Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν κράτησε «λίγες εβδομάδες»

Του Βασίλη Κωστούλα

Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών ήταν οι μόνες που εγκαίρως προέγνωσαν το σχέδιο του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία με στρατιωτική επιχείρηση ευρείας κλίμακας. Ωστόσο, γεγονός που εν μέρει αναγνωρίζουν, υποτίμησαν την ουκρανική άμυνα και υπερεκτίμησαν τη ρωσική επίθεση. Ακριβώς το αντίθετο, με δυσάρεστα αποτελέσματα, έκαναν στο Αφγανιστάν.

Αμερικανοί αξιωματικοί θεωρούσαν ότι η Ρωσία θα πετύχαινε μια γρήγορη νίκη στην Ουκρανία. Τώρα αναθεωρούν την αρχική τους εκτίμηση και επανεξετάζουν τις διαδικασίες των υπηρεσιών τους λέγοντας ανοιχτά πως θα αναζητήσουν «νέες μεθοδολογίες» προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η εικόνα που παρουσιάζει ο ρωσικός στρατός δεν είναι αυτή την οποία περίμεναν οι ΗΠΑ. Η διόλου αμελητέα στρατιωτική δύναμη την οποία επιστράτευσε το Κρεμλίνο έχει δεχθεί πλήγματα και απώλειες από πολύ μικρότερες ουκρανικές μονάδες. Απόδειξη είναι το γεγονός ότι η Μόσχα αναγκάστηκε να αποσύρει τις δυνάμεις της από τον στόχο του Κιέβου, περιορίζοντας τις στρατιωτικές της φιλοδοξίες σε περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας.

Περισσότεροι από 15.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν χάσει τη ζωή τους σύμφωνα με τις υπηρεσίες πληροφοριών δυτικών χωρών – έως και 30.000 σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές. Σύμφωνα με αντίστοιχες εκτιμήσεις, έχουν καταστραφεί αρκετές χιλιάδες άρματα και οχήματα του ρωσικού στρατού, ο οποίος φέρεται ταλαιπωρημένος και απείθαρχος – στρατιωτικοί αναλυτές διακρίνουν μεταξύ άλλων την απουσία εποπτικών, συντονιστικών σωμάτων στα πρότυπα άλλων εθνικών στρατών.

Απόσπασμα από την κατάθεση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών στην Επιτροπή Ένοπλων Υπηρεσιών της Γερουσίας των ΗΠΑ

– Γερουσιαστής, Άνγκους Κινγκ: Υποτιμήσατε τη βούληση των Ουκρανών να πολεμήσουν, όπως αντιθέτως σε μια άλλη περίπτωση υπερτιμήσατε τη βούληση των Αφγανών να πολεμήσουν. Μας είχατε πει ότι το Κίεβο θα έπεφτε σε 3-4 μέρες και ο πόλεμος θα τελείωνε σε 2 εβδομάδες. Σας απασχολεί να εξετάσετε τον τρόπο με τον οποίο τελικά αξιολογείτε τέτοια θέματα;
– Διευθυντής της Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών, Σκοτ Μπέριερ: Είναι δύο τα στοιχεία που εξετάζουμε εδώ: η βούληση αλλά και η ικανότητα για να πολεμήσει κανείς. Εμείς στηρίξαμε την αρχική μας εκτίμηση στο μέγεθος της στρατιωτικής δύναμης που συγκέντρωσε η Ρωσία στην περιοχή.
– Γερουσιαστής, Άνγκους Κινγκ: Σωστά, κάνατε κι εκεί λάθος. Υπερεκτιμήσατε τις δυνατότητες των Ρώσων.
– Διευθυντής της Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών, Σκοτ Μπέριερ: Θα εξετάσουμε ακόμη πιο προσεκτικά το ζήτημα. Είχαμε σε κάθε περίπτωση περισσότερες επιτυχίες απ’ ό,τι αποτυχίες στην υπόθεση της Ουκρανίας.

«Με βάση το μέγεθος των ρωσικών δυνάμεων που συγκεντρώθηκαν στην περιοχή, είχαμε πιστέψει ότι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τους Ουκρανούς», είπε πρόσφατα ο επικεφαλής της υπηρεσίας αμυντικών πληροφοριών των ΗΠΑ, κληθείς να απαντήσει στις αιτιάσεις Γερουσιαστών που υπενθύμιζαν ότι η αρχική εκτίμηση για πόλεμο «λίγων εβδομάδων» με νικητή τη Ρωσία. Τώρα, οι αρμόδιες αμερικανικές υπηρεσίες διαπιστώνουν ανεπάρκεια του ρωσικού σώματος υπαξιωματικών, ελλιπή εκπαίδευση ηγεσίας και προβληματικά στρατιωτικά δόγματα, μιλώντας για «άυλα στοιχεία» τα οποία θα πρέπει να φροντίσουν να αξιολογούν πιο αποτελεσματικά.

Σημειωτέον, η εσφαλμένη για πολλούς αξιολόγηση των στρατιωτικών ικανοτήτων στο μέτωπο της Ουκρανίας ακολουθεί τη μάλλον ατυχή αξιολόγηση των αμερικανικών υπηρεσιών στο Αφγανιστάν, όπου τα γεγονότα διέψευσαν την εκτίμηση ότι ο αφγανικός στρατός θα ήταν σε θέση να συγκρατήσει τους Ταλιμπάν, στο χειρότερο σενάριο, για μήνες μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ.

Πάντως, δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιον βαθμό οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ είχαν συνυπολογίσει τη συνδρομή της Δύσης με πόρους και εξοπλισμό για την αρχική τους εκτίμηση – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στις επιχειρησιακές δυνατότητες της ουκρανικής πλευράς και ανεξάρτητα από τις εξακριβωμένες πλέον αδυναμίες της ρωσικής πλευράς.

Η ανατροπή της πρόβλεψης για την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία καταδεικνύει τη δυσκολία που ενέχει μια ασφαλής εκτίμηση της επιχειρησιακής δυνατότητας του αντιπάλου στο πεδίο.

Άλλωστε, όπως έλεγε πρόσφατα στην «Κ» ο Γκίντεον Ρόουζ, μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ επί Μπιλ Κλίντον, «αν ξέραμε από πριν ποιος και πώς θα κερδίσει τον πόλεμο, τότε δεν θα είχαμε πολέμους».

3+1 στοιχεία που οδήγησαν σε παρατεταμένη σύγκρουση

Ισχυρή βούληση των Ουκρανών στο πεδίο της μάχης
Υποαπόδοση του ρωσικού στρατού σε επίπεδο ηγεσίας και μονάδων
Μαξιμαλιστικοί αρχικοί στόχοι της Ρωσίας σε εύρος επικράτειας
+ Στήριξη της Ουκρανίας με δυτικούς πόρους και εξοπλισμό

Ποιο είναι το προφίλ του μέσου Ρώσου στρατιώτη; Ποιο είναι το αφήγημα του Κρεμλίνου και ποια η ψυχολογία στα ρωσικά στρατεύματα; Τι κόστος έχει η επιχείρηση στην Ουκρανία για την ισχύ του ρωσικού στρατού; Τελικά, πετυχαίνει η Ρωσία τους στόχους της; Δύο μελετητές της στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, με έδρα την Ουάσιγκτον, απαντούν στα ερωτήματα της «Κ».

Μαρκ Κάνσιαν

Ανώτερος Σύμβουλος Διεθνούς Ασφάλειας

Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών, CSIS

Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν κράτησε «λίγες εβδομάδες»-2Περίπου το 60% των Ρώσων στρατιωτών είναι εθελοντές, συμβασιούχοι. Περίπου το 40% είναι στρατεύσιμοι. Οι συμβασιούχοι στρατιώτες έλαβαν περισσότερη εκπαίδευση και είναι συγκρίσιμοι με εκείνους στους περισσότερους δυτικούς στρατούς.

Οι στρατεύσιμοι λαμβάνουν πολύ λιγότερη εκπαίδευση και προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την υπεράσπιση της πατρίδας τους. Για τον λόγο αυτόν, η χρήση στρατευσίμων από τους Ρώσους στην Ουκρανία υπήρξε αμφιλεγόμενη στο εσωτερικό και πολλοί από αυτούς τους στρατιώτες επέδειξαν χαμηλό ηθικό στο πεδίο της μάχης. Ορισμένοι σχολιαστές παρουσιάζουν τους Ρώσους ως στρατιώτες χαμηλής ποιότητας που προέρχονται από λιγότερο ευνοημένες μερίδες της ρωσικής κοινωνίας. Νομίζω ότι αυτό είναι υπερβολή. Όλοι οι στρατοί έχουν ένα μείγμα διαφορετικών ποιοτήτων.

Το Κρεμλίνο έχει απεικονίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως άμυνα απέναντι σε νεοναζιστικά στοιχεία. Αυτό απορρέει και από την αίσθηση στη Ρωσία ότι η Ουκρανία ήταν μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας για 400 χρόνια και δεν συνιστά μια απολύτως νόμιμη χώρα. Έχουν υπάρξει πολλές αναφορές για χαμηλό ηθικό μεταξύ των Ρώσων στρατιωτών, άρνηση υπακοής σε εντολές και επιθέσεις σε αξιωματικούς. Αυτά βεβαίως, σε έναν βαθμό, ενίοτε φιλτράρονται και από τις ουκρανικές πηγές.

Ο ρωσικός στρατός είναι εμφανώς κουρασμένος. Έχει υποστεί πολλές απώλειες, ίσως το 1/3 της αρχικής του δύναμης και ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του πεζικού του. Οι ενισχύσεις και οι αντικαταστάσεις έχουν αναπληρώσει ορισμένες από αυτές τις απώλειες, αλλά δεν είναι τόσο καταρτισμένες. Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι ο ρωσικός στρατός δεν είναι σαν τον τεράστιο Κόκκινο Στρατό της Σοβιετικής Ένωσης. Ολόκληρες οι Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις αριθμούν περίπου 900.000 σε ενεργό υπηρεσία, με αδύναμη εφεδρική δύναμη. Συγκριτικά, οι δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών είναι περίπου 1,3 εκατομμύρια, με μια καλά οργανωμένη εφεδρεία 800.000.

Η αποδυνάμωση των ρωσικών δυνάμεων είναι δεδομένη και μπορεί να φανεί στο γεγονός ότι οι τρέχουσες επιχειρήσεις έχουν επικεντρωθεί σε μικρές προόδους στην Ανατολή, μακριά από τις ευρείες προόδους στις αρχές του πολέμου. Από την άλλη πλευρά, είναι αξιοσημείωτο ότι οι Ρώσοι συνέχισαν τις μάχες παρά τα προβλήματα με το ηθικό και τα logistics. Από αυτήν την άποψη, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι οι Ουκρανοί είχαν επίσης πολλές απώλειες και πως η Δύση δεν κατανοεί πλήρως την κατάσταση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.

Ως προς το αν έχει αποτύχει τελικά η Ρωσία σε αυτόν τον πόλεμο, πρόκειται για μια κλασική περίπτωση για το αν το ποτήρι είναι μισογεμάτο ή μισοάδειο. Από τη μία πλευρά, η Ρωσία απέτυχε σαφώς στην αρχική της προσπάθεια να κατακτήσει ολόκληρη τη χώρα και μετά να «δαγκώσει» ένα μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ουκρανίας. Έχει συμβιβαστεί πλέον με πολύ μικρότερα κέρδη. Ωστόσο, ελέγχει περίπου το 20% της Ουκρανίας και κρατά στην επικράτεια.

Ντάρα Μάσικοτ

Ανώτερη Ερευνήτρια

Δεξαμενή Σκέψης Παγκόσμιας Πολιτικής, RAND

Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν κράτησε «λίγες εβδομάδες»-3Ο μέσος Ρώσος στρατιώτης είναι επαγγελματίας στρατιώτης με σύμβαση και οι ηλικίες ποικίλλουν από 18 έως 30 ετών. Σχεδόν όλες οι μονάδες έχουν στείλει συμβόλαια στην Ουκρανία από όλη τη Ρωσία. Υπάρχουν επίσης άλλοι εθελοντές που είναι μεγαλύτεροι, ηλικίας 40 έως 50 ετών, και μπορεί να είναι εκεί ως μισθοφόροι. Υπάρχουν επίσης φήμες ότι ορισμένοι στρατιώτες βρίσκονται παράνομα εντός της Ουκρανίας.

Από ανέκδοτες μαρτυρίες Ουκρανών πολιτών και συνομιλίες μεταξύ στρατιωτών και των οικογενειών τους, προκύπτει ότι Ρώσοι στρατιώτες εξεπλάγησαν όταν διαπίστωναν ότι δεν ήταν αληθές στην πράξη το αφήγημα της χώρας τους για αυτόν τον πόλεμο: η Ρωσία έλεγε στους στρατιώτες της ότι θα τους χαιρετούσαν στην Ουκρανία ως «απελευθερωτές» και ότι βρίσκονταν εκεί για να νικήσουν τους «Ναζί».

Η Ρωσία έχασε σημαντικό όγκο τεθωρακισμένου εξοπλισμού και υπέστη σοβαρές απώλειες. Έχουν εκτοξεύσει πλέον τον μεγαλύτερο αριθμό των συμβατικών καθοδηγούμενων πυρομαχικών τους μεγάλης εμβέλειας. Ως αποτέλεσμα, έχουν περιορίσει την επίθεση στο Χάρκοβο και προς το παρόν έχουν εγκαταλείψει οποιαδήποτε επίθεση εναντίον του Κιέβου. Τώρα προσπαθούν να εδραιώσουν τις προσπάθειές τους στο Ντονμπάς και στη νότια Ουκρανία.

Συνολικά, η Ρωσία έχει αποτύχει σε στόχους που είχε θέσει σε αυτόν τον πόλεμο, αλλά όχι σε όλους. Πιο συγκεκριμένα, απέτυχε στους μαξιμαλιστικούς της στόχους να επιτεθεί στην Ουκρανία από πολλές περιοχές τον Φεβρουάριο και να προσπαθήσει να ανατρέψει την κυβέρνηση Ζελένσκι. Ωστόσο, κατέχει ένα σημαντικό τμήμα της ουκρανικής επικράτειας στα ανατολικά και νότια. Τώρα εδραιώνει τις προσπάθειές της σε μια πιο περιορισμένη επιχείρηση. Μια νέα μεγάλη ρωσική επίθεση αλλού θα ήταν δύσκολη, δεδομένων των απωλειών που μετρά ο ρωσικό στρατός μέχρι σήμερα.