Γράφει ο ΑΡΓΥΡΗΣ ΤΖΟΥΒΕΛΕΚΗΣ*
1) Η όμικρον παραλλαγή προκαλεί ηπιότερη νόσο; ΝΑΙ.
Τα δεδομένα από Αγγλία μιλάνε για 50% (47% για την ακρίβεια) μικρότερη πιθανότητα να οδηγήσει κάποιον στο νοσοκομείο και 70% (67% για την ακρίβεια) πιθανότητα να εισαχθεί στο νοσοκομείο. Αν πάλι καποιος παρατηρήσει τις καμπύλες των νέων περιπτώσεων (cases) θα δει ότι ενώ έχουν 4 πλασιαστεί στην Αγγλία (εβδομαδιαίος μέσος όρος 186.000 στις 04-01-22από 43.000 στις 26-11-21, Ιταλία 115000 στις 04-01-22 από 11.000 στις 26-11-21) αντίθετα οι νοσηλείες και οι θάνατοι παραμένουν σταθερά χαμηλά (πχ Αγγλία 10189 νοσηλείες από 7864 στα αντίστοιχα διαστήματα και διασωληνωμένοι 862 έναντι 921 προ μηνός) ενδεχομένως και μειωμένοι όπως συμβαίνει πχ στην Σκωτία.
2) Η όμικρον συμπεριφέρεται το ίδιο σε εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους; ΟΧΙ
Δεδομένα από την ίδια αναφορά μιλάνε για 80% μείωση της πιθανότητας νοσηλείας σε αυτούς που έχουν κάνει τρεις δόσεις εμβολίου συγκριτικά με τους ανεμβολίαστους. Σε δεύτερη μελέτη τα ποσοστά είναι λίγο χαμηλότερα και μιλάνε για 68% αποτελεσματικότητα των τριων δόσεων του εμβολίου έναντι της συμπτωματικής νόσου.
3) Μπορεί να εξηγηθεί γιατί η όμικρον παραλλαγή κάνει ηπιότερη νόσο; ΝΑΙ.
Μελέτες από ερευνητές Hong Kong- Chan Chi-wai et al- έχουν δείξει ότι το όμικρον στέλεχος έχει τα εξής παθογενετικά χαρακτηριστικά: α) Πολλαπλασιάζεται 70 φορές περισσότερο στο ανώτερο αναπνευστικό και στους μεγάλους αεραγωγούς (βρόγχους) – εξού και η μεγαλύτερη μεταδοτικότητα του (έως και 5πλασια της δέλτα παραλλαγής) αλλά 10 φορές λιγότερο από την δέλτα στις κυψελίδες των πνευμόνων- εξού και η μειωμένη λοιμωτοξικότητα του ή αλλιώς η ικανότητα του να κάνει βαριά νόσηση (70% περίπου) β) Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι το όμικρον στέλεχος μπαίνει λιγότερο εύκολα στις κυψελίδες των πνευμόνων (μειωμένος τροπισμός) από ότι η δέλτα, ενώ προκαλεί λιγότερο αποτελεσματική σύντηξη των κυτταρικών μεμβρανών από την δέλτα, ένα φαινόμενο που φέρνει τα κύτταρα το ένα δίπλα στο άλλο και έτσι επιτρέπει στον ιό να μολύνει ολοένα και περισσότερα κύτταρα και να επάγει εντονότερη κυτταρική βλάβη.
4) Τα ελληνικά δεδομένα τι πληροφορίες μας δίνουν;
Ότι παρά την τρομακτική αύξηση των νέων περιπτώσεων ο αριθμός των εισαγωγών και θανάτων είναι σταθερός. Μέχρι στιγμής έχουμε 34.148 νέες περιπτώσεις (τελευταίος εβδομαδιαίος μέσος όρος) έναντι 6.161 στις 02/12/21 (ημερομηνία ταυτοποίησης της πρώτης περίπτωσης όμικρον στην Ελλάδα) ενώ οι νοσηλείες ήταν 458 στις 02/12/21 (εβδομαδιαίος μέσος όρος) και 429 στις 04/01/22, ενώ μέχρι στιγμής κανένας διασωληνωμένος με όμικρον παραλλαγή. Tα ποσοστά αυτά δείχνουν ότι με την παραλλαγή όμικρον περίπου ο 1 στους 100 θετικούς (429/34.148) θα νοσηλευθεί. Θα αυξηθεί αυτό το ποσοστό? Δεν το γνωρίζουμε ακόμα.
5) Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι αποτελεσματικά έναντι της όμικρον; ΟΧΙ.
Όταν έχεις ένα ιό που παραλάσσεται/μεταλάσσεται με τέτοια ταχύτητα και εσύ προσπαθείς να δώσεις στοχευμένη θεραπεία τότε αυτή είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Αυτό έχουν δείξει και αξιόπιστες μελέτες που σας τις παραθέτω. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.12.07.21267432v1.full.pdf, https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.12.14.21267772v1
Μόνο το sotrovimab φάνηκε να είναι σχετικά αποτελεσματικό αλλά χρειάστηκαν 4πλάσιες δόσεις για να γίνει αυτό.
6) Τα καινούρια αντι-ιικά φάρμακα (Molnupiravir, nirmatrelvir) αλλά και τα παλαιά/ήδη σε χρήση (remdesivir) είναι αποτελεσματικά έναντι της όμικρον; ΝΑΙ εν μέρει.
Εργαστηριακές μελέτες έδειξαν ότι τόσο τα νεότερα αντι-ιικά όσο και τα παλαιότερα είναι αποτελεσματικά έναντι της νέας παραλλαγής. Όμως ειδικά τα νεότερα αντι-ιικά οφείλουν να δοκιμαστούν σε αληθινές συνθήκες και να φανεί η αποδοτικότητα τους (effectiveness) και όχι μόνο η αποτελεσματικότητα τους (efficacy) εντός ενός «αποστειρωμένου», και αυστηρά ελεγχόμενου, περιβάλλοντος κλινικής μελέτης. Άρα ας είμαστε προσεκτικοί στις δηλώσεις μας.
7) Ποιοι είναι ο μεγαλύτεροι κίνδυνοι με την όμικρον;
Η υπερφόρτωση των νοσοκομείων και οι άσκοποι συνωστισμοί συνανθρώπων μας στα επείγοντα για συμπτώματα κοινού κρυολογήματος. Εδώ μεγάλο ρόλο θα διαδραματίσει η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αλλά και η συνδρομή των ιδιωτών ιατρών (που πολλοί συνάδελφοι μας αγνοούν την τεράστια συνεισφορά τους σε όλα τα κύματα της πανδημίας αλλά αντίθετα περιορίζονται στις αναφορές τους (σκοπίμως) στον ιδιωτικό τομέα των μεγάλων νοσοκομείων. Άλλος φόβος είναι η υπερφόρτωση του υγειονομικού συστήματος λόγω μαζικών απουσιών/καραντίνων θετικών, ηπίως συμπτωματικών υγειονομικών, όπως συμβαίνει στην Ιρλανδία με 3800 εργαζόμενους σε καραντίνα με ήπια συμπτώματα. Ίσως η περαιτέρω βράχυνση της καραντίνας σε αυτές τις περιπτώσεις να περιορίσει τις δυσμενείς συνέπειες ενός τέτοιου σεναρίου. Σημαντικό λοιπόν να τονιστεί ότι φαίνεται ότι με την όμικρον παραλλαγή για την πλειοψηφία των μολυνθέντων και νοσούντων η νοσηλεία οίκοι ενδεχομένως να έχει την ίδια θετική έκβαση με την νοσοκομειακή περίθαλψη ειδικά σε εμβολιασμένους. Τέλος ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι μέσα από συνθήκες υπερμεταδοτικότητας να έχουμε πρόσφορο έδαφος για δημιουργία νέας παραλλαγής με παρόμοια μεταδοτικότητα (λοιμογονικότητα) αλλά μεγαλύτερη λοιμωτοξικότητα (πιο θανατηφόρος).
8) Είναι η όμικρον το τέλος της πανδημίας; ΟΧΙ.
Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις, έλεγε ο Αντισθένης. Τι σημαίνει τέλος; Αν το τέλος είναι η εξαφάνιση του ιού και η επιστροφή στην πρότερη μας κανονικότητα, τότε πλανόμαστε οικτρά. Αν το τέλος σημαίνει ενδημικότητα του ιού, δλδ ήπια νόσηση σε εμβολιασμένους και ευρύ κλινικό φάσμα από ήπια έως βαριά νόσηση για τους ανεμβολίαστους ή βαριά νόσηση για τους ανεμβολίαστους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, τότε ίσως η όμικρον είναι η αρχή.
9) Είναι η όμικρον ένα φως στο τούνελ, ένα ψεγάδι αισιοδοξίας έστω; ΝΑΙ.
Aλλά όπως όλα τα μεγάλα ΝΑΙ στη ζωή μας έτσι και αυτό ακολουθείται από ένα εξίσου μεγάλο ΑΛΛΑ που καθορίζεται από προϋποθέσεις. Και αυτές οι προυπόθέσεις είναι συγκεκριμένες; Καθολικός εμβολιασμός (και των τρίτων χωρών φυσικά) γιατί δεν είναι μόνο η βαριά νόσος που μας απασχολεί αλλά και η μείωση της διασποράς και η αποφυγή δεξαμενών υπερμετάδοσης και υπερ-πολλαπλασιασμού του ιού (τόσο το δέλτα στέλεχος όσο και το όμικρον εμφανίστηκαν σε χώρες με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη – Ινδία όταν είχε κάλυψη 4% και Νότιος Αφρική όταν αυτή δεν ξεπερνούσε το 25%). Μέχρι τότε, τα φαρμακευτικά μέτρα πρόληψης οφείλουν να επενδυθούν με μη φαρμακευτικά μέτρα όπως λένε στην παρακάτω μελέτη https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.12.12.21267673v1
10) Τέλος ένα μικρό σχόλιο: Δεν είμαι υπεραισιόδοξος απλά ρεαλιστής και επουδενί όχι τρομολάγνος. Όμως αυτό που βλέπω τον τελευταίο μήνα με την όμικρον πραγματικά χρήζει ψυχολογικής (τουλάχιστον) ανάλυσης. Από τη μία οι γνωστοί (πλέον) αρνητές της πραγματικότητας (ότι αυτή περιλαμβάνει- ιός, μεταδοτικότητα, θνητότητα, εμβόλια, μέτρα πρόληψης) για τους οποίους έχουμε ήδη αναλύσει τους λόγους της άρνησης και του σκεπτικισμού τους΄; αλλά από την άλλη η παραλλαγή Όμικρον έβγαλε στην επιφάνεια μια ενδιαφέρουσα ομάδα επιστημόνων που μοιράζονται ένα κοινό γνώρισμα: την επιθυμία να συντηρηθεί η πανδημία, επιθυμία τόσο ισχυρή, απότοκος προφανώς ισχυρών ενδόμυχων κινήτρων, που φτάνει στο σημείο άρνησης της πραγματικότητας (ότι η όμικρον πχ προκαλεί ηπιότερη νόσο) και αναζήτησης εφιαλτικών σεναρίων. Η συμβουλή μου προς αυτούς τους κυρίους είναι ότι αυτή η εμμονή κάνει κακό τόσο στη δική τους εικόνα όσο και στο γενικότερο κοινωνικό καλό. Ειδικά όταν η επιθυμία αυτή επενδύεται με τον μανδύα της προάσπισης της δημόσιας υγείας μέσω του καναπέ και του επιστημονικού μηρυκασμού (όρος που σημαίνει ότι δεν έχω την παραμικρή επαφή με τον real world/αληθινό κόσμο, την κλινική, τον ασθενή, την έρευνα στο εργαστήριο παρά μόνο με τα site και το google, δεν ασκώ κλινική, δεν παράγω πρωτογενή έρευνα-όποια και να είναι αυτή) τότε αυτό με ξεπερνά. Στην τελική ανάλυση όλοι όσοι είναι στην πρώτη γραμμή της πανδημίας, ο καθένας από το δικό του πόστο, υγιώς σκεπτόμενος επιθυμεί να λήξει αυτός ο εφιάλτης που έχει οδηγήσει στη βιολογική εξόντωση του υγειονομικού προσωπικού, πρωτίστως των ιατρών και νοσηλευτών. Άρα, με πολύ φιλική διάθεση τονίζω ότι, είναι επιτακτικό να δούμε ρεαλιστικά τα πράγματα όπως παρατίθενται πιο πάνω και να σεβαστούμε την αγωνία του απλού κόσμου αλλά και την αγωνία και τον αγώνα των εργαζομένων στον χώρο της υγείας. Δεν εφησυχάζουμε, δεν χαλαρώνουμε αλλά αντίθετα προσαρμοζόμαστε (όπως άλλωστε έχουν κάνει περίπου τα 2/3 των συμπολιτών μας ως τώρα) στην νέα νόρμα, την νέα πραγματικότητα και κανονικότητα. Εμβολιασμός, μάσκες, αποφυγή συνωστισμών, αυτό-ιχνηλάτηση με rapid tests και γενικώς εφαρμογή κάθε μέτρου ώστε να αποφύγουμε την έκθεση ή τη μετάδοση υψηλού ιικού φορτίου. Ο στόχος είναι να φτάσουμε στο «τέλος» με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και η όμικρον μας δίνει χρόνο να προετοιμαστούμε και να συμπεριφερθούμε αναλόγως. Διότι περισσότερα από 1.5 εκ παιδιά έχουν ορφανέψει από πατέρα, μητέρα, παππού ή γιαγιά από την αρχή της πανδημίας.
*O Αργύρης Τζουβελέκης είναι καθηγητής Πνευμονολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και διευθυντής κλινικής COVID.
