Η ρωσική επίθεση εναντίον της Πολωνίας τον περασμένο χειμώνα πυροδότησε φόβους για γενίκευση του πολέμου στην Ευρώπη. Η είδηση γνωστοποιήθηκε στον πρόεδρο Μπάιντεν στις 3 τα ξημερώματα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ασία.
Μέσα σε λίγες ώρες, ο Μπάιντεν συναντήθηκε με υψηλόβαθμους συμβούλους του, επικοινώνησε με τον πρόεδρο της Πολωνίας και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, και συγκάλεσε έκτακτη σύνοδο διεθνών ηγετών για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, βέβαια, στη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης για τα παιδιά των υπαλλήλων του Λευκού Οίκου, βρέθηκε σε σύγχυση όταν αναφέρθηκε στα εγγόνια του. «Λοιπόν, για να δούμε. Εχω ένα στη Νέα Υόρκη, δύο στη Φιλαδέλφεια – ή μήπως τρία; Οχι, τρία, γιατί έχω μια εγγονή που είναι – δεν ξέρω. Με μπερδεύεις». Την ίδια ημέρα, αδυνατούσε να απαντήσει σε απλές ερωτήσεις, όπως ποια ήταν η τελευταία χώρα που επισκέφθηκε ή το όνομα της αγαπημένης του ταινίας.
Δύο εκδοχές του Τζο Μπάιντεν φαίνεται πως συνυπάρχουν στο πρόσωπο του ογδοντάχρονου προέδρου. Από τη μία, αυτή ενός έμπειρου πολιτικού, οξυδερκούς και σοφού, έτοιμου να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, ακόμη και στις πιο κρίσιμες στιγμές. Από την άλλη, αυτή ενός ανθρώπου που διανύει την ένατη δεκαετία της ζωής του, διστακτικού στο βάδισμά του, με δυσκολία στην ακοή και περιστασιακά κενά μνήμης.
Τα πυρά του Ντόναλντ Τραμπ στοχεύουν συχνά στην ηλικία του Τζο Μπάιντεν, παρότι ο ίδιος είναι μόλις 4 χρόνια νεότερος. Φωτ. Doug Mills/The New York Times
Πυγμή και αστάθεια
Η σύνθετη καθημερινότητα του γηραιότερου προέδρου της Αμερικής αποτυπώθηκε στο Κογκρέσο την περασμένη Πέμπτη, καθώς το σώμα επικύρωνε τη διακομματική συμφωνία που ο ίδιος ο Μπάιντεν διαπραγματεύτηκε για την αποφυγή μιας εθνικής χρεοκοπίας. Η νομοθεσία αυτή προωθήθηκε σθεναρά από τον Μπάιντεν, κάνοντας ακόμη και τον Ρεπουμπλικανό πρόεδρο της Βουλής, Κέβιν Μακάρθι, να δηλώσει πως ο Μπάιντεν ήταν «επαγγελματίας, πολύ έξυπνος και πολύ σκληρός», κατά τη διάρκεια των συνομιλιών τους. Παρ’ όλα αυτά, την ίδια ημέρα, ένα βίντεο από την τελετή αποφοίτησης της πολεμικής αεροπορίας έκανε τον γύρο του Διαδικτύου. Σε αυτό ο Μπάιντεν φαίνεται να παραπατά και να πέφτει κάτω.
Ο καθένας, ανεξαρτήτως ηλικίας, μπορεί να σκοντάψει, πόσο μάλλον ένας 80χρονος. Η κατάσταση του προέδρου Μπάιντεν, αρχηγού του ισχυρότερου κράτους στον κόσμο και υποψηφίου για επανεκλογή στις εκλογές του 2024, αποτελεί όμως πηγή ανησυχίας και εγείρει ερωτήματα τόσο για τους Αμερικανούς πολίτες όσο και για τα ηγετικά στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος.
Εκτενείς συνεντεύξεις με δεκάδες νυν και πρώην αξιωματούχους, αλλά και με άτομα του στενού περίγυρου του Αμερικανού προέδρου, συγκροτούν μια εικόνα που βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην καρικατούρα του αφηρημένου και εύκολα χειραγωγήσιμου ανθρώπου, που προωθούν οι Ρεπουμπλικανοί, και το πρότυπο ενός σθεναρού πλανητάρχη, που προβάλλεται από το δημοκρατικό επιτελείο. Τα γλωσσικά του λάθη δεν είναι κάτι το πρωτόγνωρο, σημειώνουν οι φίλοι του. Ο ίδιος παλεύει με το τραύλισμα όλη του τη ζωή, ενώ έχει χαρακτηρίσει εαυτόν «μηχανή παραγωγής γκάφας». Οι σύμβουλοί του, από την άλλη, διαβεβαιώνουν πως παραμένει εξαιρετικά διορατικός, με το μυαλό του να είναι «κοφτερό σαν ξυράφι».
Ο Τζο Μπάιντεν στο Κίεβο. Το ταξίδι-αστραπή, από τη Βαρσοβία όπου βρισκόταν, έγινε με τρένο και διήρκεσε 9 ώρες. Φωτ. Daniel Berehulak/The New York Times
Όχι αρχαίος, σοφός
Ο ίδιος αποδέχεται πως η ηλικία ενός πολιτικού δημιουργεί εύλογα ερωτήματα, αλλά οφείλει να αντιμετωπίζεται σαν προτέρημα και όχι μειονέκτημα. «Νομίζετε πως είμαι αρχαίος;» είπε στο δείπνο των ανταποκριτών του Λευκού Οίκου τον Απρίλιο. «Εγώ λέω ότι είμαι σοφός».
Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η ηλικία του προέδρου απασχολεί έντονα τους Αμερικανούς, συμπεριλαμβανομένων των Δημοκρατικών. Σε πρόσφατη έρευνα των New York Times, υποστηρικτές του Μπάιντεν εξέφρασαν την ανησυχία τους, με έναν εξ αυτών να τονίζει: «Εχω δει το κενό βλέμμα του κατά καιρούς, είτε εκφωνεί ομιλίες είτε απευθύνεται στο πλήθος. Φαίνεται να χάνει τον ειρμό της σκέψης του».
Αμηχανία για την ηλικία του Μπάιντεν επικρατεί και στους κύκλους του κόμματός του. Επιφανής Δημοκρατικός στη Wall Street, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, σημείωσε ότι η ηλικία του Μπάιντεν ήταν το κύριο θέμα συζήτησης μεταξύ των δωρητών του κόμματος. Σε δείπνο πρώην Δημοκρατικών γερουσιαστών και κυβερνητών, εκ των οποίων οι περισσότεροι βρίσκονται στην ίδια ηλικία με τον Μπάιντεν, η πλειοψηφία συμφώνησε πως ο Αμερικανός πρόεδρος είναι πολύ ηλικιωμένος για να διεκδικήσει ξανά το χρίσμα.
Ο Τζο Μπάιντεν ζητεί από τους ψηφοφόρους την επανεκλογή του τον Νοέμβριο του 2024. Ο ίδιος έχει χαρακτηρίσει τον εαυτό του «μηχανή παραγωγής γκάφας», οι σύμβουλοί του, ωστόσο, διαβεβαιώνουν πως παραμένει εξαιρετικά διορατικός, με μυαλό «κοφτερό σαν ξυράφι». Φωτ. Haiyun Jiang/The New York Times
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης παραδέχονται πως ορισμένες απαιτήσεις προσαρμόζονται στις ανάγκες του ηλικιωμένου προέδρου. Οι περισσότερες δημόσιες εμφανίσεις του προγραμματίζονται για το μεσημέρι, ενώ τα Σαββατοκύριακά του παραμένουν όσο το δυνατόν πιο ελεύθερα. Η Τζένιφερ Ο’ Μάλεϊ Ντίλον, αναπληρώτρια προσωπάρχης στον Λευκό Οίκο, επιμένει πάντως ότι το πρόγραμμα του Μπάιντεν δεν έχει υποστεί τροποποιήσεις λόγω της ηλικίας του. «Δεν έχει γίνει τίποτα περισσότερο από αυτό που συνηθίζεται για οποιονδήποτε πρόεδρο, ανεξάρτητα από την ηλικία του», εξήγησε.
Μελετώντας το πρόγραμμα του Μπάιντεν, οι New York Times διαπίστωσαν ότι έχει παρόμοιους πρωινούς ρυθμούς με τον Ομπάμα. Κανένας από τους δύο δεν έχει πραγματοποιήσει πολλές δημόσιες εκδηλώσεις πριν από τις 10 το πρωί, ποσοστό μόλις 4% για το τελευταίο έτος της θητείας του Ομπάμα και 5% κατά τα πρώτα δυόμισι χρόνια της θητείας του Μπάιντεν. Η πραγματική διαφορά, ωστόσο, εντοπίζεται στις βραδινές τους συνήθειες. Ο Ομπάμα ήταν δύο φορές πιο πιθανό να κάνει δημόσιες εκδηλώσεις μετά τις 6 μ.μ. σε σύγκριση με τον κ. Μπάιντεν (17% έναντι 9%).
Οι συνεργάτες του Μπάιντεν φαίνεται πως περιορίζουν τις αλληλεπιδράσεις του με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θέλοντας να αποφύγουν δυνάμει επιζήμια λάθη. Ο νυν πρόεδρος έχει δώσει μόλις το ένα τέταρτο των συνεντεύξεων που είχε δώσει ο Τραμπ και ένα πέμπτο των συνεντεύξεων του Ομπάμα. Εκτός από τον Αϊζενχάουερ, είναι ο πρώτος πρόεδρος μετά τον Ρούζβελτ που δεν έχει παραχωρήσει συνέντευξη στο ειδησεογραφικό τμήμα των New York Times, ενώ μαζί με τον Ρέιγκαν και τον Νίξον συμπληρώνουν την τριάδα των προέδρων με τις λιγότερες συνεντεύξεις Τύπου.
Ο Λευκός Οίκος δεν έχει επιτρέψει στον γιατρό του Μπάιντεν να συναναστραφεί με τον Τύπο, όπως είθισται με όλους τους προηγούμενους προέδρους. Τον Φεβρουάριο, ο γιατρός του Λευκού Οίκου, Κέβιν Ο’ Κόνορ, εξέδωσε πεντασέλιδη αναφορά, στην οποία διαβεβαίωνε πως ο Μπάιντεν «είναι σε θέση να ασκήσει πλήρως τα καθήκοντά του χωρίς εξαιρέσεις και διευκολύνσεις». Στην ίδια επιστολή αναφέρεται, όμως, πως η δυσκαμψία του προέδρου στο περπάτημα είναι συνέπεια εκφυλιστικών αλλαγών στη σπονδυλική του στήλη, αποκλείοντας ωστόσο νευρολογικές διαταραχές όπως εγκεφαλικά επεισόδια, σκλήρυνση κατά πλάκας ή νόσος του Πάρκινσον.
Ο ανταγωνισμός γήρατος με τον Τραμπ και ο αυτοσαρκασμός
Οπως συμβαίνει με άτομα της ηλικίας του, ο Μπάιντεν επαναλαμβάνει εκφράσεις και διηγείται διαρκώς τις ίδιες ιστορίες. Παράλληλα, όμως, γυμνάζεται πέντε φορές την εβδομάδα και δεν καταναλώνει αλκοόλ. Κατά καιρούς έχει επιδείξει εντυπωσιακή αντοχή, όπως όταν ταξίδεψε αεροπορικώς στην Πολωνία και κατόπιν επιβιβάστηκε σε ένα τρένο επί εννέα ώρες για να πραγματοποιήσει μυστική επίσκεψη στο Κίεβο, όπου παρέμεινε για αρκετές ώρες, πριν από την επιστροφή του στη Βαρσοβία.
Ορισμένοι πάλι ενοχλούνται από την έμφαση που δίνεται στην ηλικία του. «Ο λόγος που τίθεται αυτό το θέμα είναι πρωτίστως η συνεχής προβολή του από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης», εξήγησε ο πρώην γερουσιαστής Τεντ Κάουφμαν, μακροχρόνιος σύμβουλος του κ. Μπάιντεν από το Ντέλαγουερ. «Εχει καταφέρει περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο στη διάρκεια της ζωής μου», τόνισε.
Το ζήτημα της ηλικίας του Μπάιντεν δεν προέκυψε, βέβαια, τυχαία. Ο Τραμπ, ο πιθανότερος Ρεπουμπλικανός αντίπαλός του, είναι μόλις τέσσερα χρόνια νεότερος και υπήρξε ο γηραιότερος πρόεδρος στην Ιστορία μέχρι τη διαδοχή του από τον Μπάιντεν. Στη διάρκεια της θητείας του Τραμπ, η πνευματική του διαύγεια και η φυσική του κατάσταση προκαλούσαν ανησυχία.
Υστερα από παράπονα για τον υπερβολικό φόρτο εργασίας τα πρωινά, ο Τραμπ έπαψε να παρουσιάζεται στο Οβάλ Γραφείο πριν από τις 11.30. Σε επίσκεψή του στη Στρατιωτική Ακαδημία στο Γουέστ Πόιντ, είχε δυσκολευτεί να κατέβει από μια μικρή σκάλα, αλλά και να σηκώσει ένα ποτήρι. Οι νοητικές του ικανότητες ήταν αυτές που είχαν εγείρει τις περισσότερες ανησυχίες. Η συμπεριφορά του ήταν ασταθής και είχε την τάση να φλυαρεί. Ειδικοί, μάλιστα, είχαν διαπιστώσει πως το λεξιλόγιό του είχε συρρικνωθεί σημαντικά από τα νεανικά του χρόνια. Συνεργάτες του αναφέρουν επίσης πως ο Τραμπ δυσκολευόταν στην επεξεργασία πληροφοριών και τη διάκριση μεταξύ γεγονότων και μυθοπλασίας.
Τα προβλήματα αυτά, ωστόσο, δεν αποδίδονται στην ηλικία του Τραμπ, ενδεχομένως εξαιτίας του πομπώδους ύφους του. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters/Ipsos, το 73% δήλωσε ότι ο Μπάιντεν είναι πολύ μεγάλος σε ηλικία για να είναι στην εξουσία, σε σύγκριση με το 51% που είπε το αντίστοιχο για τον Τραμπ.
«Κανείς δεν είναι καλύτερος στη διατύπωση δύσκολων ερωτήσεων», υπογράμμισε η Στέφανι Φέλντμαν, γραμματέας του προσωπικού του Λευκού Οίκου. «Κάνει εξίσου σκληρές ερωτήσεις σήμερα, όπως και πριν από 10 χρόνια».
Οσοι τον συνοδεύουν σε αποστολές στο εξωτερικό εκφράζουν την έκπληξή τους για την αντοχή του. Οταν η νέα πρωθυπουργός της Ιταλίας επέμεινε για τη διεξαγωγή μη προγραμματισμένης συνάντησης στο περιθώριο της επίσκεψής του στην Πολωνία, εκείνος δέχτηκε πρόθυμα παρά την ήδη βεβαρημένη ατζέντα του.
Παρ’ όλα αυτά, δεν παρέστη σε δείπνο με άλλους ηγέτες στην Ινδονησία πέρυσι και ξανά στην Ιαπωνία τον Μάιο. Ανθρωποι που τον γνωρίζουν χρόνια, αναφέρουν πως έχουν προσέξει μικρές αλλαγές. Οταν κάθεται, είπε ένας πρώην αξιωματούχος, ακουμπάει συνήθως το χέρι του στο τραπέζι για να συγκρατήσει το βάρος του. Μιλάει τόσο χαμηλόφωνα που είναι δύσκολο να ακουστεί, και οι συνεργάτες του φροντίζουν να υπάρχουν πάντα μικρόφωνα για τις ομιλίες του. Οι βοηθοί του δήλωσαν, πάντως, ότι ενώ μπορεί να ξεχάσει προς στιγμήν ένα όνομα ή ένα γεγονός, οι λεπτομέρειες δεν του διαφεύγουν ποτέ.
Τον τελευταίο καιρό, ο Μπάιντεν έχει επιδοθεί σε ένα συνεχές αυτοσαρκαστικό χιούμορ για να αποφορτίσει το θέμα, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ρέιγκαν, ο οποίος κέρδισε την επανεκλογή του το 1984 σε ηλικία 73 ετών εν μέρει χάρη σε ένα εύστοχο σχόλιο για «τη νεότητα και την απειρία» του αντιπάλου του.
Στο δείπνο των ανταποκριτών, ο Μπάιντεν διαβεβαίωσε το ακροατήριο ότι υποστηρίζει την πρώτη τροπολογία του Συντάγματος περί ελευθερίας έκφρασης και Τύπου, και «όχι μόνον επειδή το έγραψε ο καλός μου φίλος Τζίμι Μάντισον». Και στην Ακαδημία της πολεμικής αεροπορίας, πριν από λίγες ημέρες, αστειεύτηκε πως «αφότου αποφοίτησα από το λύκειο πριν από 300 χρόνια, έκανα αίτηση στη Ναυτική Ακαδημία».
