πολέμου. Πάρα πολλοί πολιτικοί είναι κοντόφθαλμοι. Ακόμη και στην Ανατολική Μεσόγειο εντείνεται ο αγώνας για τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που πρέπει να μείνουν κάτω από τη θάλασσα! Χρειαζόμαστε ηλιακή ενέργεια, αιολική ενέργεια, υδροηλεκτρική ενέργεια, γεωθερμική ενέργεια – όχι ορυκτά καύσιμα!
Υπάρχουν δύο Αμερικές, οι οποίες χρειάζονται έναν μερικό διαχωρισμό
– Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται ότι οδηγεί σε ένα παρατεταμένο αδιέξοδο που προκαλεί οικονομική, ενεργειακή και επισιτιστική κρίση που απλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο. Πώς μπορεί να τελειώσει ο πόλεμος;
– Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκλήθηκε από τους νεοσυντηρητικούς των ΗΠΑ, όπως η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ, η οποία παλαιότερα πίεσε ασταμάτητα για την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και τη Γεωργία. Η Ρωσία αντιδρά στην επέκταση της ηγεμονίας των ΗΠΑ. Φυσικά αυτό δεν δικαιολογεί τον πόλεμο, αλλά τον εξηγεί. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Eνωση ακολουθεί τυφλά πίσω από τις ΗΠΑ, για άλλη μία φορά. Είναι καιρός η Ευρώπη να καταλάβει ότι οι φιλοδοξίες των ΗΠΑ για παγκόσμια ηγεμονία είναι τόσο επικίνδυνες για τον κόσμο όσο ήταν η βρετανική αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα. Μετά τους πολέμους επιλογής της Αμερικής στη Σερβία, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία, στη Λιβύη, στην Υεμένη και αλλού τον περασμένο αιώνα, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι προσεκτικό και να σταματήσει να επεκτείνεται προς τα ανατολικά (παραβιάζοντας τις υποσχέσεις που δόθηκαν στον Γκορμπατσόφ ήδη από το 1990).
– Στις ΗΠΑ, οι οποίες οδεύουν προς τις εκλογές για το Κογκρέσο το φθινόπωρο, επικρατεί μεγαλύτερη πόλωση από ποτέ. Οι φιλελεύθερες αξίες βρίσκονται σε υποχώρηση, γεγονός που υπογραμμίζεται από το σοκ της απόφασης του ανωτάτου δικαστηρίου για τις αμβλώσεις. Εν τω μεταξύ, το λεγόμενο «μεγάλο ψέμα», ότι ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές, εξακολουθεί να είναι ισχυρό – προφανώς χρησιμεύει ως πρόσχημα για μια σημαντική μειοψηφία λευκών Αμερικανών προκειμένου να δείξει ότι δεν αποδέχεται ως «νόμιμη» την αυξανόμενη επιρροή των μαύρων και των ισπανόφωνων στην Αμερική. Αποκαλούν «μεγάλη κλοπή» το αποτέλεσμα μιας εκλογικής διαδικασίας όπου η ψηφοφορία έγινε ευκολότερη για τους λιγότερο ευνοημένους. Μπορεί οι βαθιά διχασμένες ΗΠΑ να συνεχίσουν να προσφέρουν ηγεσία στον ελεύθερο κόσμο;
– Oχι, για τρεις λόγους. Πρώτον, ζούμε σε έναν πολυπολικό κόσμο, ακόμα κι αν οι νεοσυντηρητικοί των ΗΠΑ δεν το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα ή δεν το αποδέχονται. Δεύτερον, η φιλοδοξία της Αμερικής για ηγεμονία αποτελεί απειλή για τον εαυτό της και για τον κόσμο. Τρίτον, η αμερικανική κοινωνία καταρρέει. Στη δική μου γειτονιά στη Νέα Υόρκη, οι πυροβολισμοί έχουν αυξηθεί σημαντικά. Κάθε εβδομάδα υπάρχει ένας νέος μαζικός πυροβολισμός. Η χώρα είναι βαθιά διχασμένη με πολλούς τρόπους: λευκοί εναντίον μειονοτήτων, απόφοιτοι κολεγίου εναντίον αποφοίτων γυμνασίου, αστικές εναντίον αγροτικών περιοχών, ντόπιοι εναντίον ξένων, υψηλή τεχνολογία εναντίον χαμηλής τεχνολογίας. Η Αμερική στην αιχμή της τεχνολογίας και της οικονομίας βρίσκεται κατά μήκος των δύο ακτών, οι οποίες είναι επίσης κοινωνικά προοδευτικές, πιο μορφωμένες και φυλετικά διαφορετικές. Η Αμερική του Νότου και του εσωτερικού της χώρας βρίσκεται σε εξέγερση, υποφέρει από πτώση των εισοδημάτων των λιγότερο μορφωμένων εργαζομένων, υστέρηση τεχνολογίας, αποτυχημένες κρατικές υπηρεσίες, ρατσισμό και εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα. Eχουμε δύο Αμερικές, οι οποίες χρειάζονται πιθανώς έναν φιλικό μερικό διαχωρισμό με μια πιο αδύναμη ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τις προοδευτικές παράκτιες περιοχές να αφεθούν να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο.
– Στην τελευταία ευρωκρίση, τα spreads κρατικού χρέους εκτοξεύθηκαν σε όλη την περιφέρεια του ευρώ – συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Ιταλίας. Το ίδιο βλέπουμε ότι συνέβη πρόσφατα. Ανησυχείτε ότι μια νέα κρίση χρέους είναι μια πιθανότητα για πολλές χώρες;
Είναι πιθανό. Το «κλειδί» είναι να τερματιστεί αμέσως ο πόλεμος στην Ουκρανία, συμφωνώντας για τη μη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και την άρση των κυρώσεων στη Ρωσία, με αντάλλαγμα την ουκρανική κυριαρχία και τη ρωσική στρατιωτική απόσυρση. Διαφορετικά, η ευρωπαϊκή κρίση θα βαθύνει – ως αποτέλεσμα των λαθών των Αμερικανών νεοσυντηρητικών.
Συνεργαστείτε με Κίνα – Ρωσία
– Η νέα οικονομική τάση είναι το λεγόμενο «on-shoring», δηλαδή η μερική αντιστροφή του offshoring, της μεταφοράς εργοστασίων και επιχειρήσεων σε χώρες χαμηλού κόστους που συνεχιζόταν για δεκαετίες. Αναμένετε την αντιστροφή των θεμελιωδών τάσεων της παγκοσμιοποίησης λόγω του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων;
– Oχι ακριβώς. Η παγκοσμιοποίηση θα συνεχίσει να εντείνεται, αλλά αν δεν είμαστε προσεκτικοί, αυτό θα γίνεται σε έναν επικίνδυνο και διχασμένο κόσμο. Σκεφτείτε την πρόσφατη ανακοίνωση του G7 σχετικά με ένα νέο πακέτο χρηματοδότησης για τις υποδομές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ιδέα είναι καλή, αλλά όπως είναι τυπικό πλέον παρουσιάστηκε από το G7 ως πρωτοβουλία κατά της Κίνας και όχι ως θετική πρωτοβουλία. Αυτή είναι και πάλι η νοοτροπία των ΗΠΑ – διαιρέστε τον κόσμο έτσι ώστε οι ΗΠΑ να μπορούν να διαχειρίζονται τουλάχιστον μέρος του κόσμου. Η συμβουλή μου προς την Ευρώπη είναι διαφορετική. Ζήστε συνεργατικά με όλες τις περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, και ναι, ακόμη και με τη Ρωσία. Αλλά ενεργήστε με σύνεση. Μην προσπαθείτε να υπαγορεύσετε στον υπόλοιπο κόσμο τι θα κάνει, αλλά συνεργαστείτε μαζί του. Οι κύριοι στόχοι της Ευρώπης πρέπει να είναι η ειρήνη, η επιτυχία στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η προώθηση των πράσινων συμφωνιών σε όλες τις άλλες περιοχές του κόσμου!
