Kathimerini.gr
«Καμία χώρα δεν έχει τόσα πολλά να κερδίσει από μια σταθερή Συρία όσα η Τουρκία», εκτιμά ο Economist σε δημοσίευμά του με αφορμή τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται στη Μέση Ανατολή μετά την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ τον περασμένο Δεκέμβριο.
Η Τουρκία φιλοξενεί σήμερα περισσότερους από 3 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, και η διασφάλιση της σταθερότητας στην εν λόγω χώρα θεωρείται ότι θα επιτρέψει τη μαζική επιστροφή τους. Παράλληλα, η Τουρκία επιδιώκει το άμεσο τέλος της κουρδικής αυτονομίας στη βόρεια Συρία και θέλει να βοηθήσει στη δημιουργία ενός ενιαίου νέου συριακού στρατού, ενισχύοντας έτσι την επιρροή της σε μια χώρα που κάποτε αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν αρνηθεί επανειλημμένα ότι η Αγκυρα έπαιξε κομβικό ρόλο στην επίθεση των ισλαμιστών και των ανταρτών συμμάχων τους κατά των δυνάμεων του Ασαντ, που οδήγησε τελικά στην πτώση του.
Ωστόσο, η ανάμειξη της Τουρκίας στη νέα πολιτική κατάσταση που έχει σχηματιστεί στη Συρία τις τελευταίες εβδομάδες είναι δύσκολο να αγνοηθεί. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προσφέρθηκε να βοηθήσει τη Συρία να καταρτίσει ένα νέο σύνταγμα ενώ ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν επισκέφθηκε τη Δαμασκό αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους ισλαμιστές αντάρτες.
Ο Χακάν Φιντάν στη Δαμασκό – Φωτό: AP
Τούρκοι επιχειρηματίες έσπευσαν να ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα τον επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας. Μία μόλις ημέρα μετά την είσοδο των ανταρτών στη Δαμασκό, οι κορυφαίες κατασκευαστικές και τσιμεντοβιομηχανίες της Τουρκίας είδαν την αξία των μετοχών τους να εκτινάσσεται με την προοπτική συμβολαίων για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Στο μεταξύ, ο εθνικός αερομεταφορέας της χώρας, η Turkish Airlines, θα ξεκινήσει τις πτήσεις προς τη Συρία στις 23 Ιανουαρίου.
Τουρκικό «πάτημα» στη Συρία
Η Τουρκία εδώ και μερικά χρόνια έχει θέσει υπό κατοχή περιοχές της βόρειας Συρίας ως αποτέλεσμα επιθέσεων που εξαπέλυσε ο τουρκικός στρατός κατά της κουρδικής πολιτοφυλακής των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG).
Μια ετερόκλητη ομάδα συριακών ανταρτικών ομάδων που χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση του Ερντογάν, γνωστή ως Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA), αστυνομεύει τους θύλακες. Η Τουρκία παρέχει βασικές υπηρεσίες στους κατοίκους των περιοχών που ελέγχει, συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης και της υγειονομικής περίθαλψης.
Η Αγκυρα στήριξε επίσης το οιονεί κράτος που δημιουργήθηκε στην επαρχία του Ιντλίμπ, στα βορειοδυτικά της Συρίας από την ισλαμιστική οργάνωση της Χαγιάτ Ταχρίλ Αλ Σαμ (πρώην βραχίονας της Αλ Κάιντα στη Συρία). Επικεφαλής της εν λόγω οργάνωσης είναι ο νέος de facto ηγέτης της Συρίας, Αχμέντ αλ Σάρα (γνωστός και ως Αλ Γκολάνι).
«Αν δεν υπήρχαν οι καταστροφές των 13 και πλέον ετών πολέμου, θα μπορούσε κανείς σχεδόν να μπερδέψει τμήματα της βορειοανατολικής επαρχίας του Ιντλίμπ με την Τουρκία. Τα καταστήματα προσφέρουν τουρκικά προϊόντα. Πολλές επιχειρήσεις δέχονται μόνο τουρκικές λίρες. Οι ηλεκτρικές γραμμές από την Τουρκία παρέχουν ηλεκτρικό ρεύμα όλο το εικοσιτετράωρο στις περιοχές αυτές ενώ στη Δαμασκό οι άνθρωποι έχουν ρεύμα μόλις τέσσερις ώρες την ημέρα», σχολιάζει ο Economist.
Γκράφιτι στην κεντρική πλατεία του Ιντλίμπ για τη νίκη κατά του καθεστώτος Ασαντ – Φωτό: AP
Θεωρείται απίθανο ο τουρκικός στρατός να αποσυρθεί από τις περιοχές που ελέγχει στη βόρεια Συρία ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι κάτι τέτοιο ούτως ή άλλως δεν ζητήθηκε από τη νέα συριακή κυβέρνηση.
Αντιθέτως, η Τουρκία απειλεί να εξαπολύσει νέα επίθεση εναντίον της κουρδικής YPG στη βόρεια Συρία, αν οι μαχητές της δεν καταθέσουν τα όπλα και δεν εγκαταλείψουν τη Συρία. Προς το παρόν, πάντως η Τουρκία τηρεί στάση αναμονής, πιθανώς και λόγω πίεσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ίδιος ο de facto ηγέτης της Συρίας ζήτησε από την Τουρκία να δώσει μια ευκαιρία στις διαπραγματεύσεις με την άλλη πλευρά. Ωστόσο, για την Αγκυρα αυτή η στάση αναμονής δεν θα διαρκέσει επ’ αόριστον. «Είτε κάποιος άλλος θα αναλάβει δράση, είτε εμείς», δήλωσε πρόσφατα ο Χακάν Φιντάν.
Η ανάγκη στρατιωτικής ενότητας
Η Δαμασκός, πάντως, φαίνεται ότι ανησυχεί πολύ περισσότερο για την αριθμητική ισχύ των ανταρτών του φιλοτουρκικού SNA στη χώρα. Η οργάνωση έχει κατηγορηθεί για εκβιασμούς, απαγωγές και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως εναντίον Κούρδων αμάχων, σε περιοχές που έχουν καταληφθεί από τους Τούρκους. Πιο πρόσφατα, ορισμένα από τα μέλη της έχουν εμπλακεί σε επιθέσεις εναντίον αλαουιτών κοντά στη Λατάκια και τη Χομς.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν υποσχέθηκε να βοηθήσει με τη διάλυση του SNA. Η Τουρκία θα μπορούσε να σταματήσει να χρηματοδοτεί την οργάνωση και αντ’ αυτού να συνεισφέρει απευθείας στον κεντρικό προϋπολογισμό της Συρίας και κατ’ επέκταση στον νέο στρατό της.
«Η συγκέντρωση των ένοπλων ομάδων της Συρίας κάτω από μια ενιαία ομπρέλα θα είναι σχεδόν αδύνατη χωρίς την τουρκική υποστήριξη», εκτιμά ο Ντάριν Καλίφα από τη δεξαμενή σκέψης International Crisis Group.
Η Τουρκία και οι άλλοι «παίκτες»
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση Αλ Σάρα δεν ακολουθεί, προς το παρόν, μια πολιτική προσηλωμένη μόνο στην Τουρκία αλλά επιδιώκει να λάβει υποστήριξη από όλες τις πλευρές. Η Σαουδική Αραβία στέλνει ήδη ανθρωπιστική βοήθεια και έχει προσφερθεί να αντικαταστήσει το Ιράν ως κύριος προμηθευτής πετρελαίου της Συρίας. Επίσης, θα μπορούσε να παίξει κεντρικό στην ανοικοδόμηση της Συρίας, ξεπερνώντας τις δυνατότητες της Τουρκίας.
Οσον αφορά το στρατιωτικό κομμάτι, η Τουρκία θέλει να εκπαιδεύσει και να εξοπλίσει τον νέο στρατό της Συρίας, αλλά μια άλλη χώρα της Μέσης Ανατολής «έχει κάνει μια πιο ελκυστική προσφορά», σύμφωνα με αξιωματούχο της Χαγιάτ Ταχρίλ Αλ Σαμ. «Είμαστε ευγνώμονες στην Τουρκία, αλλά δεν χρειάζεται να τοποθετηθούμε σε ένα μόνο στρατόπεδο», ανέφερε ο αξιωματούχος. Δημοσίως, πάντως, οι Τούρκοι αξιωματούχοι φροντίζουν να δείχνουν σεβασμό στην κυριαρχία της Συρίας και την κυβέρνησή της. «Δεν προσπαθούν να τους πιέσουν να προβούν σε συγκεκριμένες ενέργειες», λέει ο Χαλίφα.
Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία ετοιμάζονται να περάσουν τα σύνορα για τη Συρία – Φωτό: AP
Oμως το μέγεθος της εμπλοκής της Τουρκίας στη Συρία προκαλεί ανησυχία σε ορισμένες αραβικές κυβερνήσεις. Οι Σαουδάραβες βλέπουν την Τουρκία ως αντίπαλο για την ηγεσία στον σουνιτικό κόσμο ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος δυσανασχετούν με την υποστήριξη του Ερντογάν σε ισλαμιστικές ομάδες.
Παράλληλα, η Τουρκία θεωρεί το Ισραήλ ως το κύριο εμπόδιο για την επίτευξη των φιλοδοξιών της στη Συρία. Οι εκκλήσεις του υπουργού Εξωτερικών του Ισραήλ, Γκίντεον Σάαρ, για περισσότερη συνεργασία με τους Κούρδους της Συρίας έχουν επιτείνει τους φόβους στην Αγκυρα ότι το Ισραήλ υποστηρίζει την YPG εναντίον της Τουρκίας. Εν τω μεταξύ, μια πρόσφατη έκθεση της ισραηλινής κυβέρνησης προειδοποίησε ότι η αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στη Συρία θα μπορούσε να θέσει τις δύο χώρες σε πορεία σύγκρουσης.
«Ο πόλεμος μεταξύ μιας από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του ΝΑΤΟ και του Ισραήλ είναι απίθανος. Αλλά η ένταση είναι μια υπενθύμιση του τι διακυβεύεται για την Τουρκία στη Συρία. Εάν η νέα Συρία ευημερήσει, τα οφέλη για την Τουρκία θα είναι μεγαλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Αν επιστρέψει το χάος, θα υποστεί το πλήγμα», καταλήγει ο Economist.
