Kathimerini.gr
Γιώργος Σκαφιδάς
Κάθε ψήφος μετράει, πολύ δε περισσότερο σε περιόδους δημοσκοπικής αβεβαιότητας και ανακατατάξεων. Έπειτα από σχεδόν 20 συναπτά έτη στην εξουσία, κι έχοντας πια χάσει ήδη από το 2019 τις δημαρχίες σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν το γνωρίζει πολύ καλά. Για αυτό και απευθύνεται πλέον σε μια εξαιρετικά ευρεία γκάμα ψηφοφόρων, καθώς ανεβάζει ταχύτητα στον δρόμο προς τις διπλές (βουλευτικές και προεδρικές) εκλογές του 2023.
Προ ημερών ο Τούρκος πρόεδρος επισκέφθηκε το πλειοψηφικά κουρδικό Ντιγιάρμπακιρ στη νοτιοανατολική Τουρκία. Από εκεί ανακοίνωσε ότι η φυλακή του Ντιγιάρμπακιρ, που έχει «συνδεθεί» στο τουρκικό μνημονικό με κάποιες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της χούντας του Εβρέν, πρόκειται να μετατραπεί σε μουσείο.
Ειρήσθω εν παρόδω, ένα άλλο μουσείο, όπως ήταν εκείνο της Αγίας Σοφίας, μετατράπηκε από τον Ερντογάν σε τέμενος το 2020 προκειμένου να ικανοποιηθεί έτσι μια άλλη πολυπληθής ομάδα Τούρκων ψηφοφόρων.
Οι Κούρδοι ψηφοφόροι
Από το Ντιγιάρμπακιρ προ ημερών ο Ερντογάν απευθύνθηκε στους Κούρδους ψηφοφόρους. Μίλησε για «αδελφοσύνη», «αγάπη» και «σύμπνοια», για «τις εκλογές που θα γίνουν σε επτά μήνες» (σ.σ. άρα Μάιο του 2023 εάν ισχύσει η αναφορά σε «επτάμηνο»), αλλά και για τα «αδέλφια του τους Κούρδους» που γίνονται «αντικείμενο εκμετάλλευσης» από δυνάμεις όπως είναι εκείνες του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP) του – φυλακισθέντος από το 2016 – Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
Οι Κούρδοι ψηφοφόροι ανέρχονται σε αρκετά εκατομμύρια στην Τουρκία. Πολλοί εξ αυτών είχαν μάλιστα κατ’ επανάληψη στο παρελθόν ψηφίσει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν. Ο ίδιος Ερντογάν υπενθυμίζεται άλλωστε ότι έως και το 2015 προωθούσε την «ειρήνη» με τους Κούρδους. Έκτοτε ωστόσο, έμελλε να αλλάξουν πάρα πολλά.
Όταν το AKP έχασε (προσωρινά) την αυτοδυναμία στις εκλογές τον Ιούνιο του 2015, βλέποντας τότε το φιλοκουρδικό HDP να πραγματοποιεί θριαμβευτική είσοδο στην εθνοσυνέλευση με ποσοστό 13,1% και 80 έδρες, ο Ερντογάν «απάντησε» ανεβάζοντας τους τόνους ενάντια στους Κούρδους.
Πλέον, περίπου επτά χρόνια μετά, και παρά τις εκατοντάδες διώξεις κατά δημοκρατικά εκλεγμένων στελεχών του, το HDP εξακολουθεί να συγκεντρώνει πάνω από 10% στην πρόθεση ψήφου, προκαλώντας όμως έτσι πονοκέφαλο στον Ερντογάν που αναγκάζεται τώρα να δώσει αγώνα για να πάρει την κουρδική ψήφο μακριά από τις δεξαμενές της «ενωμένης» τουρκικής αντιπολίτευσης.
Παράλληλα ωστόσο, ο σουνίτης Ερντογάν επιχειρεί πια ανοίγματα και προς τους σιίτες Αλεβίτες ψηφοφόρους. Σημαντική σημείωση: Αλεβίτης είναι και ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), και πιθανός αντίπαλος του Ερντογάν για την προεδρία της χώρας, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν παρουσίασε μέσα στον μήνα Οκτώβριο μια μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία για την ίδρυση μιας νέας κρατικής διεύθυνσης (Alevi-Bektashi Culture and Cemevi Presidency) που στόχο θα έχει να καλύπτει τις ανάγκες των χώρων λατρείας (Τζεμεβί) των Αλεβιτών. Οι Αλεβίτες από την πλευρά τους δεν φαίνεται να πείστηκαν. Το (προεκλογικό) μήνυμα ωστόσο εστάλη.
Με όρους προεκλογικής εκστρατείας θα μπορούσαν ωστόσο να ιδωθούν και όλες οι άλλες «μεγαλεπήβολες» ανακοινώσεις που έχει κάνει ο Τούρκος πρόεδρος το τελευταίο διάστημα. «Ο Ερντογάν επιχειρεί να ανεβάσει τα ποσοστά του πριν από τις κάλπες του 2023, με προεκλογικές παροχές ύψους πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων», γράφαμε στην «Κ» την περασμένη εβδομάδα, με φόντο το ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων πακέτο «κοινωνικής στέγασης» που έχει παρουσιάσει η κυβέρνηση Ερντογάν ήδη από τον Σεπτέμβριο.
«Ο στόχος είναι να ανεγερθούν περί τις 500.000 νέες εργατικές κατοικίες την περίοδο μεταξύ 2023 και 2028 στις οποίες θα εγκατασταθούν χαμηλού εισοδήματος οικογένειες που θα μπορούν να αποπληρώσουν εν συνεχεία αυτά τα ακίνητα με ευνοϊκούς όρους: σε πολλές δόσεις και λαμβάνοντας ένα σχετικό “επίδομα” από το τουρκικό κράτος […] Ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν έχει μιλήσει για “το μεγαλύτερο έργο κοινωνικής στέγασης στην ιστορία της τουρκικής δημοκρατίας”», γράφαμε στην «Κ».
Επικαλούμενοι τουρκικές πηγές, οι Financial Times έγραψαν πρόσφατα ότι θα πρέπει να περιμένουμε από τον Ερντογάν και άλλες προεκλογικές παροχές το προσεχές διάστημα («Erdoğan gears up for huge pre-election spending spree in Turkey»): αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και στους μισθούς του δημοσίου, «δώρα» για τους συνταξιούχους, δάνεια με ευνοϊκούς όρους για νοικοκυριά και επιχειρήσεις κ.ά.
Οι δημοσκοπήσεις
Οι κινήσεις του 68χρονου Τούρκου ηγέτη λέγεται πως έχουν ήδη αρχίσει να αποφέρουν δημοσκοπικά οφέλη για τον ίδιο και το κόμμα του.
Το ποσοστό των Τούρκων που εξακολουθεί να μιλά για «κακοδιαχείριση» της οικονομίας υποχώρησε, από 77% που ήταν προ μηνών, στο 62%. Στον αντίποδα, εκείνοι που θεωρούν ότι ο Ερντογάν κάνει πια τις σωστές κινήσεις στο μέτωπο της οικονομίας αυξήθηκαν από το 20% στο 36%.
«Εάν διεξάγονταν προεδρικές εκλογές αυτήν την Κυριακή και ο Ερντογάν ήταν ξανά υποψήφιος, πιστεύετε πως θα κέρδιζε;» Αυτό ήταν το ερώτημα που έθεσε η εταιρεία δημοσκοπήσεων Metropoll του Οζέρ Σεντζάρ σε 2.119 Τούρκους το διάστημα μεταξύ 17 και 20 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο της σφυγμομέτρησης Turkey’s Pulse, με το 48,5% των ερωτηθέντων να απαντά «ναι» ή «σίγουρα ναι» και το 47,7% να απαντά «όχι» ή «σίγουρα όχι».
Τα αντίστοιχα ποσοστά είναι όμως πολύ χειρότερα για τον αντιπολιτευόμενο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου που είναι φαβορί για να κατέβει ως προεδρικός υποψήφιος της «ενωμένης» αντιπολίτευσης ενάντια στον Ερντογάν στις επόμενες εκλογές.
Σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση της Metropoll, το 57,5% των ερωτηθέντων θεωρεί βέβαιη ή σχεδόν βέβαιη μια ήττα Κιλιτσντάρογλου, ενώ στον αντίποδα μόνο το 37,4% εκτιμά πως ο σχεδόν 74χρονος ηγέτης του CHP θα μπορούσε να επικρατήσει στις επόμενη προεδρική εκλογική αναμέτρηση ενάντια στον Ερντογάν.
Για τον ακαδημαϊκό Sinan Ciddi (Marine Corps University, Georgetown University, FDD), η τουρκική αντιπολίτευση δεν έχει ακόμη καταφέρει, παρά τις πρωτοβουλίες σύγκλισης των περασμένων μηνών, να βρει εκείνον τον κοινό βηματισμό που απαιτείται προκειμένου να καταφέρει να απειλήσει εκλογικά τον Ερντογάν.
«Τα μέλη της αντιπολιτευόμενης συμμαχίας όχι μόνο απέτυχαν να ανακηρύξουν προεδρικό υποψήφιο, αλλά απέτυχαν επίσης και να διατυπώσουν μια πολιτική και οικονομική πλατφόρμα. Δεν έχουμε ιδέα τι σκοπεύουν να κάνουν εάν εκλεγούν. Εμπιστευτικές πληροφορίες λένε ότι κάθε ένας από τους αντιπολιτευόμενους ηγέτες ενδιαφέρεται για δύο πράγματα: για το ποιο κόμμα θα ηγηθεί ποιας υπηρεσίας και για το ποιος θα αναλάβει την προεδρία», γράφει ο Ciddi στο αμερικανικό «the National Interest», αποκηρύσσοντας τον 74χρονο Κιλιτσντάρογλου ως «μη χαρισματικό». «Είναι ο ηγέτης του CHP από το 2010 και δεν έχει καμία νίκη ενάντια στον Ερντογάν», γράφει ο Sinan Ciddi… θεωρώντας προφανώς πως οι δημοτικές νίκες του 2019 σε Άγκυρα (του Μανσούρ Γιαβάς) και Κωνσταντινούπολη (του Εκρέμ Ιμάμογλου) δεν είναι παράλληλα νίκες και του Κιλιτσντάρογλου.
Όσο για τον Ερντογάν, εκείνος ανεβάζει ρυθμούς ενόψει εκλογών, εμφανιζόμενος ως o ηγέτης που μπορεί να υπερασπιστεί την Τουρκία απέναντι σε μια σειρά από «εντεινόμενες απειλές από το εξωτερικό». «Ο Ερντογάν πιθανόν να δώσει προτεραιότητα σε μια εκστρατεία με επίκεντρο την εθνική ασφάλεια, στο πλαίσιο της οποίας οι πολιτικές ταυτότητας και ο φόβος θα συσπείρωναν την εκλογική βάση γύρω του», δηλώνει η Seren Selvin Korkmaz (IstanPol Institute) μιλώντας στον ιστοχώρο Al-Monitor. Η ανταγωνιστική ρητορική του Ερντογάν, ο οποίος κατηγορεί ξένες δυνάμεις για τα προβλήματα της χώρας του, φαίνεται να λειτουργεί, συνεχίζει η Korkmaz.
Ολοένα ψηλότερα στην ατζέντα αυτής της «ανταγωνιστικής τουρκικής ρητορικής» βρίσκονται ωστόσο, πλέον, χώρες όπως η Ελλάδα και οι ΗΠΑ…
