ΣΤΙΒΕΝ ΕΡΛΑΝΓΚΕΡ
Το ταξίδι του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Τεχεράνη, και η τριμερής σύνοδος κορυφής με την ιρανική και την τουρκική ηγεσία, υπήρξε επιτυχημένο για τουλάχιστον ένα λόγο: επέτρεψε στον Ρώσο πρόεδρο να συναντηθεί με ηγέτη μεγάλης χώρας, του Ιράν, ο οποίος έχει στηρίξει ολόψυχα τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τη στήριξή του αυτή επανέλαβε ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ με γλαφυρό τρόπο: «Αν δεν είχατε αναλάβει πρωτοβουλία στην Ουκρανία, η άλλη πλευρά θα είχε προκαλέσει τον πόλεμο».
Παρότι ο Πούτιν δεν μοιράζεται την εχθρότητα του ιρανικού καθεστώτος εναντίον του Ισραήλ και οι δύο χώρες είναι ανταγωνίστριες στη λαθραία εξαγωγή πετρελαίου υποκείμενου σε διεθνείς κυρώσεις, με αποδέκτρια την Κίνα αλλά και άλλες χώρες, στο ζήτημα της Συρίας, Μόσχα και Τεχεράνη ομονοούν στην ανάγκη στήριξης του καθεστώτος Ασαντ. Η Τουρκία, από τη μεριά της, δεν ενδιαφέρεται να γίνει μέλος νέου άξονα ή συμμαχίας με τη Ρωσία ή το Ιράν. Αντίθετα, η Άγκυρα κατάφερε να εκπονήσει εξωτερική πολιτική ανοικτή σε κάθε γεωπολιτική τάση και είναι ικανή να συνδιαλέγεται ταυτόχρονα με τη Μόσχα αλλά και την Ουάσιγκτον. «Η Τουρκία συνεχίζει να παίζει με όλες τις πλευρές, ευρισκόμενη σε ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση. Αν και το παιχνίδι αυτό είναι πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά επωφελές, αποκλείει τη σύσταση νέας συμμαχίας με το Ιράν και τη Ρωσία», λέει ο Τζέρεμι Σαπίρο, πρώην στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η Τουρκία αναδείχθηκε σε ζωτικό διαμεσολαβητή μεταξύ Ουάσιγκτον, ΝΑΤΟ και Ρωσίας. Έχει συνεργασθεί με όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών, προκειμένου να εξασφαλισθεί η εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Ο Ερντογάν αγόρασε ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα και δεν συμμετείχε στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, κάτι που εξόργισε την Ουάσιγκτον. Η Τουρκία παραμένει, όμως, σημαντικός εταίρος του ΝΑΤΟ και αναγκαίος σύμμαχος της Ουάσιγκτον. Η Άγκυρα έχει αποδείξει επανειλημμένως την αξιοπιστία της, συνυπογράφοντας ανακοίνωση σε αυστηρή γλώσσα κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία μετά τη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στη Μαδρίτη, πουλώντας όπλα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο και αίροντας –έστω και προσωρινά– τις αντιρρήσεις της στην είσοδο Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Η μεσολάβηση του Ερντογάν μπορεί να προσφέρει ακόμη πολλά οφέλη στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, σύμφωνα με τον καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν στην Ουάσιγκτον, Τσαρλς Κούπτσαν. «Ο Ερντογάν απολαύει ταυτόχρονα της εμπιστοσύνης της Μόσχας, της Ουάσιγκτον και του Κιέβου. Αν καταφέρει να μεσολαβήσει σε συμφωνία που θα επιτρέψει εκ νέου τη ροή ουκρανικών σιτηρών, αυτό θα μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς τη διπλωματική επίλυση της ουκρανικής κρίσης, μια πρωτοβουλία οικοδόμησης εμπιστοσύνης που θα απαιτήσει αμοιβαίους συμβιβασμούς από τη Ρωσία και την Ουκρανία και θα μπορεί να πραγματοποιηθεί κάτω από την πρόφαση της επιχείρησης παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας», λέει ο Κούπτσαν.
Στόχος του οι Κούρδοι
Το πραγματικό κίνητρο πίσω από τη συμμετοχή του Ερντογάν στην τριμερή σύνοδο της Τεχεράνης ήταν, ωστόσο, πιο περιορισμένο: το πράσινο φως για νέα τουρκική διασυνοριακή στρατιωτική επιχείρηση στη βόρεια Συρία με στόχο τους Κούρδους της Συρίας, τους οποίους ο Ερντογάν χαρακτηρίζει συμμάχους τού εκτός νόμου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος PKK. Η σκληρή γραμμή απέναντι στους Κούρδους είναι παραδοσιακά δημοφιλής μεταξύ των κομμάτων της τουρκικής πολιτικής σκηνής και έχει ήδη αποκτήσει κεντρική θέση στην πολιτική αντιπαράθεση στην Τουρκία ενόψει των προεδρικών εκλογών του επόμενου έτους. Το συριακό είναι το μόνο ζήτημα στο οποίο τα συμφέροντα Τουρκίας, Ιράν και Ρωσίας εμφανίζουν σημεία ταύτισης, παρά τις διαφορετικές απώτερες επιδιώξεις κάθε πλευράς.
Το Ιράν και η Ρωσία υπήρξαν οι πιο πιστοί σύμμαχοι του Μπασάρ αλ Ασαντ. Η Τουρκία, όμως, έχει εξοπλίσει και χρηματοδοτήσει ένοπλες οργανώσεις που μάχονται για την ανατροπή του καθεστώτος του, έχει στείλει στρατεύματά της στη βόρεια Συρία και έχει εμποδίσει συριακές, ιρανικές και ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις να καταλάβουν την επαρχία Ιντλίμπ, που συνεχίζει να βρίσκεται υπό τον έλεγχο Σύρων αντικαθεστωτικών ανταρτών. «Η επιρροή που έχει αποκτήσει εσχάτως ο Ταγίπ Ερντογάν και η ανάγκη της Μόσχας και της Τεχεράνης να τον εξευμενίσουν επιτρέπει στον Τούρκο πρόεδρο να εμφανίζεται απαιτητικός στη διεθνή σκηνή, ζητώντας επίμονα τη διεξαγωγή επιχειρήσεων κατά των Κούρδων», λέει ο Γάλλος αμυντικός αναλυτής Φρανσουά Αϊσμπούρ.
Παρότι ο ύπατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, προειδοποίησε την Τουρκία να αποφύγει κάθε νέα επιθετική ενέργεια στο έδαφος της Συρίας, ο Ερντογάν δεν συγκινήθηκε στο παραμικρό. Την ίδια ώρα, η Ρωσία δεν μοιάζει να ενδιαφέρεται για την τύχη των Κούρδων, εφόσον η τουρκική στρατιωτική επιχείρηση περιορισθεί στη βόρεια Συρία. Ο Ερντογάν, εκτιμά ο Αϊσμπούρ, εκμεταλλεύθηκε την τριμερή σύνοδο στην Τεχεράνη για να ενημερώσει τη Ρωσία και το Ιράν για τα σχέδιά του προκειμένου να αποφύγει αναίτιες διπλωματικές αντιπαραθέσεις.
