Kathimerini.gr
Πριν από ακριβώς έναν χρόνο, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν είχαν ακόμα πιστέψει τις εκτιμήσεις των Αμερικανών ότι ο Πούτιν ετοιμάζεται να εισβάλει στην Ουκρανία. Δώδεκα μήνες μετά, έχουν διαψευστεί και εκείνοι που πίστευαν ότι η ρωσική επιχείρηση θα κρατούσε λίγα 24ωρα. Οι αναλυτές μιλούν για έναν μακροχρόνιο πόλεμο χαρακωμάτων, όπου δεν αναμετρώνται μόνο οι εμπόλεμοι αλλά και οι μεγάλες δυνάμεις. Τρεις αναλυτές και δύο Ουκρανοί διανοούμενοι μιλούν στην «Κ» .
Κλιφ Κάπτσαν
Πρόεδρος του Eurasia Group, βετεράνος στην ανάλυση των διεθνών σχέσεων με θητεία σε πόστα της αμερικανικής κυβέρνησης
Το ορόσημο του φθινοπώρου
Οι δύο πιθανές απειλές για τον Πούτιν προέρχονται από τις υπηρεσίες ασφαλείας ή από τον λαό. Kλιφ Κάπτσαν
Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει φως, για πολύ καιρό ακόμη. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι αυτός ο πόλεμος θα συνεχιστεί έτσι όσο ζει ο Πούτιν. Και απ’ ό,τι γνωρίζω είναι ιδιαίτερα υγιής. Εχω περάσει κάποιον χρόνο κοντά του και μου είχε φανεί μια χαρά. Μια χαρά δείχνει και στις τηλεοπτικές του εμφανίσεις. Το ίδιο μου μεταφέρουν και οι φίλοι μου που τον βλέπουν από κοντά. Το πρόβλημα στην Ουκρανία είναι ότι και οι δύο πλευρές θέλουν την ίδια γη και θα παραμείνουν αμετακίνητες από τη θέση τους. Ο Πούτιν δεν θα εγκαταλείψει τον απώτερο στόχο του, που είναι να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία ανατολικά του Δνείπερου, συμπεριλαμβανομένου του Κιέβου. Αισθάνομαι λοιπόν ότι οι προγνώσεις στο μέτωπο είναι ιδιαίτερα θλιβερές.
Η Μόσχα μάς εξέπληξε όλους μας, συμπεριλαμβανομένων των Ρώσων αναλυτών. Ολοι θεωρούσαμε ότι ο ρωσικός στρατός ήταν μάλλον ο δεύτερος καλύτερος στον κόσμο μετά τον αμερικανικό. Ωστόσο, μέχρι στιγμής αποδεικνύεται ο δεύτερος καλύτερος… στην Ουκρανία. Το πρώτο πράγμα που σαφώς έκανε λάθος η Ρωσία ήταν το γεγονός ότι δεν διατήρησε τα στρατεύματά της σε μάχιμο επίπεδο. Το δεύτερο λάθος αφορούσε τις υπηρεσίες πληροφοριών της. Οι Ρώσοι πραγματικά πίστευαν ότι οι Ουκρανοί θα τους υποδέχονταν με αγκαλιές και λουλούδια. Το τρίτο λάθος είχε να κάνει με το επίπεδο της εσωτερικής επικοινωνίας. Οι καημένοι οι Ρώσοι στρατιώτες κυριολεκτικά δεν ήξεραν πού πήγαιναν να πολεμήσουν. Το τέταρτο λάθος ήταν ότι ο ρωσικός στρατός δεν απέκτησε την ικανότητα για συνδυασμένες επιχειρήσεις από τον αέρα και το έδαφος.
Η θέση του Πούτιν είναι αρκετά ασφαλής αυτήν τη στιγμή. Οι δύο πιθανές απειλές για τον Πούτιν προέρχονται από τις υπηρεσίες ασφαλείας ή από τον λαό. Μιλάω συστηματικά με πολλούς Ρώσους. Η κοινή γνώμη στη Ρωσία έχει πιστέψει σε μεγάλο βαθμό ότι αυτή η σύγκρουση δεν ήταν πόλεμος από επιλογή αλλά αντίδραση άμυνας απέναντι στην «επιθετική διεύρυνση» του ΝΑΤΟ. Στην τελευταία ανεξάρτητη δημοσκόπηση, το ποσοστό της ρωσικής κοινής γνώμης υπέρ του πολέμου ξεπέρασε το 75%. Ο Πούτιν μέχρι στιγμής ελέγχει πολύ καλά τη ροή των πληροφοριών στο εσωτερικό της χώρας. Οι Ρώσοι είναι συνήθως παθητικοί μέχρι να συμβεί κάτι πολύ άσχημο στη ζωή τους. Δεν είχαν καταλάβει ότι βρίσκονται σε πόλεμο μέχρι τη στιγμή της επιστράτευσης. Η πιθανότητα να προέλθει μια απειλή για τον Πούτιν από την κοινωνία είναι πολύ χαμηλή. Πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι οι υπηρεσίες ασφαλείας. Αν τα μέλη της νιώσουν κάποια στιγμή ότι αυτός ο πόλεμος είναι μια καταστροφή και αποφασίσουν να κάνουν κάτι γι’ αυτό, τότε θα υπάρξει απειλή για τον Πούτιν. Γνωρίζω κάποιους από αυτούς. Είναι πάρα πολύ έξυπνοι άνθρωποι οι οποίοι ξέρουν πώς λειτουργεί η Δύση. Και είναι ιδιαίτερα πιστοί. Επομένως, αυτή είναι μια εξίσου μακρινή πιθανότητα, αλλά είναι πιο κοντινή από την προηγούμενη.
Η δυτική υποστήριξη στην Ουκρανία έχει εκπλήξει με την ένταση και την επιμονή της. Δεν υπάρχει περίπτωση τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη να υποχωρήσουν από τη στήριξη της Ουκρανίας μέσα στο 2023. Αλλά οι Ουκρανοί δεν έχουν απεριόριστο χρόνο. Αν φτάσουμε στο φθινόπωρο και βρισκόμαστε ακόμη σε αδιέξοδο, θα υπάρξουν πολλοί άνθρωποι στην πόλη μου, στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι θα ξύσουν το κεφάλι τους και θα πουν: «Μισό λεπτό. Δώσαμε στην Ουκρανία ό,τι χρειαζόταν. Τεράστια στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη. Είναι Σεπτέμβριος του 2023 και βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο. Γιατί να ρίξουμε κι άλλα κεφάλαια στην περιοχή;». Ηδη μέχρι στιγμής οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει περισσότερα από 45 δισ. δολάρια.
Βασίλης Κωστούλας
Μίχαελ Τούμαν
Ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας Die Zeit στη Μόσχα, συγγραφέας
Νίκη σε έναν αμυντικό πόλεμο
Εχω επιφυλάξεις για την αποστολή αεροσκαφών. Τι τα χρεια- ζόμαστε αν δεν θέλουμε να βομβαρδίσουμε τη Μόσχα; Μίχαελ Τούμαν
Θυμάμαι πως από το 2014, όταν συνόδευα τους Γερμανούς υπουργούς Εξωτερικών σε αποστολές, πάντα έθετα το ερώτημα: «Mήπως πρέπει να προετοιμαστούμε για το ενδεχόμενο μιας χερσαίας σύγκρουσης στην Ευρώπη; Μήπως να δώσουμε εκ νέου έμφαση στην προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας;». Τότε, τέτοιου είδους διλήμματα ηχούσαν αδιανόητα. Hταν λες και οι Γερμανοί ασπάζονταν την ανεδαφική ρήση του Γουλιέλμου Β΄ (1888-1918), λίγα χρόνια πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Το μέλλον μας βρίσκεται στο νερό». Ακόμη και σήμερα η γερμανική κοινή γνώμη μοιάζει να μην έχει συνειδητοποιήσει την πρόκληση, κάτι που είναι τελείως αυτονόητο στην Ελλάδα λόγω της διαρκούς τουρκικής απειλής. Και όποιος τολμήσει να υπονοήσει κάτι τέτοιο, μια εμπλοκή της χώρας σε χερσαίο πόλεμο, αποκηρύσσεται ως πράκτορας του ΝΑΤΟ, πολεμοκάπηλος ή εκπρόσωπος συμφερόντων της αμυντικής βιομηχανίας και της Γουόλ Στριτ. Αυτή περίπου είναι η αριστερή οπτική στη Γερμανία, που διαχέεται όμως και στους Σοσιαλδημοκράτες και στους Πράσινους. Με αυτήν την έννοια η διακηρυγμένη από τον καγκελάριο Zeitenwende (ιστορική καμπή) ήταν μια αλλαγή σελίδας και για τη γερμανική Αριστερά.
Είχα αρχικά απογοητευθεί και εκνευριστεί γιατί ανακοινώθηκε μεν η Zeitenwende, όλα τα μάτια ήταν στραμμένα πάνω στη Γερμανία, μια νέα γερμανική λέξη κατάφερε να εισχωρήσει στον αγγλοσαξονικό Τύπο και μετά δεν γινόταν τίποτα, δεν εκπληρώσαμε τις προσδοκίες που γέννησαν οι μεγαλόστομες διακηρύξεις. Ηταν εξαιρετικά δύσκολο να κατανοήσουμε ως χώρα την προοπτική ενός εξαντλητικού, μακροχρόνιου πολέμου. Αυτό αλλάζει τώρα σταδιακά, με αποτέλεσμα να καθίσταται κοινός τόπος ότι πρέπει διαρκώς να στέλνουμε στο Κίεβο νέα όπλα. Αν και δεν συμμερίζομαι τη θέση του Τίμοθι Σνάιντερ που σχεδόν εξισώνει τον Βλαντιμίρ Πούτιν με τον Αδόλφο Χίτλερ, διακρίνω μεγάλες ομοιότητες, ειδικά όσον αφορά το μέγεθος της πρόκλησης που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή η Δύση.
Και στα ολοκληρωτικά καθεστώτα βάζω όχι μόνο τη Ρωσία, αλλά και την Κίνα. Διάβασα το πρόσφατο άρθρο του φιλόσοφου Γιούργκεν Χάμπερμας στη Sueddeutsche Zeitung, στο οποίο ζητάει επιστροφή στις διαπραγματεύσεις. Ναι, αλλά στο στρογγυλό τραπέζι του διαλόγου πας όταν όλοι οι εμπλεκόμενοι γνωρίζουν ότι έχεις και άλλες εναλλακτικές. Αν σήμερα δώσεις το χέρι στον Ρώσο πρόεδρο, θα κοιτάξει πίσω σου. Αν στο άλλο χέρι έχεις ένα G36, τότε θα μιλήσει μαζί σου σοβαρά. Αν, αντίθετα, έχεις ένα κερί, θα σε ισοπεδώσει. Αγαπάω τη Ρωσία, αλλά διαισθάνομαι καθημερινά την επιθετικότητα που καλλιεργείται. Ξεκινάει από τα παιδιά στο σχολείο, που μαθαίνουν να μισούν τη Δύση και να νιώθουν περικυκλωμένα από εχθρούς. Η μόνη προοπτική είναι ο πόλεμος, το τέλος όλων, ο στόχος της ζωής. Αυτό διδάσκεται στη Ρωσία. Γι’ αυτό πρέπει να σχεδιάσουμε πολύ προσεκτικά τα επόμενα βήματα, να μη διολισθήσουμε σε έναν υπερεξοπλισμό, αλλά να σκεφτούμε ποια όπλα είναι τα κατάλληλα. Εγώ π.χ. έχω σοβαρές επιφυλάξεις για την αποστολή αεροσκαφών. Τι τα χρειαζόμαστε αυτά αν δεν θέλουμε να βομβαρδίσουμε τη Μόσχα; Απαντώντας στον Χάμπερμας θα έλεγα ότι δεν θέλουμε να εξωθήσουμε τη Ρωσία σε μια ταπεινωτική συνθηκολόγηση, αλλά να αποτρέψουμε τη ρωσική κατοχή μιας άλλης χώρας. Με αυτήν την έννοια στόχος πρέπει να είναι να κερδίσει η Ουκρανία τον πόλεμο μέσα στην επικράτειά της, όχι πέρα από την επικράτειά της. Να επικρατήσει δηλαδή σε έναν αμυντικό πόλεμο.
Ξένια Κουναλάκη
Μπρινό Τερτρέ
Αναπληρωτής διευθυντής του FRS (Fondation pour la Reserche Stratégique), σύμβουλος γεωπολιτικής στο ινστιτούτο Montaigne
Σημάδια ότι θα διαρκέσει χρόνια
Θα είναι μία «δοκιμασία αδυναμίας», ποια από τις δύο πλευρές θα εξασθενήσει πρώτη. Μπρινό Τερτρέ
Δεν είμαι βέβαιος ότι παρακολουθούμε τη νέα ρωσική επίθεση σε όλο της το εύρος. Βλέπουμε μία σειρά από ελάσσονες τακτικές επιτυχίες του ρωσικού στρατού, καθώς οι Ουκρανοί είναι απρόθυμοι ή ανίκανοι να αντισταθούν παντού, καθώς δεν θέλουν να εξαντλήσουν τις εφεδρείες τους. Ο πόλεμος δείχνει όλα τα σημάδια ότι θα διαρκέσει χρόνια. Θα είναι μία «δοκιμασία αδυναμίας» [σ.σ.: «epreuve du faiblesse» στο πρωτότυπο] ποια από τις δύο πλευρές θα εξασθενήσει πρώτη. Θα έλεγα ότι τα δομικά πλεονεκτήματα της Ουκρανίας φαίνονται να είναι ισχυρότερα. Οι Ουκρανοί πολεμούν στο δικό τους έδαφος, για την εθνική τους επιβίωση, με δυτική βοήθεια. Και πολεμούν έξυπνα. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει για τη Ρωσία.
Η ενότητα της Δύσης, και ειδικά της Ευρώπης, έχει αποτελέσει μία ευχάριστη έκπληξη. Δεν θα είχα στοιχηματίσει πριν από ένα χρόνο ότι θα διαρκούσε τόσο. Πρέπει να το πιστώσουμε τόσο στους ηγέτες μας, όσο και στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Αυτό είναι το ποτήρι μισογεμάτο. Η οπτική του μισοάδειου ποτηριού συνδέεται με το ότι αποτύχαμε να προετοιμαστούμε για έναν πόλεμο διαρκείας. Ο Γάλλος πρόεδρος είπε ήδη τον περασμένο Ιούνιο ότι πρέπει οι οικονομίες μας να μπουν σε ρυθμούς πολέμου. Ηταν η σωστή διατύπωση, αλλά δεν το έκανε πράξη – όπως δεν το έκανε κανείς στη Δύση, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Τώρα γίνεται σταδιακά αντιληπτό ότι δεν είναι εφικτή μια γρήγορη νίκη των Ουκρανών, συνεπώς πρέπει να στηριχθούν περισσότερο άμεσα αλλά και να υπάρξει η αναγκαία προετοιμασία για έναν μακροχρόνιο πόλεμο. Αλλά ακόμα και με τη συνειδητοποίηση αυτή, εξακολουθούν να υφίστανται τεχνικά εμπόδια στην παροχή βοήθειας στα επίπεδα που χρειάζεται η Ουκρανία.
Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε δεχθεί σφοδρή κριτική από τους Ουκρανούς και από τα ανατολικά κράτη-μέλη της Ε.Ε., για δηλώσεις του σχετικά με τη Ρωσία. Χρειάστηκε αρκετό καιρό για να αποδεχθεί ότι δεν υπήρχε προοπτική διπλωματικής λύσης και ότι η Γαλλία δεν θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτή. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι δεν πρέπει να διακοπούν πλήρως οι επαφές με τον Πούτιν, αλλά δεν μπορούμε να τον κατηγορήσουμε γι’ αυτό, καθώς πάντα ενημερώνει εκ των προτέρων τον Ζελένσκι. […] Πλέον, θεωρώ ότι είναι πραγματικά ταγμένος στη νίκη της Ουκρανίας και στο να τους δώσει ό,τι μπορεί για να την πετύχουν. Αλλά επιμένει στην ανάγκη να σκεπτόμαστε μακροπρόθεσμα, για τη μελλοντική μας σχέση με τη Ρωσία, που θα είναι πάντα γείτονάς μας. Το λάθος του είναι ότι μιλάει υπερβολικά γι’ αυτό δημοσίως, με έναν τρόπο που καθιστά σχεδόν αδύνατο να εισακουστεί από τους φίλους μας στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη. Η εκτίμηση ότι το κέντρο βάρος της Ε.Ε. έχει μετατοπιστεί στα ανατολικά εξαιτίας του πολέμου είναι αβάσιμη. Αν όμως η Ουκρανία, μία ηγέτιδα ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, το προκεχωρημένο φυλάκιο της ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι στη Ρωσία, ενταχθεί στην Ενωση, αυτό θα οδηγήσει σε μία θεμελιώδη μετατόπιση προς τα ανατολικά. Υπάρχει μία μη αναστρέψιμη δυναμική για ταχεία έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε. ίσως πριν από το τέλος του 2023. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα σχετικά με το πότε θα ολοκληρωθούν.
Μία ξεκάθαρη ήττα της Ρωσίας θα σήμαινε πιθανότατα το τέλος του καθεστώτος και μία περίοδο ταραχών στο εσωτερικό της χώρας. […] Θα αποτελούσε ένα στρατιωτικό πρόβλημα και μία στρατηγική πρόκληση για την Ευρώπη· ίσως θα χρειαζόταν να την απομονώσουμε. Θα μπορούσε η Ρωσία να γίνει μία πιο φιλική χώρα, με πιο ομαλές σχέσεις με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.; Οχι στο ορατό μέλλον. Δεν είναι εύκολο να φανταστώ να υπόκειται ένα αντίστοιχο σοκ με αυτό της Γερμανίας ή της Ιαπωνίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γιάννης Παλαιολόγος
Βολοντίμιρ Γερμολένκο
Ουκρανός φιλόσοφος και δημοσιογράφος
Αν κάποτε φύγει ο Πούτιν…
Η Ρωσία θα αποκοπεί τελείως από τη Δύση. Θα δημιουργήσει με την Κίνα μία αμιγώς ασιατική δύναμη. Βολόντιμιρ Γερμολένκο
Οταν ο Πούτιν ξεκίνησε να συγκεντρώνει τα στρατεύματά του στα σύνορά μας, λίγο περισσότερο από ένα χρόνο πριν, είδαμε μία αρκετά αφελή προσέγγιση από πολλούς που απέκλειαν την πιθανότητα εισβολής. Προσωπικά, πίστευα ότι ο Πούτιν θα επιτεθεί. Ετσι κάνει η Ρωσία, το έχει δείξει στο πρόσφατο παρελθόν. Αυτό που δεν περίμενα ήταν το μέγεθος της επίθεσης. Πίστευα ότι θα περιοριστεί στα ανατολικά της χώρας, όπως και τελικά έγινε. Δεν πιστεύαμε ότι θα φτάσει μέχρι το Κίεβο. Ομως κι εκείνος έπεσε έξω στα σχέδιά του. Πίστεψε ότι ο Ζελένσκι θα το σκάσει, ότι η Ουκρανία θα μείνει ακυβέρνητη και θα πέσει μέσα σε μερικές μέρες. Περίμενε πως μέσα στην Ουκρανία θα βρει συμμάχους. Ενας από τους λόγους που διάλεξε να μας επιτεθεί τώρα, είναι επειδή νιώθει εδώ και καιρό πως έχει χάσει την πολιτική του επιρροή στη χώρα μας. Μέχρι και πριν από κάποια χρόνια ο Πούτιν είχε ισχυρούς συμμάχους εδώ.
Ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς ήταν άνθρωπός του, έχαιρε και κάποιας λαϊκής υποστήριξης βεβαίως, αλλά ο βασικός του υποστηρικτής ήταν η Ρωσία. Ετσι, όταν έφυγε, η επιρροή του Πούτιν στην Ουκρανία ελαττώθηκε πολύ. Φυσικά, στη χώρα υπάρχουν άνθρωποι, ιδιαίτερα μεγαλύτερης ηλικίας, μεγαλωμένοι κυρίως σε μεγάλες πόλεις στα νοτιοανατολικά, οι οποίοι τρέφουν συμπάθεια για τους Ρώσους, θεωρούν τους Ρώσους αδέλφια. Αυτή η ιδέα όμως γίνεται όλο και πιο αντιδημοφιλής. Πώς μπορεί ο αδελφός σου να σε βομβαρδίζει; Στο Χάρκοβο είδα με τα ίδια μου τα μάτια το μέγαρο της όπερας να έχει γίνει ερείπιο. Πώς μπορεί ο αδελφός σου να σου το κάνει αυτό; Νομίζω πως αυτά που ζούμε θα είναι μία μεγάλη δοκιμασία για αυτούς τους ανθρώπους. Πριν από τον πόλεμο είχα αρκετούς φίλους Ρώσους. Η στάση τους όμως τον τελευταίο χρόνο με έκανε να απομακρυνθώ από αυτούς. Αν και κανείς τους δεν ήταν υπέρ του Πούτιν, όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία έδειχναν όλοι τους μία απάθεια. Μία διστακτικότητα να δράσουν. Ξέρω, φυσικά, πως το καθεστώς τιμωρεί όσους του εναντιώνονται, αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορείς να κάνεις. Εμοιαζαν σαν να μην τους ενδιαφέρει και πολύ, μου έλεγαν «μην το βλέπεις σαν μάχη του καλού ενάντια στο κακό». Ομως έτσι είναι, το ρωσικό καθεστώς είναι ένα καθεστώς ιμπεριαλιστικό, με αυτοκρατορικές βλέψεις, κι επιπλέον ένα καθεστώς που έχει από χρόνια βασίσει την ύπαρξή του στον φόβο και την απειλή. Οσο υψηλότερα ανεβαίνεις στη ρωσική εξουσία, τόσο περισσότερο φόβο πρέπει να προκαλείς. Ετσι έχει εκπαιδευτεί και ο στρατός. Από τις συνομιλίες Ρώσων στρατιωτών που έχουμε καταφέρει να ακούσουμε προκύπτει πάντοτε το ίδιο πράγμα. Σκοτώστε όποιον βρείτε, σπείρετε τον φόβο. Μόνο έτσι θα τους αποθαρρύνετε.
Στο Κίεβο έπεσε μία βόμβα 500 κιλών σε πολυκατοικία 16 ορόφων. Αυτό έγινε με μοναδικό σκοπό να τρομοκρατηθούν οι κάτοικοι. Ακόμη και στρατιώτες να βρίσκονταν μέσα δεν είναι δυνατόν να βομβαρδίζεται ένα κτίριο στο οποίο βρίσκονται εκατοντάδες άμαχοι. Ομως οι Ρώσοι δεν τα έχουν καταφέρει. Ελάχιστο μέρος της κοινής γνώμης επιθυμεί τη λήξη του πολέμου με κάθε κόστος. Οι περισσότεροι Ουκρανοί επιθυμούν να στηρίξουν την αντίσταση, να κάνουν δωρεές στον στρατό μέχρι τη νίκη. Δεν πιστεύω πως ο Πούτιν θα υποχωρήσει, δεν μπορεί να υποχωρήσει. Εύχομαι οι εικόνες των νεαρών στρατιωτών που χάνονται σε έναν παράλογο πόλεμο να κινητοποιήσουν κάποιους μέσα στη Ρωσία. Αν ήθελα να το δω αντικειμενικά θα έλεγα πως ο πόλεμος είναι πιθανό να κρατήσει για χρόνια, ακόμα και δεκαετίες. Μόνο δημιουργώντας έναν άλλον πόλεμο ο Πούτιν θα μπορέσει να βγει από αυτόν. Εάν ο Πούτιν φύγει από την εξουσία έχει μεγάλη σημασία τι σχέδια θα έχει για την Ουκρανία εκείνος που θα τον διαδεχθεί. Πάντως, όταν ο πόλεμος τελειώσει, οι Ουκρανοί δεν θα είναι ποτέ ξανά οι ίδιοι. Οι σχέσεις με τη Ρωσία αποκλείεται να αποκατασταθούν, έχουν ανοίξει βαθιές πληγές που θα χρειαστούν πολλές γενιές για να κλείσουν.
Οι νέοι άνθρωποι μεγαλώνουν με μίσος για τους Ρώσους. Τα παιδιά μου μεγαλώνουν με τις σειρήνες του πολέμου. Αν όμως θέλω να είμαι αισιόδοξος θα πω ότι σε βάθος χρόνων αυτό που συμβαίνει θα μπορούσε να φέρει μία θετική αλλαγή. Μπορούμε να αλλάξουμε. Αν κάτι μου έμαθε ο τελευταίος χρόνος είναι πώς να μην εκπλήσσομαι από τίποτα, πώς να μαθαίνω να προσαρμόζομαι. Είναι γεγονός πως αυτόν τον καιρό είμαστε δρώντες της Ιστορίας, και όχι παρατηρητές της. Αυτό σου απελευθερώνει μία τεράστια ποσότητα ενέργειας που δεν ήξερες ότι διαθέτεις. Μία ενέργεια που θέλεις να διοχετεύσεις σε δράση. Η Ιστορία φυσικά δεν ξεκίνησε τον περασμένο χρόνο. Στην ανατολική Ευρώπη βιώνουμε την Ιστορία από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, την έφοδο στη Γεωργία, την εξέγερση του 2004. Ολα αυτά είναι Ιστορία. Απλώς ο πόλεμος είναι κάτι που νομίζαμε ότι ανήκει στον 20ό αιώνα.
Τώρα καταλαβαίνουμε, αισθανόμαστε πως μπαίνουμε σε μία νέα εποχή. Η Ρωσία θα αποκοπεί τελείως από τη Δύση. Θα δημιουργήσει με την Κίνα μία αμιγώς ασιατική δύναμη, όχι ευρασιατική, όπως φιλοδοξούσε και η Ουκρανία θα αλλάξει εντελώς σελίδα. Βλέπω πως πολλοί νέοι φεύγουν από τη χώρα. Οι στατιστικές είναι στενάχωρες, φοιτητές και καθηγητές εγκαταλείπουν την Ουκρανία σε τεράστιους αριθμούς. Τους καταλαβαίνω, θέλουν να αναζητήσουν το μέλλον τους σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον. Ομως εγώ ενθαρρύνω τους νέους να μείνουν εδώ. Μπορούν να προσφέρουν πάρα πολλά.
Οδυσσέας Πάππος
Βασίλι Στεπανένκο
Ποιητής, μεταφραστής ελληνικής λογοτεχνίας στα ουκρανικά
Σαν τραγωδία του Αισχύλου
Λίγες ημέρες μετά τη βάρβαρη, απάνθρωπη εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην πατρίδα μου, και λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι τη χρονική εκείνη στιγμή τα ρωσικά στρατεύματα βρίσκονταν λίγα μόνο χιλιόμετρα έξω από το Κίεβο, εκεί δηλαδή που διαμένω εγώ και οι οικογένειες των παιδιών μου, αποφασίσαμε να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας και να κατευθυνθούμε προς δυσμάς, κοντά στα σύνορα με τη Μολδαβία. Επειτα από ολιγοήμερη παραμονή εκεί και ύστερα από συνεχείς και ανελέητους βομβαρδισμούς, αποφασίσαμε όπως η οικογένεια του ενός γιου μου και οι γονείς της νύφης μου και εγώ, συνολικά οκτώ άτομα, να φύγουμε οδικώς για την Ελλάδα, ενώ η άλλη μου νύφη με τα δύο παιδιά της να πάνε στο Λονδίνο και ο γιος μου ο μεγαλύτερος να παραμείνει στην Ουκρανία. Ο αποχωρισμός αυτός θα μείνει βαθιά χαραγμένος στον νου και στην καρδιά μου. Αισχυλική τραγωδία. Εγκαταλείπαμε ιερά και όσια, τους νεκρούς μας (πρόσφατα είχε πεθάνει η γυναίκα μου), φίλους και συγγενείς, κόπους μιας ζωής. Το ίδιο σου το παιδί.
Εμείς, μέσω Μολδαβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας φτάσαμε στην Ελλάδα, στον αγαπημένο μου Πειραιά, με ένα δισάκι στο χέρι. Ο δρόμος ήταν δύσκολος, όχι γιατί ταξιδεύαμε πέντε ημέρες συνεχώς, αλλά από φόβους, σκέψεις και αγωνία. Ευτυχώς εδώ υπήρχε ένας φίλος και πνευματικός αδελφός, ο Ακης Μπουγάς που μας παραχώρησε ένα μεγάλο διαμέρισμα και πάνω απ’ όλα μας αγκάλιασε με αγάπη και θέρμη. Σήμερα, όλοι βρισκόμαστε πλέον στην Ουκρανία με την αβεβαιότητα του αύριο και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον της νέας γενιάς. Ο χρόνος που πέρασε πιστεύω ότι επηρέασε προς το καλύτερο και σημαντικά όλες τις ηλικίες και τις τάξεις στην Ουκρανία. Αυτό το διαπίστωσα από την αρχή του πολέμου και μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι πλέον μπήκαν στα χαλάσματα του πολέμου οι σωστές βάσεις για την έννοια του ουκρανικού έθνους. Ο λαός είναι ενωμένος, δυνατός, έτοιμος να θυσιάσει αγαθά και την ίδια τη ζωή για την Ουκρανία.
Βλέπετε, χωρίς αίμα δυστυχώς δεν στεριώνει η εδαφική ακεραιότητα, η εθνική ανεξαρτησία, η ελευθερία μιας χώρας.
Σάκης Ιωαννίδης
