ΣΤΙΒΕΝ ΕΡΛΑΝΓΚΕΡ / THE NEW YORK TIMES
Ο πρόεδρος Τραμπ ουδέποτε υπήρξε ερωτευμένος με το ΝΑΤΟ, καθώς θεωρούσε ότι η Συμμαχία στηριζόταν υπερβολικά στη γενναιοδωρία των ΗΠΑ. Hδη στην πρώτη προεδρική θητεία του είχε δηλώσει ότι σκεφτόταν να αποσύρει τη χώρα του από το ΝΑΤΟ.
Στο ξεκίνημα της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ και ανώτατοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι κατέστησαν σαφές ότι η ασφάλεια της Ευρώπης δεν αποτελεί βασική προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες οφείλουν να επικεντρωθούν στη θωράκιση των δικών τους συνόρων και στη ζώνη του Ινδο- Ειρηνικού, απέναντι στην ανερχόμενη Κίνα.
Την περασμένη Πέμπτη ο Τραμπ υπονόησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να μην προστατέψουν μελλοντικά κάποια κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, τα οποία κατά την εκτίμησή του δεν πληρώνουν αρκετά για την άμυνά τους, υποστηρίζοντας ότι η στάση του υπαγορεύεται από την «κοινή λογική». Τι θα έπρεπε όμως να πράξουν οι Ευρωπαίοι προκειμένου να υποκαταστήσουν αποτελεσματικά το τεράστιο μερίδιο της Αμερικής στις δαπάνες του ΝΑΤΟ;
Η απάντηση βρίσκεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων όπως το χρήμα, το προσωπικό, ο χρόνος και η συνεργασία με την Ουάσιγκτον, υποστηρίζει ο Ιβο Ντάαλντερ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και εκ των συγγραφέων πρόσφατης μελέτης του ερευνητικού κέντρου Μπέλφερ του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, γύρω από την προοπτική δημιουργίας ενός «ισχυρού ευρωπαϊκού πυλώνα» του ΝΑΤΟ.
Τα εμπόδια
Το κεντρικό πρόβλημα προς αντιμετώπιση είναι ότι το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε ως μια συμμαχία στην οποία κυριαρχούν οι ΗΠΑ και σκόπιμα στήριξε όλες τις λειτουργίες του στην ηγεσία, στα προηγμένα οπλικά συστήματα, στην αεροπορική ισχύ και στις μυστικές υπηρεσίες των Αμερικανών. Σήμερα, η ιεραρχία του ΝΑΤΟ ελέγχεται από την Ουάσιγκτον, με τον στρατηγό Κρίστοφερ Καβόλι στην κορυφή της πυραμίδας.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν τον κεντρικό άξονα της Συμμαχίας, επομένως ελέγχουμε τους συμμάχους μας και τους ωθούμε να πράττουν ό,τι θέλουμε», λέει ο κ. Ντάαλντερ. Με πιο πρακτικούς όρους, «ο αμερικανικός στρατός είναι ο σκελετός του ΝΑΤΟ κι αν ο σκελετός φύγει από τη θέση του, το σώμα πεθαίνει».
Σχετικά με τις άλλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι, το οικονομικό κόστος είναι η πιο εύκολα διαχειρίσιμη. Το ερώτημα είναι αν υπάρχει η πολιτική βούληση για τη δαπάνη μεγάλων κονδυλίων, κάτι που μπορεί να επιφέρει πολιτικό κόστος για τους κυβερνώντες.
Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ έθεσε με απλά λόγια το ζήτημα, την περασμένη εβδομάδα: «Πεντακόσια εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητάμε από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να μας προστατέψουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους». Αυτό που λείπει από την Ευρώπη, είπε ο Τουσκ, είναι «η πεποίθηση ότι αντιπροσωπεύει πραγματικά μια παγκόσμια δύναμη». Ο Φρίντριχ Μερτς, πιθανότατα αυριανός καγκελάριος της Γερμανίας, έδωσε μια τολμηρή απάντηση τις προάλλες, όταν πρότεινε να αφιερωθεί σχεδόν 1 τρισ. ευρώ την επόμενη δεκαετία για την άμυνα και τις υποδομές. Την Πέμπτη οι ηγέτες της Ε.Ε. αποφάσισαν γενναία αύξηση των στρατιωτικών δαπανών.
Σε ό,τι αφορά το προσωπικό, αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο 100.000 Αμερικανοί στρατιώτες στην Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά είναι απίθανο ότι οι Ευρωπαίοι θα καταφέρουν να τους αναπληρώσουν γρήγορα, ακόμη κι αν αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες.
Από το σύνολο των Αμερικανών στρατιωτών, οι 20.000 στάλθηκαν στην Ευρώπη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αναλυτές εκτιμούν ότι η διοίκηση Τραμπ θα τους αποσύρει σύντομα. Αλλοι 40.000 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονται στην ήπειρο εκ περιτροπής. Το σχήμα είναι πολυδάπανο και δεν αποκλείεται ο Τραμπ να το καταργήσει. Πρόσθετη επιβάρυνση θα έρθει αν οι Ευρωπαίοι στείλουν, όπως προτείνουν Βρετανία και Γαλλία, στρατεύματα στην Ουκρανία στο πλαίσιο των εγγυήσεων ασφαλείας που ζητάει το Κίεβο.
Ανάγκη συγχρονισμού
Σε κάθε περίπτωση, η αναπλήρωση του αμερικανικού παράγοντα, τόσο στο επίπεδο των εξοπλισμών όσο και σε εκείνο του προσωπικού, θα απαιτήσει χρόνο. Υπό κανονικές συνθήκες, η Ευρώπη θα χρειαζόταν μία δεκαετία για να καλύψει τα κενά, εκτιμά ο Καμίλ Γκραν, πρώην βοηθός γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ. Σήμερα, η αίσθηση του επείγοντος που μοιράζονται οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να επιταχύνει τις εξελίξεις, σε κάθε περίπτωση όμως είναι αναγκαίος ο συγχρονισμός με την Αμερική για μια ομαλή μετάβαση στη νέα κατάσταση. Μια ξαφνική απόσυρση των Αμερικανών θα δελέαζε τον Βλαντιμίρ Πούτιν να δοκιμάσει τις αντοχές της Δύσης.
Ορισμένοι αναλυτές, όπως ο Μαξ Μπέργκμαν από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, πιστεύουν ότι η στιγμή είναι κατάλληλη για να τεθεί επί τάπητος η πρόταση για έναν ευρωπαϊκό στρατό. Στο παρελθόν οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτάσσονταν σθεναρά σε αυτή την ιδέα. Ωστόσο ένας ευρωπαϊκός στρατός δεν είναι ανάγκη να αντικαταστήσει τους Αμερικανούς σε όλους τους τομείς. Θα μπορούσε κάλλιστα να ενσωματωθεί στο ΝΑΤΟ και να είναι αρκετά ισχυρός ώστε να εκπληρώνει τη βασική αποστολή του: να αποτρέπει τη Ρωσία από το να εισβάλλει σε χώρες-μέλη της Συμμαχίας.
«Επιτέλους», εκτιμά ο κ. Μπέργκμαν, «η Ευρώπη έχει, τουλάχιστον στα χαρτιά, σχεδόν 2 εκατομμύρια στρατιωτικούς και δαπανά περίπου 338 δισ. δολάρια τον χρόνο για την άμυνα. Οι αριθμοί αυτοί είναι υπεραρκετοί προκειμένου να αποτρέψουν τη Ρωσία και αρκετοί για να αναδείξουν τη συλλογική Ευρώπη σε στρατιωτική δύναμη».
