Δημήτρης Αθηνάκης
Το δημοσιογραφικό κλισέ θα έλεγε: μορφή χιονοστιβάδας λαμβάνουν οι απομακρύνσεις και οι παραιτήσεις Ουκρανών αξιωματούχων τις τελευταίες ημέρες. Και θα ήταν η αλήθεια.
Υπουργοί, υφυπουργοί, σύμβουλοι, κυβερνήτες επαρχιών χάνουν τις θέσεις τους ο ένας μετά τον άλλο. Ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Βιάτσεσλαβ Σαποβάλοφ, ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Πολιτικής Βιτάλι Μουζιτσένκο, ο αναπληρωτής επικεφαλής του Γραφείου του Ουκρανού προέδρου, Κίριλο Τιμοσένκο, και ο αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας Ολέκσι Σιμονένκο είναι μεταξύ των αξιωματούχων που απομακρύνθηκαν εκούσια ή ακούσια.
Την ίδια στιγμή, πέντε περιφερειακοί κυβερνήτες –των Ντνιπροπετρόφσκ, Ζαπορίζια, Κιέβου, Σούμι και Χερσώνας– καθαιρέθηκαν από την κυβέρνηση της Ουκρανίας κατόπιν εντολής Ζελένσκι, πιθανώς λόγω εμπλοκής τους σε σκάνδαλα, με προεξάρχον αυτό του υφυπουργού Άμυνας, όπως αναφέρουν διεθνή μέσα.
Το Σαββατοκύριακο, εξάλλου, έρευνα ουκρανικού μέσου κατηγόρησε το υπουργείο Άμυνας ότι υπέγραψε συμβόλαια για την προμήθεια τροφίμων στα στρατεύματα πρώτης γραμμής σε «δύο έως τρεις» φορές πάνω από την κανονική τιμή. Το εν λόγω ποσό είναι 320 εκατ. ευρώ για το 2023, σύμφωνα με τον ειδησεογραφικό ιστότοπο ZN.UA.
«Ακόμη και αν αυτές οι κατηγορίες είναι αβάσιμες, οι παραιτήσεις θα επιτρέψουν τη διατήρηση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας και των διεθνών εταίρων», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Άμυνας, το οποίο, μία ημέρα μετά, απέρριψε τους ισχυρισμούς ως ψευδείς, χαρακτηρίζοντάς τους «σκόπιμη χειραγώγηση». Ωστόσο, ο υπουργός Άμυνας Ολέξι Ρέζνικοφ δεν γλίτωσε τα «πυρά».
Γιατί τώρα και γιατί τόσο μαζικά
Γιατί όμως τώρα ξέσπασε αυτή η χιονοστιβάδα και με τέτοια σπουδή εκ μέρους της προεδρίας Ζελένσκι;
Θρυαλλίδα των πρόσφατων –σημερινών και πρόσφατων– απομακρύνσεων και παραιτήσεων ήταν η σύλληψη του αναπληρωτή υπουργού Υποδομών, Βασίλ Λοζίνσκι, ο οποίος φέρεται να έχει εμπλακεί σε σκάνδαλο δωροδοκίας ύψους τουλάχιστον 350.000 ευρώ για προμήθειες γεννητριών. Ο ίδιος αρνείται κάθε κατηγορία.
©Associated Press
Ωστόσο, ο πρόεδρος Ζελένσκι υποσχέθηκε την περασμένη Κυριακή ότι η Ουκρανία δεν θα επιστρέψει ποτέ στο διεφθαρμένο παρελθόν της, «στον τρόπο ζωής ορισμένων που βρίσκονταν σε κρατικούς θεσμούς». Ο ανένδοτος κατά της διαφθοράς φαίνεται τώρα ότι διαπερνά όλους τους ουκρανικούς θεσμούς. Μάλιστα, ο Ντέιβιντ Αραχάμια, επικεφαλής του κόμματος Υπηρέτης του Λαού του Ζελένσκι, είπε ότι οι αξιωματούχοι θα πρέπει «να επικεντρωθούν στον πόλεμο, να βοηθήσουν τα θύματα, να μειώσουν τη γραφειοκρατία και να σταματήσουν τις αμφίβολες επιχειρήσεις. Κάποιοι μας άκουσαν, κάποιοι άλλοι, όμως, δυστυχώς όχι», συμπληρώνοντας: «Σίγουρα θα υπάρξουν φυλακίσεις την άνοιξη. Εάν η ανθρώπινη προσέγγιση δεν λειτουργήσει, θα το κάνουμε σύμφωνα με τον στρατιωτικό νόμο», είπε ο ίδιος.
Η Ουκρανία είναι στην 122η θέση –από τις 180– στον παγκόσμιο δείκτη διαφθοράς της Transparency International. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ήδη από την προεκλογική του καμπάνια το 2019, είχε ορκιστεί στο όνομα της διαφάνειας και της αντιδιαφθοράς. Απ’ ό,τι φαίνεται, έχει έρθει η ώρα να αναλάβει δράση.
Αυτές οι κινήσεις του Ουκρανού προέδρου έρχονται τώρα μαζικά για πολλούς λόγους – αλλά δεν είναι οι πρώτες· ήδη τον Ιούλιο είχε απομακρύνει τον παιδικό του φίλο και επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας, Ιβάν Μπακάνοφ, και τη γενική εισαγγελέα Ιρίνα Βενεντίκτοβα, αφού αποκαλύφθηκε ότι πολλοί στα τμήματα τους συνεργάζονταν με τη Ρωσία, όπως ανέφερε το Axios.
Ο ένας, ίσως και ο βασικότερος λόγος είναι ότι η δυτική βοήθεια δεν θα εξακολουθήσει να ρέει εάν η διαφθορά δεν παταχθεί. Όσο κι αν η Δύση στηρίζει σχεδόν με κάθε μέσο την Ουκρανία, δεν θα θελήσει να συνεχίσει να το κάνει αν υπάρχουν υπόνοιες ότι βοηθείται ένα κράτος διεφθαρμένο, όπου κάποια μαύρη τρύπα καταπίνει δολάρια και ευρώ.
Με το βλέμμα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ
Από την άλλη, η βαθιά επιθυμία να εισέλθει στην επίσημη χορεία των ευρωπαϊκών κρατών, ο βασικότερος και ασφαλέστερος δρόμος είναι εκείνος της διαφάνειας. Άλλωστε, είναι από τις κρίσιμες επτά προϋποθέσεις, όπως έχει ήδη επιτονίσει η Ευρώπη στις διαπραγματευτικές συνομιλίες με το Κίεβο για την είσοδο της χώρας στην Ε.Ε. το περασμένο καλοκαίρι. Ακόμα και εν μέσω επιτακτικής πολεμικής ανάγκης, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επισήμαιναν με κάθε ευκαιρία ότι η Ουκρανία έχει πολύ δρόμο μπροστά της, όπως έκανε ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε.
Παράλληλα, ο Ζελένσκι έχει στραμμένο το βλέμμα στις ΗΠΑ. Παρά τη γενναιόδωρη στήριξη του Τζο Μπάιντεν, ο Ουκρανός πρόεδρος γνωρίζει ότι η αλλαγή σκυτάλης στη Βουλή των Αντιπροσώπων, με τους Ρεπουμπλικανούς να έχουν την πλειοψηφία, μπορεί να του δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα από τον ήδη υπάρχοντα σκεπτικισμό ορισμένων Ρεπουμπλικανών για την απλόχερη στήριξη του Κιέβου. Εξάλλου, εδώ και πολύ καιρό οι ΗΠΑ παρέχουν τεχνογνωσία στην εμπόλεμη χώρα για την πάταξη της διαφθοράς.
©Associated Press
Ήδη από τον Δεκέμβριο, βέβαια, η ουκρανική υπηρεσία για την πάταξη της διαφθοράς (NABU) επιβεβαίωσε τους Αμερικανούς στην Ουάσιγκτον ότι συνεχίζει την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς ακόμα και υπό τον στρατιωτικό νόμο, ενώ οι υπάλληλοί του εντάχθηκαν στον αγώνα κατά του εξωτερικού εχθρού στις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων, βοήθησαν στην καταγραφή των εγκλημάτων των κατακτητών και διεξήγαγαν αναλυτική εργασία. «Δεν σταματήσαμε τη δουλειά μας ούτε λεπτό. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, περισσότερα από 100 άτομα διώχθηκαν. Παρά τον πόλεμο πλήρους κλίμακας, συνεχίσαμε αυτό που ξεκινήσαμε σε καιρό ειρήνης: ψηφιοποιούμε την ποινική διαδικασία, η οποία θα βελτιώσει την υποδομή κατά της διαφθοράς στο μέλλον», είχε πει χαρακτηριστικά ο Γκίζο Ουγκλάβα, διευθυντής της NABU.
Τα περίπλοκα ερωτήματα των συμμάχων
Από την άλλη, όπως έγραψαν οι New York Times, παρότι ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζεται χωρίς διαφαινόμενο τέλος, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας αντιμετωπίζουν περίπλοκα ερωτήματα σχετικά με την ανοικοδόμηση της χώρας: ποιος θα πληρώσει για τι και ποιος θα πρέπει να ελέγξει τη διαδικασία και τα κονδύλια. Τι είδους εξωτερική επίβλεψη των χρημάτων θα πρέπει να απαιτείται; Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι θα χρειαστεί 750 δισ. δολάρια για την ανοικοδόμηση της υποδομής του, αν και μια έκθεση τον Σεπτέμβριο του German Marshall Fund που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, υπολόγιζε το τίμημα στα 100 δισ. δολάρια.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, του οποίου η διεθνής εικόνα έχει φτάσει σε υψηλότατα επίπεδα αποδοχής –ή και πολλάκις θαυμασμού–, δεν θέλει διόλου η χώρα του, από αμυνόμενη εναντίον της Ρωσίας, να καταστεί αμυνόμενη εναντίον των… συμμάχων της. Την ίδια στιγμή, θέλει, εξ όσων συνάγεται, να αποδείξει και την αποφασιστικότητά του υπέρ της αναδημιουργίας της χώρας του, ακόμα –ή πόσο μάλλον– εν μέσω πολέμου. Το έχει πει και ο ίδιος: «Αν δεν παραιτηθούν μόνοι τους, θα επιβάλουμε όσα ορίζει ο στρατιωτικός νόμος». Αυτό ήταν μία σαφέστατε προειδοποίηση προς εκείνους που χαίρονται στην πολεμική αναμπουμπούλα, η οποία, πιστεύουν, θα τους αφήσει να συνεχίζουν ανενόχλητοι και κάτω από τα ραντάρ, να επιτελούν το… θεάρεστο έργο της διαφθοράς.
