Το πραγματικό εύρος της επιρροής που πρόκειται να έχει ο νέος βασιλιάς στη βρετανική πολιτική σκηνή περιβάλλεται, προς το παρόν, από νέφη «σκόπιμης ασάφειας», όπως σημειώνουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times.
Επισήμως, ο μονάρχης στην Αγγλία παραμένει εκτός πολιτικής. Εξουσίες μπορεί το στέμμα να έχει πολλές, πλην όμως αυτές ασκούνται σε συμφωνία με τις συμβουλές και με τις επιθυμίες της εκάστοτε εκλεγμένης κυβέρνησης.
Ο βασιλιάς λοιπόν στην Αγγλία παραμένει, επισήμως, μακριά από τις κομματικές αντιπαραθέσεις. Αυτό είναι σαφές. Αυτό που παραμένει επί του πρακτέου «σκοπίμως» ασαφές και αδιαφανές ωστόσο, τουλάχιστον σε έναν βαθμό, είναι το πραγματικό εύρος της επιρροής και της εμπλοκής που έχει ή μπορεί να έχει ο μονάρχης.
Οι «σπάνιες» βασιλικές παρεμβάσεις
Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Σρίμσλεϊ των FT, υπήρξαν στιγμές τα τελευταία 70 χρόνια κατά τις οποίες η παρέμβαση της βασίλισσας Ελισάβετ ήταν ορατή, ωστόσο αυτές οι στιγμές ήταν σπάνιες.
Αυτό που παραμένει ελάχιστα γνωστό ως στοιχείο είναι ο βαθμός της επιρροής που είχε η Ελισάβετ κατά τις εβδομαδιαίες συναντήσεις της με τον πρωθυπουργό ή έπειτα από την καθημερινή της «περιήγηση» στα επίσημα έγγραφα που προέρχονταν τόσο από το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και από τα άλλα κράτη της Κοινοπολιτείας.
Το θέμα επανέρχεται πια στο προσκήνιο με φόντο την ενθρόνιση του Καρόλου. Ο Κάρολος υπενθυμίζεται άλλωστε πως είχε κατ’ επανάληψη τις περασμένες δεκαετίες, ως πρίγκιπας της Ουαλίας, πάρει θέση δημόσια πάνω σε σειρά θεμάτων, προωθώντας ενίοτε συγκεκριμένες εκστρατείες. Πιο πρόσφατα, δεν είχε κρύψει μάλιστα την αντίθεσή του στο σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης να στείλει παράνομους μετανάστες στη Ρουάντα.
Όσα είχε δηλώσει στο BBC
Ωστόσο, ο ίδιος ο Κάρολος, μιλώντας στο BBC προ τετραετίας, είχε καταστήσει σαφές ότι εάν κάποτε γινόταν βασιλιάς θα συμπεριφερόταν διαφορετικά. «Σαφώς και δεν θα μπορώ να κάνω τα ίδια πράγματα που έκανα ως διάδοχος του θρόνου», είχε δηλώσει τότε, προσθέτοντας ότι δεν θα ανακατευόταν σε πολιτικά ζητήματα ως βασιλιάς καθώς «δεν ήταν τόσο ανόητος» ώστε να κάνει κάτι τέτοιο.
Ο Κάρολος επανέλαβε κάτι ανάλογο και την περασμένη Παρασκευή, από το βήμα της ομιλίας του ενώπιον του έθνους. Μιλώντας για πρώτη φορά ως βασιλιάς, δήλωσε: «Η ζωή μου φυσικά θα αλλάξει καθώς αναλαμβάνω τις νέες μου ευθύνες. Δεν θα είναι πλέον δυνατό για μένα να αφιερώνω τόσο πολύ από τον χρόνο και από την ενέργειά μου σε φιλανθρωπίες και σε θέματα για τα οποία νοιάζομαι». Αυτό το έργο θα περάσει τώρα σε άλλους, συνέχισε.
Συμπεράσματα
Στην σκιά των προαναφερθέντων, ο Ρόμπερτ Σρίμσλεϊ των FT συμπεραίνει ότι ο Κάρολος δεν παραιτείται μεν από την πεποίθησή του ότι τα ανώτερα μέλη της βασιλικής οικογένειας πρέπει να μιλούν για κοινωνικά ζητήματα, αποδεχόμενος ωστόσο ότι πλέον αυτήν την αποστολή θα πρέπει να την αναλάβουν άλλοι εκτός του βασιλιά όπως για παράδειγμα ο νέος πρίγκιπας της Ουαλίας.
Επισήμως, ο μονάρχης επισφραγίζει με τη συναίνεση και τη συγκατάθεσή του κάθε νομοσχέδιο, ωστόσο δεν έχει υπάρξει ποτέ περίπτωση στη σύγχρονη εποχή κατά την οποία μονάρχης στην Αγγλία να μην έδωσε αυτήν τη συγκατάθεση όταν του ζητήθηκε. Ο μονάρχης ανοίγει επίσημα κάθε νέα συνεδρίαση του κοινοβουλίου αλλά η ομιλία του, που αναφέρει ποια μέτρα θα ακολουθήσουν, έχει γραφτεί από την κυβέρνηση.
Υπάρχουν λοιπόν εξουσίες που υπάγονται στο λεγόμενο βασιλικό προνόμιο, πλην όμως στην πραγματικότητα αυτές οι εξουσίες ανήκουν πια στην κυβέρνηση και/ή στο κοινοβούλιο. Το δικαίωμα υπογραφής συνθηκών και κήρυξης πολέμου βρίσκεται για παράδειγμα πλέον στα χέρια της κυβέρνησης, ενώ ειδικά στην περίπτωση της κήρυξης πολέμου η κυβέρνηση θεωρείται πως θα πρέπει πια να ζητήσει και τη σύμφωνη γνώμη των βουλευτών.
Από την Αυστραλία της δεκαετίας του 1970 στο Brexit
Ο μονάρχης έχει θεωρητικώς την εξουσία να διαλύσει το κοινοβούλιο και να απολύσει τον πρωθυπουργό οδηγώντας τη χώρα σε εκλογές. Και πάλι ωστόσο, αυτή δεν είναι μια εξουσία που θα χρησιμοποιούσε ενάντια στις επιθυμίες της κυβέρνησης ή του κοινοβουλίου.
Ωστόσο, υπάρχει και μια γκρίζα ζώνη, όπως σημειώνει στο άρθρο του ο αναλυτής των FT.
Την περίοδο των αντιπαραθέσεων για το Brexit, όσοι ήταν κοντά στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ ανησυχούσαν για το τι θα συνέβαινε εάν η τότε κυβέρνηση έχανε ψήφο μομφής και η βασίλισσα αναγκαζόταν να ζητήσει από άλλον ηγέτη να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση.
Ο Ρόμπερτ Σρίμσλεϊ των FT ανακαλεί όσα είχαν γίνει όχι στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά στη μακρινή Αυστραλία πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Σερ Τζο Κερ, τότε εκπρόσωπος (governor-general) της βασίλισσας Ελισάβετ στη χώρα, απέπεμψε τον τότε πρωθυπουργό Γκοφ Γουίτλαμ. Επιστολές δείχνουν ότι η βασίλισσα δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων για αυτήν την κίνηση, αν και η σχετική κρίση είχε γίνει αντικείμενο συζήτησης στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ. Ο Γουίτλαμ δεν είχε καταφέρει να εξασφαλίσει την κοινοβουλευτική έγκριση προϋπολογισμού και στη συνέχεια είχε αρνηθεί να προκηρύξει εκλογές… κάνοντας έτσι τον Σερ Τζον Κερ να επέμβει αναλαμβάνοντας δράση στο όνομα της βασίλισσας. Η τότε κίνηση του Κερ είχε συγκλονίσει πολλούς Αυστραλούς, όπως σημειώνεται. Ωστόσο, ο Γουίτλαμ ηττήθηκε στις εκλογές που ακολούθησαν.
Η δήλωση πριν από το δημοψήφισμα στη Σκωτία
Κατά τη διάρκεια της 70ετούς βασιλείας της Ελισάβετ, υπήρξαν στιγμές και πιο άμεσων παρεμβάσεων, για παράδειγμα πριν από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας το 2014.
Μιλώντας χρόνια αργότερα, ο τότε πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον αποκάλυψε πως είχε τότε ζητήσει τη βοήθεια του μονάρχη επειδή ανησυχούσε για όσα προμήνυαν οι δημοσκοπήσεις.
Ο Κάμερον είχε δηλώσει μιλώντας στο BBC: «Θυμάμαι τις συνομιλίες που είχα με τον γραμματέα της βασίλισσας (the Queen’s private secretary) […] όχι το να ζητήσει (σ.σ. η βασίλισσα) τίποτα που θα ήταν ακατάλληλο ή αντισυνταγματικό αλλά απλώς ένα ανασήκωμα του φρυδιού (σ.σ. εκ μέρους της) […] νομίζαμε ότι θα έκανε μια κάποια διαφορά.»
Την Κυριακή πριν από εκείνο το δημοψήφισμα, η βασίλισσα είχε μια σύντομη συνομιλία με μια γυναίκα στην αυλή της εκκλησίας του χωριού Crathie στην Σκωτία: «Έχετε μια σημαντική ψηφοφορία την Πέμπτη. Ελπίζω ότι ο κόσμος θα σκεφτεί πολύ προσεκτικά το μέλλον», είχε δηλώσει τότε η Ελισάβετ.
Η σύγκρουση με τη Θάτσερ
Η Ελισάβετ είχε όμως ως βασίλισσα συγκρουστεί παλαιότερα και με τη Μάργκαρετ Θάτσερ, όταν η τελευταία αρνήθηκε να υποστηρίξει τις κυρώσεις κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική.
Η μονάρχης ανησυχούσε για τη ζημιά που θα μπορούσε να προκληθεί στην Κοινοπολιτεία αλλά και για τον αρνητικό αντίκτυπο των πολιτικών της Θάτσερ στον κοινωνικό ιστό πίσω στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο γραμματέας Τύπου της βασίλισσας είχε μάλιστα τότε μεταφέρει τη δυσαρέσκειά της στους Sunday Times…
Μέλη της βασιλικής οικογένειας έχουν όμως στο παρελθόν κάνει παράλληλα λόμπινγκ και υπέρ της εξυπηρέτησης δικών τους συμφερόντων. Το 2021 ο Guardian αποκάλυψε ότι πίσω στη δεκαετία του 1970 τα Ανάκτορα πίεζαν προκειμένου να εξασφαλίσουν την εξαίρεση των ιδιωτικών βασιλικών επενδύσεων από τους νόμους περί χρηματοοικονομικής διαφάνειας.
Το παρελθόν του Καρόλου ως «λομπίστα»
Ως πρίγκιπας της Ουαλίας, ο νυν βασιλιάς Κάρολος είχε επίσης δεχθεί πυρά κατηγορούμενος για πολιτικές παρεμβάσεις. Ο ίδιος είναι γνωστός για τις θέσεις του πάνω σε θέματα σχετικά με την αρχιτεκτονική, την εναλλακτική ιατρική και το περιβάλλον (υπέρ της βιολογικής γεωργίας, της βιωσιμότητας και της ευαισθητοποίησης για το κλίμα).
Παράλληλα ωστόσο, ως πρίγκιπας ο Κάρολος είχε ασκήσει πιέσεις σε υπουργούς και για ποικίλα άλλα θέματα, σχετικά με τα σχολεία και τα σχολικά προγράμματα, τις πρακτικές των σούπερ μάρκετ, τον σχεδιασμό νέων νοσοκομείων, τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών φαρμάκων στην αγορά, τον εξοπλισμό των βρετανικών στρατευμάτων στο Ιράκ κ.ά.
Μετά από μια μακρά δικαστική διαμάχη, αποκαλύφθηκαν 27 επιστολές του πρίγκιπα προς ανώτερους υπουργούς που φανερώνουν το εύρος του πολιτικού του λόμπινγκ.
Η βασιλική οικογένεια επισήμως δεν έχει την εξουσία να επιβάλλει πολιτικές, ωστόσο με φόντο αυτές τις επιστολές εκφράστηκε η ανησυχία ότι ο νυν βασιλιάς θα μπορούσε να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις σε υπουργούς για ζητήματα που τον απασχολούν.
Όπως σημειώνουν άλλωστε στο άρθρο τους οι FT, ο μονάρχης έχει τη δύναμη να επηρεάζει τη συζήτηση ακόμη και με πολύ μικρές χειρονομίες, θέτοντας ήπια ερωτήσεις τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο επίπεδο.
Με το βλέμμα στον Σαίξπηρ
Ο ίδιος ο Κάρολος είχε πάντως, μιλώντας στο BBC, αποκηρύξει ως «ανόητη» την ιδέα ότι εκείνος θα μπορούσε να συνεχίσει ως βασιλιάς να συμπεριφέρεται όπως συμπεριφερόταν όταν ήταν πρίγκιπας. «Η ιδέα ότι θα συνεχίσω με τον ίδιο ακριβώς τρόπο είναι εντελώς ανόητη επειδή οι δύο καταστάσεις είναι εντελώς διαφορετικές», είχε δηλώσει ο ίδιος επικαλούμενος μάλιστα τα έργα του Σαίξπηρ Ερρίκος Δ’ και Ε’ και τις αλλαγές στον νεαρό βασιλιά Ερρίκο Ε’ καθώς ο τελευταίος γίνεται μονάρχης.
Υπάρχουν βέβαια πολλοί που θα ήθελαν ο Κάρολος ως βασιλιάς να μιλά για μεγάλα κοινωνικά ζητήματα όπως για παράδειγμα είναι η κλιματική αλλαγή. Το πώς αυτός θα κινηθεί από την πλευρά του το προσεχές διάστημα πρόκειται να καθορίσει και τη βασιλεία του.
Πηγή: FT
