Kathimerini.gr
Τίμοθι Γκάρτον Ας*
Στη δεύτερη επέτειο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ας θέσουμε ένα απλό ερώτημα: Η Ευρώπη βρίσκεται σε πόλεμο; Οι περισσότεροι συμμετέχοντες στη Σύνοδο Ασφαλείας του Μονάχου το περασμένο Σαββατοκύριακο συμφώνησαν πως αυτό ισχύει. Οταν ρωτήθηκαν, όμως, αν οι πολίτες των χωρών τους το έχουν συνειδητοποιήσει, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που απάντησαν καταφατικά.
Δύο γυναίκες με το ίδιο όνομα –Γιούλια–, η μία από την Ουκρανία και η άλλη από τη Ρωσία, ενέπνευσαν τον σεβασμό στη σύνοδο. Η Ουκρανή Γιούλια Παγέφσκα, βετεράνος στρατιωτικός ιατρός, και η Ρωσίδα Γιούλια Ναβάλναγια, σύζυγος του δολοφονηθέντος ακτιβιστή, η οποία μας υπενθύμισε ότι υπάρχει μια άλλη Ρωσία, που πολεμάει τον τύραννο και απαιτεί την παραπομπή του στη δικαιοσύνη.
Εξω από τον συνεδριακό χώρο, όμως, τα πλήθη απολάμβαναν αμέριμνα τον ήλιο στα καφέ και τα μπαρ του Μονάχου, καταναλώνοντας στα πολυτελή καταστήματα ή σχεδιάζοντας χειμερινή απόδραση σε κάποιον ταξιδιωτικό προορισμό. Η Ευρώπη σε πόλεμο; Θα αστειεύεστε.
Στη φετινή σύνοδο, οι δυτικοί ηγέτες συνειδητοποίησαν ότι ο πόλεμος θα είναι μακρύς, χωρίς ωστόσο να μεταφέρουν την αίσθηση υπαρξιακής απειλής στους πολίτες των χωρών τους. Απέφυγαν επίσης να λάβουν πρωτοβουλίες με στόχο τη σωτηρία της Ουκρανίας από νέες ήττες στα πεδία των μαχών, όπως η πρόσφατη υποχώρηση από την Αβντιίβκα.
Εξαίρεση αποτελεί η Εσθονή πρωθυπουργός Κάγια Κάλας, την οποία το Κρεμλίνο κατέταξε πρόσφατα πρώτη στον κατάλογο των εχθρών του, αλλά και η Δανή ομόλογός της, Μέτε Φρέντρικσεν. Η Δανή πρωθυπουργός είναι σαφής, άμεση και συνεπής, ενώ ανακοίνωσε στο Μόναχο τη δωρεά του συνόλου του πυροβολικού της χώρας της στην Ουκρανία.
Ο πρόεδρος της Τσεχίας και πρώην στρατηγός Πετρ Πάβελ είναι άλλη μία εξαίρεση. Στο Μόναχο ο Πάβελ ανακοίνωσε ότι οι Τσέχοι έχουν εντοπίσει στη διεθνή αγορά 800.000 βλήματα πυροβολικού, που μπορούν να αγορασθούν τώρα και να παραληφθούν σε λίγες εβδομάδες από τους Ουκρανούς.
Ο χρόνος αυτός μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί προκειμένου η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ να ξεπεράσει την επονείδιστη «τραμπική» τακτική της και να ψηφίσει το πακέτο βοήθειας προς το Κίεβο. Η πιο γκροτέσκα στιγμή της συνόδου σημειώθηκε όταν ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Πιτ Ρίκετς συνέκρινε την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία με την «εισβολή» παράτυπων μεταναστών στις ΗΠΑ από το Μεξικό.
Από μόνες τους, όμως, χώρες όπως η Τσεχία και η Δανία δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ότι η Ουκρανία θα είναι ικανή να αντισταθεί στη ρωσική εισβολή.
Τη στιγμή που οι ΗΠΑ αμφιταλαντεύονται, οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης –Γερμανία και Γαλλία– πρώτες θα έπρεπε να καλύψουν το κενό, αγοράζοντας αμέσως τα πυρομαχικά που εντόπισαν οι Τσέχοι, παραμερίζοντας τους δισταγμούς και τη γραφειοκρατία και ενημερώνοντας με ειλικρίνεια το κοινό για τα σχέδιά τους.
Ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν δεν επισκέφθηκε, όμως, τη σύνοδο του Μονάχου. Η μεγαλόστομη ρητορική του για ευρωπαϊκή κυριαρχία και οικονομία πολέμου δεν συνάδει με τη μικρή κλίμακα και τις καθυστερήσεις στη γαλλική βοήθεια προς το Κίεβο.
Παρά την οξεία κριτική που έχω ασκήσει στον Γερμανό καγκελάριο Σολτς για την επαμφοτερίζουσα στάση του στο θέμα του οπλισμού της Ουκρανίας, η πρακτική της κυβέρνησής του έχει μεταβληθεί αισθητά.
Η Γερμανία έχει πλέον αναδειχθεί στον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα όπλων στην Ουκρανία, μετά τις ΗΠΑ. Δεν μπορώ να ξεχάσω Ουκρανούς φίλους που μου διηγούνταν το καλοκαίρι την ικανοποίησή τους στο άκουσμα γερμανικών αντιαεροπορικών Γκεπάρντ να προστατεύουν το Κίεβο.
Η κυβέρνηση Σολτς μένει τώρα να συνειδητοποιήσει ότι όταν ο σύμμαχός σου διεξάγει πόλεμο εναντίον φονικού δικτάτορα, οφείλεις να τον βοηθήσεις να νικήσει και όχι μόνο να μη χάσει. Αυτή είναι η γλώσσα ισχύος που αντιλαμβάνεται ο Πούτιν.
Οπως είπε ο πρόεδρος Ζελένσκι από το βήμα της συνόδου: «Δεν είναι θέμα όπλων. Το ερώτημα είναι: είστε ψυχολογικά έτοιμοι;» Η λογική της διαπραγμάτευσης, του συμβιβασμού και των κοινώς αποδεκτών λύσεων δεν ισχύει στην περίπτωση του Πούτιν.
Οι ηγέτες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών θα κάνουν καλά να παραδειγματιστούν από τους «μικρούς» ομολόγους τους, όπως η Δανία, η Τσεχία και η Εσθονία. Την ίδια στιγμή πρέπει επειγόντως να βρουν γλώσσα που θα συνεπάρει και θα πείσει τους πολίτες, όπως αυτή που χρησιμοποίησε ο πολιτικός ήρωας του Σολτς, Βίλι Μπραντ.
* Ο κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
