Ε.Ε.: Οι νέοι συσχετισμοί και η μοιρασιά των αξιωμάτων

Αλεξάνδρα Βουδούρη

«Ανάμεικτα» αλλά και σε μεγάλο βαθμό αναμενόμενα αποτελέσματα έφερε τελικά η κάλπη των ευρωπαϊκών εκλογών της περασμένης Κυριακής. Η δεξιά πλευρά του ημικυκλίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύθηκε με την αύξηση των εδρών για λαϊκιστικά, εθνικιστικά και ακροδεξιά κόμματα, χωρίς ωστόσο δραματικές αλλαγές από την προηγούμενη σύνθεσή του.

Οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις και το ευρωπαϊκό «κέντρο», δηλαδή, το ευρωπαϊκό λαϊκό κόμμα (ΕΛΚ), οι σοσιαλιστές και δημοκράτες (S&D), οι φιλελεύθεροι του Renew κράτησαν τελικά δυνάμεις, που τους επιτρέπουν συγκρότηση πλειοψηφίας. Η μεγαλύτερη «πρόκληση», ωστόσο, θα είναι να διατηρήσουν στέρεη την πολιτική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε κρίσιμα ζητήματα όπως: κλιματική αλλαγή, μεταναστευτικό, οικονομική και κοινωνική πολιτική.

Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει, πάντως, τα εκλογικά αποτελέσματα σε συγκεκριμένα κράτη-μέλη, γεγονός που αποδεικνύει ότι όλα τα επίπεδα της ευρωπαϊκής πολιτικής αλληλοσυνδέονται. Η ισοπεδωτική για τον Εμανουέλ Μακρόν ήττα έναντι της Ακροδεξιάς οδηγεί τη Γαλλία σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές, ενώ στη Γερμανία τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού υπολείπονται των συντηρητικών και ακροδεξιών κομμάτων, γεγονός που αποδυναμώνει, κατ’ επέκταση, τον γαλλογερμανικό «άξονα» ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της ίδιας της Ενωσης.

Πώς, λοιπόν, οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τις πολιτικές αλλά και τις σχετικές αποφάσεις στον νέο θεσμικό πενταετή κύκλο;

Εν αρχή ην η πλειοψηφία και ο λόγος σχηματισμού της ανήκει στον «νικητή» των ευρωεκλογών, το ΕΛΚ. «Είμαστε η μόνη δύναμη του κέντρου που αύξησε έδρες», σημειώνουν εμφατικά ανώτατες πηγές του κόμματος, καθώς πράγματι το ΕΛΚ έχει 10 παραπάνω έδρες και φτάνει τις 186 από τις συνολικά 720, με στελέχη του να εμφανίζονται βέβαια για την αύξησή τους τις προσεχείς ημέρες, έως αύριο, μετά τις σχετικές διαδικασίες εντός της ευρωομάδας.

Αναλυτές και μέλη του Ευρωκοινοβουλίου ξεκαθαρίζουν, πάντως, ότι είναι διαφορετικός ο στόχος συγκρότησης πλειοψηφίας για την εκλογή προέδρου της Κομισιόν και του κολεγίου της και άλλη η συγκρότηση πλειοψηφιών για την ψήφιση κρίσιμων φακέλων στο Ευρωκοινοβούλιο. Δεν ακολουθείται δηλαδή η «νόρμα» σχηματισμού κυβερνήσεων συνασπισμού.

Για τη συγκρότηση, λοιπόν, «πλειοψηφίας Ούρσουλα», για την εκλογή δηλαδή της «εκλεκτής» του ΕΛΚ τόσο ο πρόεδρός του Μάνφρεντ Βέμπερ, όσο και η Φον ντερ Λάιεν ξεκαθάρισαν ήδη από το βράδυ της Κυριακής ότι προτεραιότητα αποτελεί ο σχηματισμός πλειοψηφίας φιλοευρωπαϊκού «κέντρου» με σοσιαλιστές και φιλελεύθερους, όπως συνέβη και το 2019. Η εκλογή της αποτελεί τον βασικότερο όρο που θέτει το ΕΛΚ έχοντας πάρει ήδη το πράσινο φως από τους σοσιαλιστές, αλλά όχι ακόμα από τους φιλελεύθερους, παραδέχονται στελέχη του κόμματος. «Η Ούρσουλα ψηφίστηκε από τη βάση μας», αναφέρουν και με σαφές μήνυμα προς όλους, σημειώνουν ότι «δεν πρόκειται για ψήφο στην προσωπικότητα, αλλά για ψήφο σεβασμού στη θεσμική ιδιότητά της και στο εκλογικό αποτέλεσμα, είναι το πρόσωπο του προγράμματός μας».

Δύσκολο «τεστ» αριθμητικής στη συλλογή των 361 ψήφων (το βασικό όριο) που απαιτούνται για την εκλογή προέδρου διαβλέπουν αναλυτές. «Πρόκειται για δύσκολη πολιτική “άσκηση” και μην ξεχνάμε ότι η ψηφοφορία είναι μυστική, επομένως θα μπορούσαν να χαθούν ψήφοι από σημαντικό αριθμό ευρωβουλευτών», επισημαίνει ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, διευθυντής μελετών στο European Policy Center στις Βρυξέλλες, όμως όχι ακατόρθωτη, καθώς «θα εξαρτηθεί από την τέχνη της πειθούς και το είδος συμφωνίας που θα προσφέρει η Φον ντερ Λάιεν προς εκείνους που επιθυμεί τη στήριξή τους, κάτι που έχει αποδείξει ότι μπορεί να πετύχει».

Αν και ο κ. Εμμανουηλίδης δεν αποκλείει στήριξη άλλων κομμάτων και ευρωβουλευτών από τα δεξιά του ημικυκλίου, όπως των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) «για το δικό τους συμφέρον», ωστόσο εκτιμά ότι τα παραδοσιακά κόμματα «σήμερα είναι σε “πίεση” να τη στηρίξουν, ώστε να μη σταλεί το λάθος πολιτικό μήνυμα: ότι αφήνουν χώρο στην Ακροδεξιά. Επί της ουσίας, θα είναι ψήφος υπέρ αυτής της αποτροπής, παρά ουσιαστική ψήφος εμπιστοσύνης σε εκείνη».

Με αυτό συμφωνεί η Σουζάνα Βέιγ, πολιτική αναλύτρια του German Marshall Fund, καθώς εκτιμά ότι «με έναν αποδυναμωμένο Μακρόν, έχει καλύτερες πιθανότητες επανεκλογής, καθώς ο Γάλλος πρόεδρος δεν έχει πια την ισχύ να αντιπροτείνει εναλλακτική». Η ίδια βλέπει μάλιστα ότι η πλειοψηφία των τριών είναι «αρκετή για την εκλογή της, έστω και οριακά», όμως αυτή θα εξαρτηθεί και από το «πακέτο συμφωνίας» τους για τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα.

Η ακροδεξιά αντιπολίτευση

Μια νέα Κομισιόν που –όπως φαίνεται– θα στηρίξει το φιλοευρωπαϊκό «κέντρο» θα σημάνει συνέχεια και σταθερότητα σε βασικές γεωπολιτικές προκλήσεις. Ομως, την ίδια στιγμή τόσο η Κομισιόν, όσο και το Κοινοβούλιο θα αντιμετωπίσουν την ακροδεξιά αντιπολίτευση, που θα ενισχύει την παρουσία της σιγά σιγά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτό σημαίνει αυτόματα δυσκολία στην επίτευξη συναινέσεων για μεγάλα ζητήματα και νομοθετήματα, γύρω από την πράσινη ατζέντα, το μεταναστευτικό, την οικονομία.

Ο βασικός λόγος, κατά τον Γιάννη Εμμανουηλίδη, είναι ότι «υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις» και φέρνει ως παράδειγμα την πράσινη συμφωνία. «Τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολη η επίτευξη εποικοδομητικής πλειοψηφίας, ενώ αντιθέτως ριζοσπαστικά, ακραία κόμματα σχημάτιζαν πλειοψηφίες εναντίον της».

Σε ό,τι αφορά το «επιχειρησιακό μοντέλο» λειτουργίας του Κοινοβουλίου, «θα υπάρξει συμφωνία επί της αρχής μεταξύ των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων», αναφέρει μέλος του Ευρωκοινοβουλίου με μεγάλη εμπειρία, θα υπάρξουν δηλαδή «κόκκινες γραμμές» και ένα επίπεδο αρχών για συγκεκριμένα ζητήματα, όπως π.χ. στήριξη στην Ουκρανία, όμως σε άλλα ζητήματα θα γίνουν πιο ευέλικτες. «Το είδαμε, άλλωστε, με ad hoc συνεργασίες μεταξύ ΕΛΚ και ECR σε νομοθετήματα της πράσινης συμφωνίας», υπενθυμίζει. Αυτή η τάση θα συνεχιστεί, ιδιαίτερα μετά την απώλεια της κεντροαριστερής πλειοψηφίας. «Την προηγούμενη πενταετία φιλελεύθεροι, σοσιαλιστές, πράσινοι και αριστεροί είχαν πλειοψηφία σε κρίσιμα νομοθετήματα, αυτή πλέον δεν υπάρχει. Αυτό θα ενθαρρύνει το ΕΛΚ να κρατάει τον ρόλο-ρυθμιστή», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Κανείς, λοιπόν, δεν μπορεί να αποκλείσει μια συνεργασία του ΕΛΚ με το ΕCR σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση «φραχτών» για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών με ευρωπαϊκά κονδύλια, θέμα που φέρνει μετ’ επιτάσεως το κεντροδεξιό κόμμα ως προτεραιότητα, ενώ απαιτεί «πραγματιστική εφαρμογή» της «πράσινης συμφωνίας» με το βλέμμα στα αιτήματα των αγροτών, όπως σημειώνουν στελέχη του.

720 έδρες

Τρέχουν να προλάβουν τη θητεία Ορμπαν

Στην ολομέλεια του Ιουλίου, που συμπίπτει με την έναρξη νέας προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είθισται να παρουσιάζει τις προτεραιότητές της ο αρχηγός του κράτους, που την αναλαμβάνει, στο Στρασβούργο. Την 1η Ιουλίου η Ουγγαρία παίρνει τη «σκυτάλη» από το Βέλγιο για ένα εξάμηνο, που ήδη προδιαγράφεται «επεισοδιακό»: Πρώτον, γιατί πρόκειται για κράτος-μέλος που είναι σε πολλαπλή «σύγκρουση» με την Ε.Ε. και προσωπικά με την πρόεδρο της Κομισιόν ιδιαίτερα για θέματα κράτους δικαίου ή μη εφαρμογής ευρωπαϊκής νομοθεσίας, δεύτερον, γιατί η προεδρία συμπίπτει με την πιο «ευαίσθητη» μεταβατική περίοδο για τη θεσμική Ε.Ε. και την έναρξη του νέου πενταετούς κύκλου, με τη Βουδαπέστη να βρίσκεται σε θέση ισχύος όχι μόνο επιρροής της ατζέντας, αλλά και επιλογής των ανώτατων θεσμικών ευρωπαϊκών θέσεων.

Λόγω της μεταβατικής περιόδου, η oυγγρική προεδρία θα έχει περιορισμένες προτεραιότητες με έμφαση πάντως: στην ανταγωνιστικότητα, την αμυντική πολιτική, το δημογραφικό, τη διεύρυνση μόνο προς Δυτικά Βαλκάνια (όχι προς Ουκρανία), την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης και τον περιορισμό «εμποδίων» της κοινής εσωτερικής αγοράς.

Επιτυχημένη θα είναι η προεδρία για την Ουγγαρία, αν ο Ορμπαν πετύχει συμβιβασμούς εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τους εκκρεμείς νομοθετικούς φακέλους. Θα είναι οι «26» πρόθυμοι να συμβιβαστούν, όταν εκείνος φημίζεται για το αντίθετο; «Επί της ουσίας, ο Oρμπαν πρέπει να απαλλαγεί –τουλάχιστον προσωρινά– από τον ρόλο του μαύρου πρόβατου στο συμβούλιο», αναφέρει Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Εάν δεν αλλάξει, τότε η προεδρία ξεκινάει με άθλιους οιωνούς», αναφέρει συνάδελφός του, ενώ υπογραμμίζει ότι τα κράτη-μέλη έχουν τη δυνατότητα να «μπλοκάρουν» σημαντικές, για παράδειγμα, συναντήσεις σε επίπεδο υπουργών. Σε κάθε περίπτωση, η θεσμική Ε.Ε. «τρέχει» να κλείσει σημαντικές εκκρεμότητες (όπως έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με Ουκρανία, συμφωνία για χρήση των ρωσικών «παγωμένων» περιουσιακών στοιχείων κ.ά.) πριν από την 1η Ιουλίου. Η αγωνιώδης αυτή προσπάθεια ίσως τελικά έπαιξε, κατά ειρωνικό –για τον Oρμπαν– τρόπο, καταλυτικό ρόλο και για την ταχύτητα αποφάσεων σε σχέση με την επιβεβαίωση της Φον ντερ Λάιεν για δεύτερη θητεία στην Κομισιόν.

Η μοιρασιά των αξιωμάτων

Η εκλογική διαδικασία για την επιβεβαίωση της δεύτερης θητείας για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα διεξαχθεί στις 18 Ιουλίου, κατά την πρώτη ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου. Θα έχει προηγηθεί το σημερινό άτυπο δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών, όπου θα «μοιραστούν» τα ανώτατα πόστα ανάμεσα στο ΕΛΚ, τους σοσιαλιστές και τους φιλελεύθερους, με τον Πορτογάλο, σοσιαλιστή πρώην πρωθυπουργό Αντόνιο Κόστα (επάνω) να «κλειδώνει» για πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και την Εσθονή φιλελεύθερη πρωθυπουργό Κάγια Κάλας (κέντρο) για επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας.

Συμφωνία θα υπάρξει και για την πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα (κάτω) –που θα «μοιραστεί» την πενταετία– με υποψήφιο των σοσιαλιστών. Η διαδικασία έγκρισής τους, όμως, γίνεται αποκλειστικά στο Ευρωκοινοβούλιο κατά την πρώτη ολομέλειά του (16-19 Ιουλίου).