Μπορεί η Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο;

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να εισέρχεται, αισίως, στον τρίτο μήνα συγκρούσεων επί του εδάφους έχει πλέον καταστεί σαφές πως η διάρκειά του θα είναι παρατεταμμένη. Όπως διαφαίνεται στον ορίζοντα –σε επίπεδο δημοσίων δηλώσεων αλλά και επί του πεδίου της ενεργούς διπλωματίας- στη παρούσα φάση τόσο η Μόσχα όσο και το Κίεβο δεν δίνουν ισχυρό περιθώριο στην εξεύρεση μιας διπλωματικής λύσης που θα εκτόνωνε την σύγκρουση. Για την Ρωσία του Πούτιν, το σοκ της μη γρήγορης κατάλυσης του Κιέβου σε πολιτικό επίπεδο, οι φοβερές απώλειες επί των πεδίων των μαχών και τακτικές ταπεινώσεις όπως η βύθιση του πλοίου «Μασκβά» δημιουργούν την εντύπωση πως η προσαρμογή της στρατηγικής του στην Ουκρανία αφορά πλέον:

• Σε ένα πόλεμο φθοράς μεγάλης διάρκειας –με έμφαση στα ανατολικά και στο Νότο- προκειμένου να δημιουργήσει το μεγαλύτερο δυνατό τετελεσμένο όσον αφορά την κατάληψη, de facto, ουκρανικού εδάφους και αποκλεισμού του Κιέβου από την έξοδο προς την Μαύρη Θάλασσα (και την θάλασσα του Αζόφ). 

• Στην αποδυνάμωση της χώρας (καταστροφή πόλεων και κρίσιμων υποδομών, δημιουργία μεταναστευτικών ροών) ώστε την επόμενη ημέρα ακόμη κι αν σε τακτικό επίπεδο δεν έχει επιτύχει πολλά το κόστος για το Κίεβο –σε οικονομικό επίπεδο- να είναι τέτοιο που θα το πειθανάγκαζε να συζητήσει (λιγότερο) ειδεχθείς όρους (από την αφετηριακή προσέγγιση της Ρωσίας όσον αφορά τον εξωτερικό προσανατολισμό της χώρας). 

Χάρτης παραγωγής σιτηρών της Ουκρανίας. Διαφαίνεται πως μέρος της ετήσιας παραγωγής (23%) συμβαίνει στις ανατολικές επαρχίες της χώρας που αποτελούν το επίκεντρο της «δεύτερης φάσης» της ρωσικής εισβολής στη χώρα. Η Ουκρανία θα έχει μείωση της τάξης του 45% επί του ΑΕΠ της το 2022 λόγω του πολέμου –δυναμική που θα επηρεάζε την οικονομία της χώρας και το 2023 αν ο πόλεμος παραταθεί έως το τέλος του χρόνου. Η απώλεια της πρόσβασης για το Κίεβο στη θάλασσα θα επηρεάσει αναπόφευκτα το εξαγωγικό εμπόριο της χώρας ενώ θα μπορούσε να οδηγήσει κράτη, όπως πχ την δοκιμαζόμενη ήδη Συρία, σε επισιτιστική κρίση. Πηγή: al Jazeera. 

H αντεπίθεση της Δύσης

Η επίσκεψη των υπουργών Άμυνας κι Εξωτερικών των ΗΠΑ στο Κίεβο προ ημερών είναι μια σαφής ένδειξη πως για την Δύση έχει γίνει αντιληπτό πως ένας πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας πρέπει να έχει έκβαση έναντι ενός σεναρίου γρήγορου τερματισμού του (που θα έθετε την κυβέρνηση Ζελένσκι προ διλημμάτων όσον αφορά τους συμβιβασμούς) ή ενός σεναρίου παράτασης (long-protracted war) που θα κατέστρεφε περαιτέρω την χώρα και θα ευνοούσε, σαφώς, την Ρωσία του Πούτιν. Γι’ αυτό το κλειδί στην περίπτωση της έκβασης θα ήταν ένα σενάριο επανάληψης της μάχης για το Κίεβο (των πρώτων 5 εβδομάδων του πολέμου) στην περίπτωση της μάχης για το Ντονμπάς. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Πως ένας νέος γύρος στρατιωτικής βοήθειας της Δύσης προς το Κίεβο θα οδηγούσε, σταδιακά, στο να αποτύχει η ρωσική προσπάθεια για κατάληψη ολόκληρης της επαρχίας του Λουγκάνσκ –ενώ στη περίπτωση της Χερσώνας και του Μικολάεβ να υπήρχαν εκείνες οι προϋποθέσεις για ουκρανική αντεπίθεση. Μπορεί η Ουκρανία να κερδίσει αυτό τον πόλεμο; Η μέχρι στιγμής ξεδίπλωση του πολέμου δείχνει πως ναι. Με όρους, βέβαια, στρατιωτικού αδιεξόδου (stalemate) κι όχι αποφασιστικού θριάμβου (με την έννοια της συντριβής του ρωσικού στρατού). Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε εντός του καλοκαιριού σε ένα γύρο συνομιλιών όπου η Ρωσία θα προχωρούσε σε σημαντικές υποχωρήσεις.

Για τον Πούτιν ένας παρατεταμμένος πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένα σενάριο που τον ευνοεί ακόμη κι αν επί του πεδίου σημειώνει μικρή, στρατιωτικά, πρόοδο. Ο Πούτιν ανήλθε στην εξουσία την περίοδο μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου πολέμου στην Τσετσενία (1994-1999) αναλαμβάνοντας την σκυτάλη της εξουσίας από τον Μπορίς Γιέλτσιν στα μέσα του δεύτερου πολέμου της Τσετσενίας. Γνωρίζει δηλαδή την «αξία» της μετακύλισης ενός πολέμου «στον επόμενο» ακόμη κι αν, θεωρητικά, το 2024 αντιμετωπίσει προβλήματα πολιτικής επιβίωσης. 

Στο μυαλό του Πούτιν

Κοιτάζοντας τον εκλογικό χάρτη της περιοχής αντιλαμβάνεται κανείς πως την Άνοιξη του 2024 τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία θα έχουν εκλογές. Υπό μια έννοια αυτό είναι το πραγματικό χρονικό ορόσημο για την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία είτε αυτός σταματήσει αύριο το πρωί είτε συνεχίσει –σε ένα εφιαλτικό σενάριο- μέχρι τότε. Μέχρι τότε συνεπώς ο Πούτιν θα σταθμίζει το κόστος, την διάρκεια, τις οικονομικές συνέπειες και τις διπλωματικές προεκτάσεις της απόφασής του να εισβάλλει στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Η Μόσχα, σε μια τεράστια αντίφαση, απειλεί με πυρηνικά ή με πλήγματα προς το ΝΑΤΟ ως προς την παράδοση του δυτικού οπλισμού στην Ουκρανία αλλά ταυτόχρονα μέσω του πρέσβη της στις ΗΠΑ αποστέλλει επιστολές όπου ζητεί τον τερματισμό της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο. Η εν λόγω αντίφαση εξηγεί και το σκεπτικό της ρωσικής στρατηγικής, αλλά και το πλέγμα αποφάσεων του ίδιου του Πούτιν, στην παρούσα φάση του πολέμου:

• Γνωρίζει πως ακόμη κι αν ο πόλεμος σταματήσει με όρους ενός νέου Μινσκ και μιας συνολικής διευθέτησης του Ουκρανικού η ευθύνη της επόμενης ημέρας, πολιτικά, πιέζει την κυβέρνηση Ζελένσκι και την Δύση. Η επέμβαση της Ρωσίας μετά το 2015 στη Συρία υπενθυμίζει ακριβώς αυτό: Πως η Δύση απώλεσε το ενδιαφέρον της για τον πόλεμο στη χώρα. 

• Αντιλαμβάνεται την σύγκρουση, πέραν της περιόδου 2013-2022, με «όρους Τσετσενίας». Συνεπώς ακόμη κι αν υπάρξει έκβαση τους επόμενους μήνες, η ρωσική στρατηγική θα μπορούσε να επανέλθει –με επιθετικούς όρους- στο Ουκρανικό μιας και τα γεγονότα, μετά την 24η Φεβρουαρίου, οριοθετούν, μάλλον, τον «πρώτο πόλεμο της Ουκρανίας» και

• Αναζητεί, ακόμη, τον τρόπο εξόδου από την παρούσα φάση των εχθροπραξιών ώστε να περιορίσει το κόστος του στρατηγικού λάθους ως προς την επιδίωξη της ανατροπής Ζελένσκι με την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου. Αυτό για τη ρωσική στρατηγική προσέγγιση περνάει μέσα από την νομιμοποίηση του τελευταίου –που στο επίπεδο των συνομιλιών για το Ουκρανικό θα τον πίεζε πολιτικά να υπογράψει κάτι που θα τον απονομιμοποιούσε εντός του ουκρανικού πλαισίου. 

Για τον Πούτιν το ερώτημα παραμένει αμείλικτο: Μπορεί η Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο; H μέχρι στιγμής εξέλιξη των γεγονότων κατέδειξε στον Ρώσο Πρόεδρο πως, ναι, θα μπορούσε να συμβεί. Η συνειδητοποίηση αυτής της απάντησης θα κρίνει και την συνέχεια, όχι μόνο του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και των επόμενων κινήσεων της Μόσχας. Και, αντίστοιχα, το ερώτημα πρέπει να απαντηθεί κι από το Κίεβο και την κυβέρνηση Ζελένσκι. Τον οποίο η επόμενη ημέρα θα βρει έναντι της διαχείρισης ενός δυσκολότερου έργου από την διαχείριση ενός πολέμου. Αυτού της πολιτικής. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει διάρκεια. Κι όσο συντομότερα κριθεί στα ανατολικά τόσο πιο γρήγορα θα εκτονωθεί –δια της διπλωματίας.