Kathimerini.gr
Δεν έχουν προγραμματιστεί ομιλίες μπροστά σε πλήθη ούτε κοινές δημόσιες εμφανίσεις. Φημολογούμενη κοινή παρουσία του Γερμανού καγκελάριου Ολαφ Σολτς με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγί Ερντογάν σε φιλικό ποδοσφαιρικό αγώνα Γερμανίας – Τουρκίας στο Βερολίνο τελικά ακυρώθηκε.
Για επίσημη επίσκεψη, η επίσκεψη Ερντογάν στη Γερμανία είναι εξαιρετικά χαμηλών τόνων, αναφέρει το BBC σε κεντρικό άρθρο του με τίτλο «το Βερολίνο στα άκρα για τον Ερντογάν μετά την έντονη κριτική του για το Ισραήλ».
Το Βερολίνο ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καθώς και «το αντι-ισραηλινό του βιτριόλι», αναφέρεται σε αντίστοιχη ανάλυση το Politico.
Οι δύο ηγέτες έχουν αντίθετες απόψεις για τον πόλεμο στη Γάζα και διαφορετικές θέσεις για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τους χωρίζουν πολλά, ωστόσο, έχουν και ισχυρά οικονομικά, πολιτικά και εκλογικά κίνητρα, ικανά να κρατήσουν τη σχέση τους ζωντανή.
Ο Ερντογάν θα συναντηθεί με τον Γερμανό πρόεδρο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ και στη συνέχεια θα δειπνήσει με τον Σολτς.
Οι συναντήσεις θα γίνουν κεκλεισμένων των θυρών, ενώ έχει προγραμματιστεί ιδιωτικό δείπνο.
Τα μέτρα ασφαλείας στο κέντρο της γερμανικής πρωτεύουσας για την επίσκεψη Ερντογάν είναι αντίστοιχα με τις προφυλάξεις που λαμβάνονται για τις επισκέψεις προέδρων των ΗΠΑ.
Η γερμανική κυβέρνηση φαίνεται πως απλώς ελπίζει ότι η επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη θα περάσει χωρίς μεγάλη προβολή και, κυρίως, χωρίς απρόοπτα, και αυτό επειδή πραγματοποιείται στη χειρότερη χρονική συγκυρία για το Βερολίνο.
Τα «αγκάθια»
Οι σχέσεις του Τούρκου προέδρου με τους διαδοχικούς καγκελαρίους της Γερμανίας είναι δύσκολες εδώ και χρόνια, με διαμάχες μεταξύ Βερολίνου και Αγκυρας να ξεσπούν τακτικά.
Οταν οι εκπρόσωποι της γερμανικής κυβέρνησης αναφέρουν «δύσκολος εταίρος» είναι γνωστό ότι εννοούν τον Ερντογάν. Η σύγκρουση Ισραήλ – Χαμάς στη Γάζα καθιστά τη σχέση με τον Τούρκο πρόεδρο ακόμα πιο δύσκολη.
Ενόψει της επίσκεψης, ο Σολτς φρόντισε να μην απαντήσει άμεσα στην έντονη κριτική του Ερντογάν κατά του Ισραήλ για τον πόλεμο που διεξάγει εναντίον της Χαμάς, στον οποίο έχουν σκοτωθεί πολλές χιλιάδες Παλαιστίνιοι.
Την Τετάρτη, αφότου ο Ερντογάν αποκάλεσε τη Χαμάς, η οποία προχώρησε σε περίπου 1.200 δολοφονίες, κυρίως αμάχων Ισραηλινών, κατά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, «απελευθερωτική οργάνωση», ο Σολτς δίστασε να επικρίνει τον Τούρκο πρόεδρο.
Περιορίστηκε στο να αναφέρει ότι «οι κατηγορίες εναντίον του Ισραήλ είναι παράλογες». Το σχόλιο ήταν σαφέστατα ήπιο, δεδομένης της έντονης καταδίκης που συνήθως προκαλούν στη Γερμανία, στενή σύμμαχο του Ισραήλ, πολύ πιο συγκρατημένες τοποθετήσεις σε βάρος του.
Ωστόσο, ο Ερντογάν επανήλθε, χαρακτηρίζοντας το Ισραήλ «τρομοκρατικό κράτος» με «απεριόριστη υποστήριξη» από τη Δύση.
Απευθυνόμενος στην κοινοβουλευτική του ομάδα, πρόσθεσε απειλητικά: «Ισραήλ, το τέλος σας είναι κοντά».
Ηγέτες εβραϊκών κοινοτήτων στη Γερμανία έχουν κατηγορήσει τον Ερντογάν ότι τροφοδοτεί τον αντισημιτισμό με τα σχόλιά του και υπήρξαν εκκλήσεις προς τη γερμανική κυβέρνηση να ακυρώσει την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου.
Για τη Γερμανία, η ιστορική ενοχή για το Ολοκαύτωμα σημαίνει ότι η υποστήριξη προς το κράτος του Ισραήλ είναι αδιαπραγμάτευτη και αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής του Βερολίνου.
Το Βερολίνο έχει εκφράσει ισχυρή αλληλεγγύη προς το Ισραήλ. Παράλληλα, προτρέπει τη χώρα να δώσει έμφαση στον περιορισμό των επιπτώσεων του πολέμου στους αμάχους της Γάζας.
Ο αρχικός σχεδιασμός για την επίσκεψη ξεκίνησε το καλοκαίρι όταν «δεν αναμενόταν ότι θα ξεσπούσε η σύγκρουση στη Γάζα», σύμφωνα με τον Αϊντιν Γιάσαρ, ειδικό για την Τουρκία στο γερμανικό thinktank SWP, τον οποίο επικαλείται το Reuters.
Τα κίνητρα
Εκτός από «αγκάθια», πάντως, υπάρχουν αρκετά κίνητρα που ωθούν τους δύο ηγέτες στο να επιδιώκουν να διατηρήσουν σταθερές τις σχέσεις των δύο κρατών.
Η πρώτη επίσκεψη του Ερντογάν στη Γερμανία από το 2020 έρχεται ενόψει των περιφερειακών εκλογών στη χώρα του, στις οποίες ελπίζει να κερδίσει πίσω τις πόλεις της Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης.
«Η προοπτική καλύτερης πρόσβασης στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ενωσης και απελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων βίζας θα αποτελούσε μεγάλο δώρο στους ψηφοφόρους που πλήττονται από τον υψηλό πληθωρισμό και την οικονομική κρίση», αναφέρεται σε ανάλυση του Reuters.
Ο Τούρκος πρόεδρος, περιγράφοντας πρόσφατα τη Γερμανία ως «την πιο ισχυρή χώρα της Ευρώπης», πιθανόν ελπίζει να κερδίσει την υποστήριξη του Σολτς για να αναβιώσει τις τελματωμένες συνομιλίες για τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την Ε.Ε.
Ωστόσο, σημαντική πρόοδος δεν αναμένεται άμεσα και οπωσδήποτε όχι πριν από τις εκλογές του Μαρτίου.
Ο Ερντογάν θα χρειαζόταν επίσης το πράσινο φως του καγκελάριου για να αγοράσει τα 40 πολεμικά αεροσκάφη Eurofighter Typhoon που η Τουρκία δήλωσε την Πέμπτη ότι θα ήθελε να αποκτήσει. Η Γερμανία, μέσω της Airbus, είναι εταίρος στην κοινοπραξία που τα κατασκευάζει.
Για τον Σολτς, επικεφαλής ενός διχασμένου τριμερούς συνασπισμού που αντιμετωπίζει προκλήσεις στον τομέα της οικονομίας, καθώς και τον αντίκτυπο της αυξανόμενης μετανάστευσης, ο ρόλος της Αγκυρας στην αναχαίτιση των ροών μεταναστών προς την Ε.Ε. την καθιστά απαραίτητο εταίρο.
Συμφωνία της Ε.Ε. το 2016, βάσει της οποίας οι Βρυξέλλες πρόσφεραν κονδύλια στην Τουρκία προκειμένου να φιλοξενήσει πρόσφυγες, στο πλαίσιο προγράμματος επανεγκατάστασης, ανέκοψε τις ροές-ρεκόρ προς την Ευρώπη.
Μία αναβίωσή της θα είχε πολλαπλά οφέλη για τη Γερμανία και άλλες χώρες της Ε.Ε., όπου ο αυξανόμενος αριθμός μεταναστών τροφοδοτεί την ακροδεξιά με περισσότερους υποστηρικτές και ψήφους.
Τουρκικές και αραβικές κοινότητες
Παρά τις όποιες προσπάθειες σύγκλισης και από τις δύο πλευρές, κάποιες από τις δυσκολίες της συνάντησης είναι ανυπέρβλητες.
Στη Γερμανία, υπάρχουν πολυπληθείς κοινότητες Αράβων με δεσμούς ή συμπάθεια προς τους Παλαιστινίους της Γάζας. Επιπλέον, αρκετές αριστερές ομάδες υποστηρίζουν θερμά τους Παλαιστινίους στη σύγκρουση με το Ισραήλ.
Εχουν εκφραστεί φόβοι ότι οποιαδήποτε σχόλια σχετικά με τη σύγκρουση από τον πρόεδρο Ερντογάν κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν εντάσεις ή ακόμα και να οδηγήσουν σε ριζοσπαστικοποίηση μελών της τουρκικής ή αραβικής κοινότητας.
Ο Ερντογάν είχε αρχικά προγραμματιστεί να μείνει μία επιπλέον ημέρα, κάτι που θα του επέτρεπε να παρακολουθήσει από κοινού με τον Σολτς φιλικό ποδοσφαίρου το Σάββατο μεταξύ των δύο χωρών.
Με περίπου τρία εκατομμύρια ανθρώπους με τουρκικές ρίζες στη Γερμανία, υπό τις παρούσες συνθήκες, ο κίνδυνος αξιολογήθηκε μεγαλύτερος συγκριτικά με τα όποια οφέλη.
«Υπήρχε ο φόβος για αντι-ισραηλινά συνθήματα», δήλωσε ο Γιάσαρ, εκτιμώντας πως θα «ήταν απίθανο ο Σολτς να ήθελε να βρίσκεται στις κερκίδες».
Η περιφερειακή ασφάλεια
Η δυσκολία με τον Ερντογάν δεν αφορά απλώς στη ρητορική του. Η ολοένα και πιο αυταρχική επιρροή του στο τουρκικό κράτος, στα δικαστήρια και τα μέσα ενημέρωσης στη χώρα του έχει καταστήσει την προσπάθεια ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. σχεδόν θεωρητική έννοια ή αδιανόητη.
Η επίσκεψη έρχεται επίσης μόλις μία ημέρα αφότου η επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων του τουρκικού Κοινοβουλίου ανέβαλε την ψηφοφορία για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και κατ’ επέκταση και τη διεύρυνση της δυτικής συμμαχίας, έπειτα από αναμονή 18 μηνών.
Η Αγκυρα έχει απαιτήσει παραχωρήσεις από τη Στοκχόλμη που σχετίζονται με την τρομοκρατία.
Επιπλέον, ο Ερντογάν συχνά αλλάζει θέσεις γρήγορα, υποχρεώνοντας άλλους ηγέτες να μαντεύουν για τις προθέσεις του.
«Τίποτα δεν με εκπλήσσει για το τι μπορεί να κάνει», δήλωσε η Νάνσι Πελόζι, πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, για τον Ερντογάν κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Βερολίνο την περασμένη εβδομάδα.
Ωστόσο, οι ηγέτες της Ε.Ε. και των ΗΠΑ εξακολουθούν να υπολογίζουν ότι τα συμφέροντά τους εξυπηρετούνται καλύτερα με τη διατήρηση σταθερών σχέσεων με τον Ερντογάν. Η Τουρκία είναι, εξάλλου, μέλος του ΝΑΤΟ και θεωρείται κρίσιμη για την περιφερειακή ασφάλεια.
Με πληροφορίες από Reuters, BBC, Politico
